روابط‌عمومی به‌عنوان عنصری سازنده در ایجاد ارتباط و تعاملات فکری، جمع‌آوری اطلاعات و تدوین برنامه‌ها و پیشبرد اهداف سازمان، نقشی اساسی دارد و شرکت‌ها و نهادهای مرتبط با امر تولید باید از قابلیت روابط‌عمومی‌ها در معرفی محصولات و افزایش اقبال عمومی به‌سمت مصرف تولیدات داخلی بهره ببرند. این در حالی است که گفته برخی فعالان این حوزه باتوجه به ظرفیت‌ها و کاربردهای روابط‌عمومی در عرصه‌های مختلف به‌ویژه صنعت و معدن، از این ظرفیت آن‌طور که باید استفاده نشده است. سال‌هاست که نقش تشکل‌های بخش خصوصی در بهره‌برداری از این ظرفیت در صدر برنامه‌های اقتصاد قرار دارد. صمت در این گزارش به نقش تشکل‌ها و روابط‌عمومی در استفاده از ظرفیت حوزه معدن پرداخته است.

سعید عسکرزاده، دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران درباره نقش روابط‌عمومی در تشکل‌ها و مجموعه‌های معدنی به صمت گفت: تشکل‌ها، مجموعه‌ها و سازمان‌های غیرتجاری هستند که دستاوردهای بزرگ آنها، از جنس دستاوردهای مالی نیست و در حوزه‌ها و مباحثی از جنس دیگر است.

وقتی که این جنس دستاوردهای تشکل مستقل از موضوعات مالی است و تبدیل به ریال نشده، نقش روابط‌عمومی نقش بسیار پررنگی دارند و باید آینه انعکاس فعالیت‌های تشکل باشد و می‌تواند تاثیر اقدامات و فعالیت‌های تشکل را در اعضا به شکل غیرمستقیم به دستاورد اقتصادی تبدیل کند و آنها را در جایگاه نمای بیرونی فعالیت‌های تشکل به‌نمایش بگذارد.

روابط‌عمومی از این جهت اهمیت دارد که به‌عنوان ویترین انجمن‌ها و تشکل‌ها حساب می‌شود و کمابیش از نمای روابط‌عمومی است که تشکل‌ها موردارزیابی و دیده‌بانی قرار می‌گیرند.

وقتی گوش شنوایی نیست

وی افزود: ما در انجمن سنگ‌آهن، کمیسیون رسانه و روابط‌عمومی را ایجاد کرده‌ایم. در این کمیسیون تمامی اعضایی که بخش روابط‌عمومی دارند، مسئول یا نماینده تام‌الاختیار خود را وارد این کمیسیون کرده‌اند و کمابیش تمامی تصمیمات در حوزه رسانه و روابط‌عمومی در آن کمیسیون گرفته می‌شود و ارتباط بسیار تنگاتنگی با اعضا داریم و از این جهت در ارتباط با روابط‌عمومی اعضا در نقطه خوبی قرار داریم، اما آنجا که برمی‌گردد به دولت، مذاکره با دولت‌ها کار دیگری است. حاصل مصوبات تخصصی مثل کمیسیون تحقیق و پژوهش، کمیسیون کنسانتره، گندله و مصوبات هیات‌مدیره و جایی که اعضا به‌صورت موردی با نامه‌نگاری اشاره می‌کنند، وظیفه دبیرخانه است که ارتباط آنها را با دولت و حاکمیت برقرار و آنها را پیگیری کند و روابط‌عمومی بیشتر منعکس‌کننده نتیجه است نه فعالیت در راستای به‌نتیجه‌رساندن.

عسکرزاده در ادامه گفت: مگر اینکه در جایی بخواهیم جریان رسانه‌ای ایجاد کنیم و چون در بعضی مواقع به نقطه‌ای می‌رسیم که هیچ گوش شنوایی برای حرف ما نیست، در آن صورت مجبوریم که از فضای رسانه‌ای و توان روابط‌عمومی استفاده کنیم.

بازیگران اصلی یا فرعی

روابط‌عمومی چه نقشی در حل مشکل معارضان محلی با فعالیت‌های معادن دارد؟ عسکرزاده در پاسخ به این پرسش گفت: روابط‌عمومی در هر سازمانی باید ویترین فعالیت‌های آن سازمان باشد و در شناساندن قابلیت‌ها و ترسیم فعالیت‌های آن سازمان و معرفی ویژگی‌ها و امتیازات آن مجموعه باید نقش موثری ایفا کنند.

وی در ادامه سخنان خود گفت: روابط‌عمومی کاری کاملا حرفه‌ای و تخصصی است و یکی از بزرگ‌ترین ایراداتی که در سازمان‌ها وجود دارد، این است که نیروهای روابط‌عمومی با نگاه یک نیروی متخصص و ویژه برای این کار تربیت نمی‌شوند و این باعث می‌شود که کارآیی لازم را نداشته باشند، هرچند یکی از ویژگی‌های ممتاز حوزه روابط‌عمومی این است که امکان آموزش‌پذیری در آن بالا است و اگر کسی قابلیت داشته باشد، می‌تواند به‌راحتی به آن مسلط شود و بعد از چند سال تجربه بتواند توانایی‌های لازم را به‌دست آورد.

وی انتظار مجموعه‌ها از روابط‌عمومی را به ۲ حوزه تفکیک کرد و گفت: یکی مسئولیت‌های آنها تاثیرگذاری بر خواص است و در این زمینه باید به‌صورت هدفمند اخبار و اطلاعات جامعه هدف را جمع‌آوری و در اختیار آنها قرار دهند.

مسئولیت دیگر، فرهنگ‌سازی است که کاری بسیار دشوار است، زیرا با جامعه‌ای متکثر و طیفی بی‌شکل با روحیات، دانش، نیازها و سطح اطلاعات متفاوت سروکار دارند و بدیهی است که در این شرایط کار سخت‌تر می‌شود و جزو ماموریت‌هایی است که سازمان‌ها به روابط‌عمومی‌های خود واگذار می‌کنند.

استراتژیست یا متخصص؟

وی درباره زمینه تخصصی پرسنل روابط‌عمومی گفت: این سوال را شاید بتوان در زمینه‌های دیگر هم مطرح کرد. برای مثال اینکه استراتژی یک سازمان را باید استراتژیست‌ها تعیین کنند یا متخصصان آن حوزه کاری.

جواب این سوال به‌نظر من روشن است. در هر حوزه تخصصی به‌طورقطع هر فردی که می‌آید باید متخصص آن بخش باشد. اگر قرار است استراتژی تدوین شود باید این کار را استراتژیست انجام دهد. اگر می‌خواهد در حوزه معدن استراتژی را مشخص کند باید اطلاعات و آموزش‌هایی در این حوزه کسب کند و مشاوران متخصص معدن در کنار دست خود داشته باشد.

وی افزود: در زمینه روابط‌عمومی هم همین‌طور است. این حوزه را نباید به‌عنوان یک فعالیت دم‌دستی درجه ۲ تلقی کرد. روابط‌عمومی کاری تخصصی است و باید به‌صورت تخصصی با آن برخورد شود، اما مثل پزشکان که در حوزه‌های خاصی دوره می‌بینند و تخصص می‌گیرند، روابط‌عمومی هم باید در زمینه فعالیت خود آموزش ویژه همان صنف و صنعت را کسب کند تا بتواند هدفمندتر فعالیت‌های خود را دنبال کند.

ما از سفره شما برنمی‌داریم

رسول حمیدزاده‌مقدم، رئیس دانشکده مهندسی معدن تبریز درباره نقش روابط‌عمومی در حوزه معدن به صمت گفت: قطعا روابط‌عمومی‌ها نقش بسیار مهمی دارند و پل ارتباطی هر سازمانی با مخاطبان آن مجموعه به‌شمار می‌روند.

وی درباره نقش روابط‌عمومی‌ها در تصحیح دیدگاه عمومی نسبت به فعالیت‌های معدنی گفت: روابط‌عمومی نقش مهمی در تصحیح فرهنگ محلی و منطقه‌ای و زدودن نظرات منفی نسبت به معدنکاری دارند. وی افزود: البته موفقیت در این زمینه وقتی میسر است که بتوانند ارتباط درستی با مخاطبان خود برقرار کنند. در این بخش باید ضمن انجام فعالیت‌های تبلیغی، آموزش‌های لازم را به ذی‌نفعان و مصرف‌کنندگان خدمات خود ارائه دهند.

به‌گفته این استاد دانشگاه، نخستین کاری که باید در راستای جلب‌نظر معارضان انجام شود، برقراری ارتباط موثر با آنهاست تا بتوان مخالفان را توجیه کرد که معدن برای رشد و توسعه منطقه بسیار کارساز است. باید به آنها اثبات کرد که «ما نیامده‌ایم از سفره شما چیزی ببریم».

گام‌های مهم آشنایی

حمیدزاده‌مقدم در ادامه گفت: این گام اول برای آرام کردن تنش اولیه است، اما رفته‌رفته باید بتوان با افراد محلی تعامل سازنده ایجاد کرد و روابط‌عمومی باید تلاش کند تا حرف مردم محلی و نیازها و نگرانی‌های آنها بازتاب پیدا کند و مشکلات آنها رفع شود.

وی در ارزیابی نتیجه فعالیت روابط‌عمومی‌های بخش معدن گفت: درباره موفقیت یا عدم‌موفقیت آنها نمی‌توان به‌طورکلی نظر دارد. در بعضی موارد بسیار موفق بوده‌اند، اما در برخی موارد دیگر خیر؛ بستگی به این دارد که مجموعه روابط‌عمومی چگونه و با چه استراتژی خاصی با اهالی منطقه برخورد کرده است.

رئیس دانشکده مهندسی معدن تبریز در پاسخ به اینکه موفقیت روابط‌عمومی‌ها در گرو چیست، گفت: به‌نظر من اول باید خودشان آموزش ببینند. برخی دوستانی که در روابط‌عمومی‌ها فعالیت می‌کنند، دانش و مهارت لازم را در این زمینه ندارند و نمی‌دانند که در هر موقعیتی باید چه واکنشی نشان دهند.

متخصص باشد یا نباشد

وی درباره اینکه روابط‌عمومی مجموعه‌های معدنی باید متخصص معدن باشد یا روابط‌عمومی گفت: به‌نظر من باید متخصص روابط‌عمومی باشد، اما با روانشناسی و جامعه‌ ‎ شناسی آشنا باشد تا بتواند مخاطب خود را ارزیابی کند و در برقراری ارتباط و مفاهمه موفق ظاهر شود، اگر این ویژگی وجود داشته باشد، می‌تواند بر فعالیت‌های مجموعه تاثیر چشمگیری بگذارد.

حمیدزاده در ارزیابی فعالیت روابط‌عمومی‌های بخش معدن گفت: باوجود همه زحمات، پرسنل این حوزه خیلی موفق نبوده‌اند، البته در سازمان‌های شکل‌یافته مثل خانه معادن، برخی از انجمن‌ها، سازمان‌های نظام مهندسی معدن و در واقع سازمان‌ها نقش موفق‌تری ایفا کرده‌اند، اما در معادن دولتی و خصوصی نمره قابل‌قبولی کسب نکرده‌اند.

انگشت اتهام به‌سوی کیست؟

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه چه انتقاداتی به این بخش وارد است، گفت: تصور می‌کنم که انتقاد به خود روابط‌عمومی‌ها وارد نیست، بلکه بیشتر متوجه آن سیستم مدیریتی است که ترجیح می‌دهد فعالیت و عملکردشان بازگو نشود و در معرض دید قرار نگیرد تا دیگران در جریان کم و کیف فعالیت‌های آنها قرار نگیرد.

وی در توضیح این نکته گفت: این فرهنگ در میان بسیاری از تشکلها‌ دیده می‌شود که به‌دلیل سیاست‌های داخلی، خیلی علاقه‌مند نیستند تا عملکرد مجموعه خود را به‌نمایش گذارند و رسانه‌ای کنند. چنین دیدگاهی رایج شده است و تلاش می‌شود فعالیت‌ها در خفا بماند و به‌همین دلیل دست روابط‌عمومی‌ها در عمل بسته است و سیستم‌های مدیریتی آن مجموعه نمی‌گذارند که آنها هرآنچه هست را به‌راحتی ارائه کنند؛ این قسمتی است که به‌نظر من جای تامل و کار دارد.

حمیدزاده مقدم درباره اینکه روابط‌عمومی‌ها می‌توانند نقشی در حل مشکلات مجموعه متبوع خود با دولت ایفا کنند یا خیر، گفت: در این زمینه نقش زیادی نمی‌توانند داشته باشند، اما باید دیدگاه‌ها، سیاست‌ها و استراتژی‌های بخش دولت را شناسایی کنند و مجموعه خود را با آن منطبق سازند.

از سوی دیگر روابط‌عمومی می‌تواند با معرفی و نمایش فعالیت‌های مجموعه خود به جامعه، اهمیت تلاش‌ها و اقدامات آنها را تبیین کند تا از این طریق توجه دولت به مجموعه جلب شود، اما به این شکل عمل نمی‌کنند.

سخن پایانی

روابط‌عمومی بستر و مسیر رشد و توسعه در همه فعالیت‌ها، به‌ویژه در بخش‌های اجتماعی و اقتصادی است. همان‌طور که کارشناسان تاکید کردند، هر مجموعه‌ای که روابط‌عمومی قوی‌تری داشته باشد، جاده موفقیت را با سهولت بیشتری طی خواهد کرد. پس باید نقش آنها را جدی‌تر گرفت و بر رفع مشکلات و محدودیت‌های‌شان اهتمام ورزید تا توانایی‌های بالقوه این بخش شکوفا شود و به‌تبع آن ثمراتش در حوزه معدن به‌بار نشیند. صفحه معدن روزنامه صمت این روز را به همه پرسنل روابط‌عمومی تبریک می‌گوید و از تلاش فعالان این بخش - به‌ویژه در حوزه معدن - تقدیر و تشکر می‌کند.