نبود زیرساختهای صادراتی
مسعود دانشمند-عضو اتاق بازرگانی ایران
ایران طی چند مدت اخیر تاکید زیادی بر افزایش همکاری های تجاری با کشورهای منطقه به ویژه روسیه داشته است. در همایش اقتصادی خزر که در چند مدت اخیر برگزار شد، ایران افزایش صادرات محصولات کشاورزی خود را به عنوان یکی از اهداف اصلی تجاری آتی خود معرفی کرد. این هدف عنوان شده از چندین جهت قابل بررسی است؛ نخست آنکه میزان و نحوه تولید این محصولات به چه صورت است؟ سالانه بالغ بر یک میلیون تن محصولات کشاورزی قابل صادرات در ایران تولید می شود. این آمار نشان می دهد نه تنها در امر تولید محصول قابل صادرات مشکلی نداریم، بلکه مشاهدات نشان می دهد هنوز از تمامی ظرفیت و توانایی تولید در کشور استفاده نکرده ایم. مورد بعدی که باید به آن توجه کرد، بسترهای حمل ونقل برای صادرکردن صحیح و اصولی محصولات تولیدشده است. در چند سال اخیر دیده شده باوجود تولیدات گسترده در حوزه محصولات کشاورزی، به دلیل ضعف در زیرساخت هایی مانند بسترهای مناسب حمل و نگهداری بار، قادر به صادر کردن تمامی این محصولات تولیدشده نبوده ایم. نبود سردخانه های مناسب، سیستم های بسته بندی استاندارد و کمبود ماشین های حمل یخچال دار، سبب شد تا در سال های اخیر مشکلات زیادی بر سر صادرات محصولات کشاورزی و باغی ایران شکل گیرد. کشورهای حاشیه خلیج فارس و همسایه جنوبی ایران، مقاصد مهم صادرات محصولات کشاورزی ایران محسوب می شوند. در این مدت شاهد بودیم به دلیل ضعف های جدی در تامین تجهیزات مناسب برای صادرات محصولات کشاورزی، محصولات هنگام صادر شدن به این کشورها، به دلیل گرمای زیاد از بین رفته اند. در چند سال اخیر، کشورهای شمالی ایران مانند روسیه نیز خواهان محصولات کشاورزی ما هستند و بازارهای مناسبی در این منطقه شکل گرفته است، اما نبود تجهیزات باربری مناسب به این مناطق، دوباره سبب از بین رفتن تولیدات و یخ زدگی آنها شد. به بیانی دیگر تا پیش از این، بارها صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای شمالی و جنوبی انجام شده، اما هر بار به دلیل محدودیت و ضعف های تجهیزاتی و لجستیکی، در انجام این تجارت تا حد زیادی ناموفق بودیم. در شرایطی که امکان حمل ونقل در شرایط مطلوب وجود نداشته باشد، کالاهای فسادپذیر و حساس به دما، در مسیر خراب می شوند یا با کمترین کیفیت ممکن به مقصد می رسند. بدیهی است، در چنین شرایطی هیچ کشوری خواهان خرید تولیدات نیست، بنابراین باید لوازم صادرات در شرایط استاندارد و مطلوب، فراهم شود. امروز در داخل کشور سردخانه های مناسب نگهداری محصولات صادراتی وجود ندارد، همچنین کمبود کامیون های یخچال دار برای انتقال بار محصولات کشاورزی به گمرک یا مرزها، سبب شده تا محدودیت های جدی برای صادرات این رسته از تولیدات وجود داشته باشد، از این رو مناسب به نظر می رسد تا تنها به انعقاد تفاهمنامه های بین المللی و رفع چالش های دیپلماتیک با سایر کشورهای همسایه برای توسعه صادرات اکتفا نکنیم و الزامات تحقق آنها نیز تامین و تهیه شود. راهکارهای متعددی برای رفع مشکلات زیرساختی و تجهیزاتی وجود دارد، اما در این میان نقش سرمایه گذاری در بهبود زیرساخت های حمل نقل صادراتی را باید پررنگ توصیف کرد. منظور از سرمایه گذار تنها حضور دولت یا بخش خصوصی نیست؛ بلکه این 2 بخش باید با همکاری یکدیگر به رفع موانع موجود درباره کمبودهای تجهیزاتی بپردازند. دولت باید اقدام به توسعه و رفع نیازهای لجستیکی تجاری کند، در غیر این صورت، امکانات و منابع مالی لازم را در قالب وام، در اختیار بخش خصوصی قرار دهد و با حمایت از آنها، شرایط تامین ابزارهای بهبود توسعه را فراهم کند. بخش خصوصی نیز می تواند این منابع مالی را در بازه های زمانی بلندمدت، به دولت بازگرداند. در چنین شرایطی، منابع مالی دولت کاهش نیافته و از سویی دیگر نقایص و کمبودهای حمل ونقل های تجاری ایران کاهش خواهد یافت. مشکل حمل ونقل و باربری برای تجارت خارجی ایران، مسئله ای قابل حل شدن است. دولت تنها باید به تدوین برنامه ها و سیاست های لازم برای حمایت از بخش خصوصی و فعالیت های صادراتی ایران، توجه داشته باشد.