چرا تولید زغال‌سنگ در ایران از صرفه افتاد؟
ایران یکی از کشورهای دارای معادن غنی زغال‌سنگ است که با ذخایر اثبات‌شده ۱۴ میلیارد تنی جزو ۱۰ کشور اول دنیا شناخته می‌شود، اما در نظر گرفتن برخی از سیاست‌ها سبب شده تا تولید این کانی سیاه‌رنگ از صرفه اقتصادی خارج شود و این در حالی است که این ذخایر تا عمق ۱۰۰۰ متری بررسی‌شده و در صورت بررسی عمیق‌تر این میزان افزایش خواهد یافت؛ اما مطابق آمار ارائه‌شده از سوی گمرک، سال گذشته ۸۰۰ میلیون دلار واردات زغال‌سنگ صورت گرفته است که نشان‌دهنده حجم زیاد واردات است.
ایران یکی از کشورهای دارای معادن غنی زغال‌سنگ است که با ذخایر اثبات‌شده ۱۴ میلیارد تنی جزو ۱۰ کشور اول دنیا شناخته می‌شود، اما در نظر گرفتن برخی از سیاست‌ها سبب شده تا تولید این کانی سیاه‌رنگ از صرفه اقتصادی خارج شود و این در حالی است که این ذخایر تا عمق ۱۰۰۰ متری بررسی‌شده و در صورت بررسی عمیق‌تر این میزان افزایش خواهد یافت؛ اما مطابق آمار ارائه‌شده از سوی گمرک، سال گذشته ۸۰۰ میلیون دلار واردات زغال‌سنگ صورت گرفته است که نشان‌دهنده حجم زیاد واردات است. معادن زغال‌سنگ همواره یکی از مهم‌ترین معادن برای صنایع کشورها بوده‌اند. کارگران این معادن در اعماق زمین در سخت‌ترین شرایط ممکن فعالیت و اقدام به استخراج زغال‌سنگ می‌کنند؛ اما بهای زغال‌سنگ کمتر از آن است که به نظر می‌رسد. معمولاً در بازارهای جهانی نرخ زغال‌سنگ به‌صورت میانگین یک‌سوم نرخ شمش فولاد است؛ اما ایران باوجود برخورداری از ذخایر زغال‌سنگ کم‌نظیر در سطح گسترده‌ای نیازمند واردات این محصول معدنی است. درواقع، وابستگی به واردات، از صرفه افتادن تولید داخل و آسیب جدی به بهره‌وری معادن زغال‌سنگ همگی از افت‌هایی است که طی سال‌های اخیر این صنعت استراتژیک در حوزه معادن را با مشکل روبه‌رو کرده؛ درحالی‌که نرخ زغال‌سنگ وارداتی سه برابر نرخ داخلی آن است، اما هنوز واردات آن در کشور ارجحیت دارد.
کاهش تولید زغال‌سنگ در ۱۴۰۲
در شرایطی که مصرف زغال‌سنگ افزایش‌یافته و سال گذشته حدود ۸۰۰ میلیون دلار زغال‌سنگ وارد کشور شده است تولید زغال‌سنگ در ده ماهه امسال کاهش یافت.
به گزارش تسنیم، مسئله قیمت‌گذاری غیرواقعی زغال‌سنگ توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و اصرار در پایین نگه‌داشتن قیمت‌ها نسبت به قیمت‌های جهانی آن‌هم تقریباً حدود یک‌سوم قیمت‌های جهانی عملاً موجب شده که بسیاری از معادن زغال‌سنگ از چرخه فعالیت اقتصادی خارج شوند و به‌طبع نتوانند سود و زیان‌شان را تنظیم کنند.بخشی از معادن هم در حاشیه زیان بوده و مجبور به تعطیل‌شده‌اند. مجموعاً این موضوعات باعث شده که تولید زغال‌سنگ کاهش پیدا کند. به اعتقاد تولیدکنندگان این بخش اگر فکر اساسی برای تجدیدنظر در فرمول نرخ زغال‌سنگ نشود این روند در سال آینده با شدت بیشتری ادامه خواهد یافت. البته این در شرایطی است که مصرف زغال‌سنگ افزایش‌یافته و سال گذشته حدود ۸۰۰ میلیون دلار زغال‌سنگ وارد کشور شده است. امسال تقریباً متوسط نرخ زغال‌سنگ حدود ۵ میلیون تومان بود اما متوسط نرخ تمام‌شده زغال‌سنگ وارداتی ۱۶ میلیون تومان است که اختلاف معناداری دارند.
دغدغه افزایش ظرفیت تولید زغال‌سنگ
جلسه هم‌اندیشی و بررسی وضعیت معادن زغال‌سنگ ایران در راستای افزایش ظرفیت تولید داخلی با حضور مدیرعامل و مدیران ارشد هلدینگ صدرتامین، مدیرعامل زغال‌سنگ پروده طبس، نخبگان و پیشگامان صنعت زغال‌سنگ برگزار شد.در این جلسه امیرحسین نادری فعال بخش معدن و صنایع معدنی افزایش ظرفیت تولید زغال‌سنگ در ایران را دغدغه‌ای جدی دانست و بیان کرد: زغال‌سنگ همواره در کشورهای پیشرفته موردتوجه قرارگرفته است و این در حالی است که ایران با داشتن ۱۴ میلیون تن ذخیره زمین‌شناسی و تولید سالیانه ۳ میلیون تن زغال‌سنگ، هیچ سهمی از تولید انرژی در این حوزه ندارد، درصورتی‌که می‌بایست با حفظ دقیق الزامات زیست‌محیطی به دنبال تغییر مسیر تولید انرژی از گاز و برق به‌سوی زغال‌سنگ برویم و از این ظرفیت عظیم خدادادی استفاده کنیم.
وی گفت: میزان متوسط مصرف زغال‌سنگ در کشورهای همسایه ازجمله پاکستان ۸۰ میلیون تن و ترکیه ۱۳۰ میلیون بوده که با مقایسه میزان مصرف در ایران و در نظر گرفتن حجم ذخایر زمین‌شناسی در کشور می‌بینیم که بی‌توجهی به بهره‌برداری از این ذخایر ارزشمند تا چه میزان مشهود است.
نادری با اشاره به برنامه‌ریزی در راستای افزایش تولید تا ۵ میلیون تن کنسانتره زغال‌سنگ با تملک معادن جدید در مناطق چهارگانه زغال‌سنگ خصوصاً در ذخایر زغال‌سنگ‌های حرارتی کشور اظهار کرد: با نگاهی به وضعیت مصرف زغال‌سنگ در جهان مشاهده می‌کنیم میزان مصرف این ماده در تولید برق و صنعت فولاد نسبت به سیمان، مواد شیمیایی و سایر مصارف قابل‌توجه است به‌طوری‌که ۳۶ درصد تولید الکتریسیته و ۷۱ درصد تولید در صنعت فولاد، با استفاده از این ماده انجام می‌پذیرد.
وی تاکید کرد: با در نظر گرفتن این موضوع که ما در لبه دانش و تکنولوژی در حوزه معدنکاری در زغال‌سنگ حرکت نمی‌کنیم، بهره‌برداری از دانش روز دنیا باید موردتوجه قرار گیرد و با تلفیق دانش و تکنولوژی کشورهای پیشرو در صنعت معدن می‌بایست به یک الگو و مدل منحصربه‌فرد برسیم و با بومی‌سازی آن در مسیر توسعه و افزایش تولید قدم برداریم.
وی با اشاره به نیاز شرکت ذوب‌آهن به زغال‌سنگ و کک به‌عنوان بخشی از انگیزه افزایش تولید این ماده معدنی، نیاز به احیای صنعت زغال‌سنگ در ایران را حیاتی دانست.
وی تشریح کرد: ما با در اختیار داشتن تیم متخصص و بروزرسانی دانشِ در اختیار و با بهره‌گیری از رویدادهای روز دنیا بنا داریم از ظرفیت و ظرفیت‌های معادن زغال‌سنگ ایران نهایت ارزش و ثروت را برای کشورمان تولید کنیم.
سخن پایانی
مطابق آمار ارائه‌شده از سوی گمرک، سال گذشته ۸۰۰ میلیون دلار واردات زغال‌سنگ صورت گرفته که ۸۰ درصد آن توسط ذوب‌آهن اصفهان بوده است. به گفته فعالان بخش خصوصی در انجمن‌های مربوطه، میزان تولید کنستانتره زغال‌سنگ در سال گذشته یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تن بود و پیش‌بینی می‌شود تولید امسال ۱۵ درصد کاهش داشته باشد و این در حالی است که باوجود افزایش نرخ جهانی این ماده معدنی نرخ آن در آبان ماه نسبت به اسفند سال گذشته کاهش داشته است. از سوی دیگر، نیاز کنستانتره کشور سالانه به سه میلیون و ۵۰۰ هزار تن می‌رسد که تقریباً نیمی از آن توسط واردکنندگان تأمین می‌شود و این در حالی است که ظرفیت تولید زغال‌سنگ از ۹.۵ میلیون تن در سال پیشی می‌گیرد. معنی ارقام ارائه‌شده این است که روند سرمایه‌گذاری و توسعه، تولید و استخراج زغال‌سنگ و کنستانتره آن متوقف‌شده است و اصلی‌ترین دلیل آن به فرمول قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت بازمی‌گردد. درحال‌حاضر بسیاری از معادن زغال‌سنگ ایران با بحران اقتصادی نرخ تمام‌شده مواجه هستند و نتیجه آن موجب تعطیلی یکسری از معادن شده و آماده‌سازی معادن عملاً انجام نمی‌گیرد. درنهایت حقیقت اجتناب‌ناپذیر این است که به همان اندازه که تولید داخل کاهش می‌یابد واردات زغال‌سنگ برای تأمین فولادسازان افزایش می‌یابد. فولادسازان ایرانی که طی سال‌های گذشته میزان تولید فولاد را در سطح خوبی حفظ کرده‌اند برای تأمین زغال‌سنگ مجبور به واردکردن آن می‌شوند.
