مطالعه‌‌‌‌‌‌‌ای که در سال‌۲۰۱۳ روی زنان در هیات‌مدیره شرکت‌های معدنی جهان انجام شد، نشان داده است زنان تنها ۵‌ درصد از کرسی‌‌‌‌‌‌‌های هیات‌مدیره ۵۰۰ شرکت معدنی برتر را در اختیار دارند و بر همین اساس نتیجه‌‌‌‌‌‌‌گیری شد که صنعت معدن کمترین تعداد زنان را در هیات‌مدیره‌‌‌‌‌‌‌ها در بین هر بخش در جهان دارد. البته گزارش‌های بعدی در این زمینه نشان از افزایش حضور زنان در بخش معدن داشته است اما همچنان تعداد زنان شاغل در این بخش به میانگین مشارکت این قشر در مدیریت سایر بخش‌ها نرسیده است. در گزارش امروز صمت نگاهی داریم به نقش زنان در بخش معدن.

رئیس دانشکده مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه اکنون حدود یک‌سوم دانشجویان رشته معدن دختر هستند، گفت: استخراج مواد معدنی از دل زمین فقط یکی از چندین فرصت شغلی این رشته محسوب می‌شود و اینکه زنان نمی‌توانند در کار معدن موفق باشند، تصوری نادرست است.

به گزارش معدن نامه، مجید عطایی‌پور با بیان اینکه موضوعات مربوط به زنان در طول تاریخ، از یونان و روم و ایران باستان تا شکل گرفتن اروپا و زمان حاضر چالش‌برانگیز بوده است، افزود: این چالش‌ها در ادیان و فرهنگ‌های مختلف وجود داشته و اکنون نیز چالش‌های زیادی در این حوزه وجود دارد.

ظلمی از اعماق تاریخ

عطایی پور با بیان اینکه ظلمی تاریخی فقط به دلیل حاکمیت مردان، بر زنان روا داشته شده، گفت: مبارزاتی هم در طول تاریخ در مقابل این استثمار و بهره‌کشی وجود داشته است، مانند ظهور اسلام که منجر به توقف زنده به گور کردن دختران شد.

وی اظهار امیدواری کرد که اتفاقات جهان به گونه‌ای رقم بخورد که این ظلم تاریخی از بین برود زیرا نگاه جنسیتی در جامعه مشکل‌آفرین خواهد بود.

عطایی‌پور با تاکید براینکه نگاه به زن و مرد در جامعه باید نگاهی انسانی باشد، خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم که در تعامل حرکت کنیم چراکه در زمان‌هایی افراط یا تفریط صورت گرفته است که موجب آسیب جامعه خواهد شد. رئیس دانشکده مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه از ابتدای تشکیل دانشکده معدن پیش از انقلاب، تا دهه ۷۰ این رشته کاملا پسرانه بود، یادآور شد: از دهه ۷۰ بود که این رشته هم از دختران و هم از پسران پذیرش دانشجو داشت.

یک‌سوم دانشجویان معدن دختر هستند

عطایی‌پور گفت: شکی نیست که کار معدن از جمله شغل‌های سخت به حساب می‌آید؛ اما استخراج مواد معدنی از دل زمین فقط یکی از ۱۰- ۱۲ فرصت شغلی این رشته است. شغل‌های دیگری مانند کارهای اکتشافی، فرآوری، شیمیایی، مدیریتی و طراحی هم برای این رشته وجود دارد.

وی اظهار کرد: مهندسان معدن همچنین در حوزه‌هایی مانند مکانیک سنگ، ساخت نیروگاه‌ها، سدها، جاده‌ها و تونل‌ها می‌توانند فعالیت کنند. در بسیاری از موارد مهندسان معدن پیشروتر از مهندسان سایر حوزه‌ها فعالیت می‌کنند. اگر گستردگی مشاغل مهندسی معدن در نظر گرفته نشود، این تصور به وجود می‌آید که زنان نمی‌توانند در معدنکاری موفق باشند.

عطایی‌پور با بیان اینکه حدود یک‌سوم دانشجویان رشته معدن دختر هستند، افزود: نزدیک به ۳۰ درصد ورودی‌های استعداد درخشان و دکتری هم دختر هستند. همچنین بانوانی هستند که به عنوان هیات علمی در رشته معدن مشغول به کار هستند.

رشد مدیریت به ازای اشتغال

مهناز میرزایی، زنی که تصمیم گرفته در کار معدن باقی بماند و پس از گذشت ۱۸ سال رئیس یک معدن زغال‌سنگ شده است درباره مشکلات حرفه‌ای به معدن‌نامه گفت: زنان را به‌راحتی در پست‌‌‌‌‌‌‌های مدیریتی معادن نمی‌‌‌‌‌‌‌گمارند و به آنها اعتماد ندارند. من از همان ابتدا شاهد بودم که گاهی زنانی که در معادن کار کرده‌‌‌‌‌‌‌اند، ارتقا می‌‌‌‌‌‌‌یابند اما می‌توان گفت که تا به حال ندیده‌‌‌‌‌‌‌ام زنی رئیس معدن شود. من ۱۸ سال‌کار کردم و بالاخره رئیس معدن شدم. کار در معدن از هر نظر سخت است و بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که زنان توانایی انجام چنین کار سختی را ندارند. ممکن است تصور کنند در این محیط مردانه، زنان نمی‌توانند وارد شوند و اگر وارد شوند هم به اندازه‌‌‌‌‌‌‌ای که سمت عالی داشته باشند، توانمند نیستند. کارفرما نمی‌‌‌‌‌‌‌خواهد ریسک کند اما متوجه نیست زنان در بسیاری از موارد حتی از مردان هم دقیق‌‌‌‌‌‌‌تر هم هستند.

میرزایی ادامه داد: به کرات با افرادی مواجه شده‌‌‌‌‌‌‌ام که در سطح آکادمیک این حوزه فعال بودند و سال‌ها در دانشگاه‌‌‌‌‌‌‌های معتبر مطالعه کرده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ اما حتی فرصت نیافتند شانس خود در معادن را امتحان کنند.کارفرماها به‌سرعت از رزومه زنان، تنها به دلیل تصورات اشتباه خود می‌‌‌‌‌‌‌گذرند و به آنها اجازه اثبات توانایی‌‌‌‌‌‌‌های خود را نمی‌دهند. این‌طور نیست که زنان وارد معادن شوند و پس از مدتی احساس کنند باید این کار را کنار بگذارند. اگر تعداد کمی زن هم موفق شوند وارد این حوزه شوند، ابتدا در محیط پذیرفته نمی‌شوند زیرا محیط، مردانه است و همین جو مردانه باعث افزایش فشار روانی و تلاش آنها برای پذیرفته‌شدن می‌شود. وقتی مشکلات روانی زیاد می‌شود، سختی‌‌‌‌‌‌‌های فیزیولوژیکی هم بیشتر دیده می‌شود.

دستمزدهای نابرابر

وی گفت: کارکنان معدن به نسبت کاری که انجام می‌دهند، حقوق کمی دریافت می‌کنند؛ زمانی‌که این مسئله را در حوزه زنان بررسی کنیم، این مقدار نسبت به آقایان کمتر هم هست. من از همان ابتدا رشته دانشگاهی مرتبط با معدن انتخاب کردم و به این حوزه علاقه دارم. می‌توانم بگویم نخستین زنی بودم که در معادن ایران کار کردم و این موضوع برای من بسیار عجیب بود اما سعی کردم خودم را به‌ کارفرمایان ثابت کنم. این علاقه بسیار کمک‌کننده بود. اکنون فضا نسبت به سال‌۸۴ بسیار بهتر شده است، اما همچنان فاصله زیادی با استانداردهای جهانی داریم و لازم است بیشتر به زنان اعتماد کنیم. من ابتدا کارشناس معدن بودم و بعد از چند‌ماه در بخش ایمنی بودن، کارفرما متوجه شد توانایی‌ام هم مانند مردان است و در سال‌۸۵ به‌عنوان رئیس معدن معرفی شدم. البته پیش از من زنانی بودند که در معدن‌‌‌‌‌‌‌های روباز کار می‌کردند، اما من در زیر زمین و تونل‌‌‌‌‌‌‌های معدن کار می‌‌‌‌‌‌‌کنم.

تغییر

مائده صالح که پیش از این در معدن کار می‌‌‌‌‌‌‌کرد، در همین‌باره گفت: این رشته از دیدگاه مقامات و مسئولان رشته‌‌‌‌‌‌‌ای مردانه است، در کشورهایی مثل استرالیا حتی زنان اپراتور ماشین‌‌‌‌‌‌‌های معدنی مثل دامپتراک‌‌‌‌‌‌‌ها هستند و کار بارگیری و حمل را انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: یکی از دلایل اینکه زنان در این بخش به‌کار گرفته نمی‌شوند، شرایط معدن است. بیشتر زنانی که در مجتمع‌‌‌‌‌‌‌های معدنی حضور دارند در آزمایشگاه یا دفاتر مرکزی فعالیت می‌کنند.

او یادآوری شد: در دانشگاه‌‌‌‌‌‌‌ها هم اجازه گذراندن واحد‌‌‌‌‌‌‌های کارآموزی برای بانوان تنها در دفاتر فنی و مرکزی شرکت‌ها مقدور است و به سختی اجازه حضور در معادن به زنان داده می‌شود.

سخن پایانی

دستیابی به سمت‌‌‌‌‌‌‌های مدیریتی و مهندسی در معادن، مستلزم کار در معادن است. به‌عبارت دیگر یعنی به نسبتی که تعداد زنان شاغل در معادن کاهش می‌‌‌‌‌‌‌یابد، این قشر از هیات‌مدیره ‎‌‌‌‌‌‌‌ ها و کادر مدیریتی و نظارتی معادن نیز حذف می‌شوند. در ایران و در سال‌۱۳۹۸، تعداد زنان شاغل در معادن در حدود ‌هزار و ۲۴۶ نفر بوده که از این تعداد بیشترین شاغلان زن، در معادن سنگ و شن و ماسه و استخراج سنگ‌آهن مشغول به‌کار بوده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ این در حالی است که در سال‌۹۸ متوسط تعداد شاغلان معادن در حال بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری کشور برابر ۱۰۷‌هزار و ۷۴ نفر بوده است.