حرکت به‌سوی بومی‌سازی فناوری معدنی
با افزایش فشار تحریم‌ها و گسترش مشکلات ناشی از کاهش مراوده با جهان، تمامی بخش‌های اقتصادی و تولیدی کشور آسیب دیدند. بخش معدن و صنایع معدنی نیز از این قاعده مستثنا نبود و ناتوانی در واردات تجهیزات و فناوری روز جهانی و جذب سرمایه‌گذار خارجی مشکلات و موانع متعددی را بر سر راه فعالیتهای این بخش پدیدار کرد.
اما در میان این بحران‌های تجاری، توجه به تلاش فعالان اقتصادی و صنعتی در جهت بومی‌سازی و رفع مشکلات این حوزه حائز اهمیت است.
تامین مالی از طریق مشارکت
یکی از اقدامات موثر برای کسب سود بیشتر در صنایع معدنی و ایجاد جذابیت در سهامداران برای سرمایه‌گذاری، اجرای طرح‌های توسعه‌ای و افزایش ظرفیت تولید است. به گزارش صمت امیرحسین نادری، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر را مشارکت اعلام کرد و گفت: شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات از طریق مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر خود نسبت به تامین مالی پروژه‌ها اقدام می‌کند. این یعنی شرکت‌ها برای تامین مالی طرح‌های در دست اقدام، سرمایه خود را افزایش می‌دهند و سهامداران نیز در این افزایش سرمایه شرکت می‌کنند و تامین مالی پروژه‌های موردنظر انجام می‌شود.
وی ادامه داد: طرح‌هایی که در گروه توسعه معادن و فلزات در دستور کار قرار می‌گیرند، طرح‌های بسیار جذابی از نظر تحلیل شاخص‌های مالی و اقتصادی هستند؛ به‌طوری این طرح‌ها، نرخ بازده داخلی و خالص ارزش فعلی ( NPV ) جذابی دارند، به همین دلیل شرکت‌ها تا جایی که امکان دارد، می‌توانند از طریق بازار سرمایه و دریافت تسهیلات نسبت به تامین مالی پروژه‌های خود اقدام کنند. همچنین در بسیاری از شرکت‌ها با آورده نقدی سهامداران تامین مالی پروژه انجام می‌شود که هلدینگ توسعه معادن و فلزات نیز هنگامی که شرکت‌ها قصد اخذ تسهیلات بانکی یا چاپ اوراق را داشته باشند، به‌عنوان سهامدار در زمینه ارائه ضمانت وارد می‌شود.
تامین مالی از بازار سرمایه
نادری در ادامه سخنان خود افزود: اقدام مهم دیگری که شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات برای نخستین بار انجام داد، تشکیل یک شرکت پروژه‌محور با عنوان تجلی توسعه معادن و فلزات است. این شرکت به‌عنوان یک شرکت پروژه‌محور، پروژه‌های جذاب را در داخل سبد سرمایه‌گذاری خود قرار داده و قصد دارد تامین مالی این پروژه‌ها را به‌صورت مستقیم از بازار سرمایه انجام دهد. این یعنی شرکت تجلی به‌عنوان یک پرتفوی از پروژه‌ها، سهام خود را به‌صورت مستقیم به افرادی که مازاد منابع مالی در بازار سرمایه دارند، عرضه و با جذب منابع مالی از این افراد، این منابع را به طرح‌های توسعه‌ای که در سبد موجود است، وارد می‌کند، به‌طوری که با خلق ارزش از اجرای این پروژه‌ها، هم شرکت تجلی و هم سهامداران و سرمایه‌گذاران در پروژه‌ها منتفع خواهند شد؛ بنابراین وجود یک شرکت مانند تجلی می‌تواند برای تامین مالی مستقیم شرکت‌ها از بازار سرمایه بسیار مفید باشد. به‌نظر می‌رسد شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات با تاسیس شرکت تجلی، یک ابتکار و بدعت بسیار خوب را در بازار سرمایه و انجام طرح‌های توسعه‌ای ایجاد کرد.
تحریم، چالش اصلی
نادری چالش‌های اجرای اهداف این شرکت را تشریح کرد و گفت: اجرای طرح‌های توسعه‌ای همواره با دو چالش اساسی همراه است؛ یکی دانش فنی و گواهینامه‌های موردنظر است. باید توجه داشت که کشور ما هنوز در بسیاری از حوزه‌های صنعت دانش فنی و فناوری موردنیاز را ندارد؛ بنابراین امکان انجام طراحی پایه و جزییات آن برای اجرای طرح‌های صنعتی بدون استفاده از واردات فناوری نبوده است. دومین چالش اجرای پروژه‌ها، تامین مالی آنها بوده و در کنار آن، تامین ارز موردنیاز برای واردات تجهیزات و ثبت سفارش مشکلات اساسی به‌شمار می‌روند. در این زمینه، تحریم‌ها به‌شدت روی تمام صنایع تاثیر گذاشته و حوزه معدن و صنایع معدنی نیز از این چالش مستثنا نبوده است.
بومی‌سازی پروژه‌ها
نادری درباره حذف فشار تحریم‌ها و خودکفایی در بومی‌سازی فناوری لازم گفت: با حمایت از مهندسان و دانشمندان داخلی و بها دادن به شرکت‌های فنی مهندسی و مشاوره‌ای، توانسته‌ایم دانش فنی و مسائل فناوریک اجرای پروژه‌ها را بومی‌سازی کنیم و در این زمینه خودکفا شویم. حتی برخی شرکت‌ها قبلا برای اجرای پروژه‌های خود، اقدام به انعقاد قرارداد با برخی شرکت‌های اروپایی کرده بودند تا برخی قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلات را از اروپا وارد و خطوط خود را تکمیل کنند اما پس از تحریم‌ها، بسیاری از شرکت‌های اروپایی بدعهدی از خود نشان دادند و پروژه‌ها را در میانه راه، رها کردند؛ بنابراین شرکت‌ها در تامین تجهیزات با چالش مواجه شدند. باوجود اینکه بسیاری از خطوط تولیدی پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای داشتند، به‌سختی امکان تامین تجهیزات، قطعات و ماشین‌آلات از دیگر شرکت‌ها وجود داشت و ساختار و طراحی پروژه‌ها متناسب با تجهیزات جدید تغییر یافت.
این شرکت‌ها در موضوع تحریم‌ها، تامین ارز موردنیاز، ثبت سفارش و تامین تجهیزاتی که قرار است برای اجرای پروژه‌ها از دیگر کشورها وارد شود، توانستند از محل شرکت‌هایی که در خارج از کشور داشتند، این مشکلات را تا حد امکان مرتفع کنند و به‌نوعی تحریم‌ها را دور بزنند.
تحریم مانع توسعه شد
براتعلی قبادیان، معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با صمت حضور فناوری‌های نوین در فعالیتهای معدنی را با هدف بهره‌برداری بهینه از ذخایر معادن الزامی دانست و گفت: معدن و ذخایر معدنی، یک منبع ارزشمند خدادادی هستند که باید از آنها استفاده بهینه و به‌شیوه صحیحی در راستای توسعه کشور شود. باید به این نکته توجه کرد مواد معدنی به‌تنهایی ارزش ندارند و باید با استفاده از علم، دانش، فناوری یا مظاهر آن، این ارزش ارتقا یابد. مظاهر فناوری شامل تجهیزات و امکانات فعالیتهای معدنی است که وجود آن باعث افزایش چند برابری ارزش مواد معدنی می‌شود.
وی در ادامه افزود: متاسفانه در کشور ما همچنان فرآیندها و فعالیتهای معدنی با شیوه‌های قدیمی اجرا می‌شود و ماشین‌آلات و تجهیزات معادن فرسوده‌اند؛ از همین رو به‌نظر می‌رسد امروز استفاده مطلوب و مناسبی از معادن کشور صورت نگرفته است.
قبادیان تحریم‌ها را یکی از دلایل استفاده معادن از فناوری و تجهیزات قدیمی عنوان کرد. به‌عقیده او تحریم‌ها مانع حضور فناوری مناسب در کشور برای تمامی بنگاه‌های صنعتی و معدنی شده و به همین جهت ماشین‌آلات و تجهیزاتی که در ایران استفاده می‌شوند، از کیفیتی متناسب با نمونه‌های مشابه خارجی برخوردار نیستند.
دانش‌بنیان‌ها یاری‌رسان معادن
قبادیان به غنی بودن ایران از نظر نیروی انسانی اشاره کرد و گفت: خوشبختانه ایران از نظر سرمایه انسانی در شرایط مناسبی قرار دارد و افزون بر ۳۰ میلیون جوان در کشور وجود دارند که باید از آنها در صنایع و بنگاه‌های اقتصادی از جمله معادن استفاده شود. اقدام درست آن است که اغلب این جوانان مستعد در کسب‌و‌کارهای نوپا حضور یافته و به بخش استارت‌آپی کشور رونق بخشند. نباید تنها به وارد کردن فناوری از خارج از کشور متکی باشیم و باید با تولید فناوری و استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در زمینه صنعت و معدن می‌توانند راهگشا باشند، به سمت توسعه حرکت کنیم.
قبادیان در ادامه افزود: مشاغل استارت‌آپی به‌تازگی در کشور ما ایجاد شده و توسعه یافته‌اند و جوانان ما در دهه اخیر به سمت فناوری‌های نوین در صنعت حرکت کرده‌اند. این استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در زمینه تولید تجهیزات و ماشین‌آلات باکیفیت در داخل کشور گام مثبت و موثری برداشته و یاری‌رسان فعالان بخش معدن و صنایع معدنی باشند. در این صورت نه‌تنها نیاز فعالان و صنعتگران به فناوری و تجهیزات رفع خواهد شد، بلکه کشور در تمامی ابعاد اقتصادی، صنعتی و معدنی به رشد و توسعه دست خواهد یافت.
سخن پایانی
دستیابی به خط تولید تخصصی و باکیفیت در تولید تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی یکی از مسائل مهمی است که در دوران تحریم، صنعتگران و معدنکاران ایرانی به سمت آن حرکت کرده‌اند، اما باید به این نکته نیز متذکر شد که نبود ارتباط و تعامل مناسب با جهان به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته، قطع به یقین ما را در توسعه و رونق اقتصادی با مشکل مواجه کرد.
