صنعت گردشگری به‌عنوان فعالیتی که در دنیای امروزی توان اثرگذاری بر فرآیند توسعه متوازن و خردورزانه را در تمامی دنیا به نمایش گذاشته، موردتوجه طیف وسیعی از سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان نظام‌های سیاسی و مدیریت اجرایی در همه کشورهای دنیا قرار گرفته است.توسعه گردشگری در مناطق آزاد با ۲ هدف تبیین شده است که عبارتند از: ۱- گسترش و توسعه گردشگری براساس جلب مشارکت و فعالیت سرمایه و تخصص داخلی و خارجی در زمینه‌های گردشگری دریایی، طبیعی، علمی و فرهنگی، خانوادگی و بوم‌گرا، از طریق ایجاد بسترهای لازم برای طرح‌های گردشگری مناسب، بهسازی و سالم‌سازی محیط و توسعه امکانات و زیرساخت‌ها در مناطق آزاد به‌منظور تحقق آن. ۲- تاکید و توصیه و برنامه‌ریزی به‌منظور جذب و افزایش گردشگران علمی و فرهنگی از کشورهای توسعه‌یافته، گردشگران خانوادگی، ایرانیان مقیم سایر کشورها و توسعه گردشگری داخلی در مناطق آزاد (شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی ایران).

مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی با داشتن قابلیت‌هایی در راستای افزایش صادرات، اشتغالزایی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌توانند نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کنند و ساختار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و قوانین حاکم بر آنها می‌تواند بستر مناسبی را برای توسعه گردشگری مهیا کند. از این‌رو، گردشگری در مناطق آزاد نقش مهمی را در نحوه برنامه‌ریزی و اتخاذ تصمیمات متناسب با قابلیت‌های این مناطق ایفا می‌کند. به عبارتی، هرچند ماهیت ابتدایی و اصل پیدایش این مناطق براساس مولفه‌های اقتصادی شکل گرفته، اما سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و استفاده از توان‌های بالقوه منطقه‌ای به‌منظور توسعه گردشگری از اهمیت خاصی برخوردار است.

برای ایجاد توسعه همه‌جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به‌جای منابع نفتی در کشور، باید از تمامی قابلیت‌ها و امکانات استفاده شود. رقابت در راستای توسعه گردشگری پایدار باتوجه به ارائه نیازهای گردشگران، باید مورد توجه و برنامه‌ریزی مدیریت گردشگری و مدیریت شهری قرار گیرد. گردشگری مجموعه و نظامی از عناصر به‌هم‌پیوسته است که در تمامی مراحل با هم در تعامل هستند. از جمله این عناصر، زیرساخت‌ها هستند که از نقشی حیاتی در فرآیند گردشگری و توسعه آن برخوردارند. آنچه در توسعه زیرساخت‌ها قابل‌توجه است، استفاده جامعه میزبان از این تسهیلات است. بدین‌گونه توسعه گردشگری منجر به توسعه فرابخشی در جامعه میزبان به‌ویژه جوامع شهری شده و میزان رضایت از زندگی مردم بومی را افزایش داده است، در واقع، کاربردهای چندمنظوره زیرساخت‌ها در گردشگری می‌تواند به پرداخت هزینه زیرساخت‌ها که منافع اقتصادی ـ اجتماعی گردشگری را دربرمی‌گیرد، یاری رساند. تسهیلات و تجهیزات گردشگری عامل جذب گردشگر به شهر نیست، اما به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم گردشگری مطرح می‌شود و نقش مهمی در افزایش ماندگاری و رضایت گردشگران دارد.

در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی، شرایط طبیعی، عناصر اقلیمی همراه با ساختار اقتصادی، محدوده اجتماعی و فرهنگی، اشکال گوناگون و متنوعی از فضاهای شهری و روستایی را به‌وجود آورده‌اند که هر کدام به‌لحاظ کارکردهای طبیعی و انسانی از سایر نواحی متمایز هستند. بنابراین ضروری است اولویت‌های مهم گردشگری و توسعه آن، شناسایی و در راستای پیشرفت منطقه استفاده شود. این مناطق می‌توانند با بهره‌گیری از منابع‌طبیعی، فرهنگ و تاریخی، فضاهای سبز و امکانات گردشگری، گردشگران بیشتری را به خود جذب کنند.بنابراین، شناسایی اولویت‌های مهم در حوزه گردشگری و توسعه آن در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی بسیار مهم است. اولویت‌هایی مانند توسعه فضاهای سبز، ایجاد فضاهای بازی و تفریحی، ایجاد مراکز خرید و تجاری، توسعه صنایع‌دستی و محصولات محلی، ارائه خدمات گردشگری و تفریحی، احداث هتل و مراکز اقامتی و... می‌تواند به توسعه گردشگری و رونق اقتصادی در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی کمک کند.همچنین، بهبود و توسعه زیرساخت‌های توریستی مانند فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار و اتوبوس، راه‌های ارتباطی، شبکه ارتباطی و اینترنت نیز، می‌تواند به جذب گردشگر و توسعه گردشگری در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی کمک کند. برای این منظور، باید از رویکردهای پایدار در توسعه گردشگری استفاده و از منابع‌طبیعی به‌صورت هوشمندانه و پایدار بهره برد. همچنین، با همکاری و هماهنگی میان مراکز توسعه گردشگری، بخش خصوصی و دولت، می‌توان به بهینه‌سازی استفاده از ظرفیت‌های گردشگری در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و رشد پایدار آنها کمک کرد.