اعطای مشروط مشوق‌های مالیاتی در راستای توسعه زنجیره ارزش
در سال‌های اخیر، ارائه حمایت‌های دولتی از بخش تولیدی اقتصاد موضوعی نگران‌کننده بوده است. اعطای مشوق‌های مالیاتی بدون نظارت و پاسخگویی مناسب منجر به سوءاستفاده از منابع شده که در گام نخست منجر به افزایش سود سرمایه‌گذاری شده، نه تحریک توسعه تولید و رشد کلی اقتصادی.
با توجه به این موضوع، دولت در اصلاح نظام معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی به‌منظور دستیابی به حداکثر رشد اقتصادی و ایجاد ارزش بیشتر گام برداشته است.یک نقطه‌ضعف قابل‌توجه حمایت بی‌قیدوشرط دولت از مشاغل مولد بی‌توجهی به نحوه مصرف این منابع است. بدون جهت‌گیری مناسب، مشوق‌های مالیاتی اغلب نمی‌توانند باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی شوند. این رویکرد پیامدهای بلندمدتی برای اقتصاد کشور دارد که منجر به از دست رفتن منافع بالقوه می‌شود. بااین‌حال، دولت نیاز به اصلاح سیستم و اطمینان از اینکه منابع حاصل از مشوق‌های مالیاتی به سمت توسعه تولید و رشد اقتصادی هدایت می‌شود را تشخیص می‌دهد. براساس برنامه هفتم توسعه، مجلس و دولت ایران اقدامات کلیدی را برای اصلاح معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی با تمرکز بر دستیابی به حداکثر رشد اقتصادی و ایجاد ارزش بیشتر انجام داده‌اند. یکی از اقدامات قابل‌توجه قانون‌گذاری، تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان بود که بر تکمیل زنجیره ارزش در بخش تولید تاکید دارد. این قانون مشوق مالیاتی جدیدی به نام اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه با هدف افزایش هزینه‌های تحقیق و توسعه صنعتی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان معرفی می‌کند.
اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه قبلا در تجاری‌سازی فناوری در صنایع بزرگ موفقیت نشان داده است. با ارائه این انگیزه، صنایع تشویق می‌شوند تا در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کنند، قابلیت‌های خود را افزایش داده و به توسعه زنجیره ارزش کمک کنند. اعتبار مالیاتی به‌عنوان مکانیسمی برای تحریک نوآوری، افزایش بهره‌وری و ایجاد مزیت رقابتی در بازار جهانی عمل می‌کند.مجلس علاوه بر اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، برای تامین منابع پایدار در اختیار دولت نیز گام برداشته است. این منابع از طریق مالیات بر صادرات محصولات خام صنعتی و فروش محصولات صنعتی تولید می‌شود. با حصول اطمینان از جریان ثابت درآمد، دولت ابزاری برای ارائه اعتبارات مالیاتی اضافی تحقیق و توسعه به صنایع در اختیار دارد. این امر فرصت‌های بیشتری را برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد و همکاری بین صنایع و شرکت‌های فناوری محور را تشویق می‌کند. انتظار می‌رود اجرای این انگیزه کلیدی منجر به رشد صنعتی چشمگیر شود، زیرا صنایع محصولات صنعتی با ارزش‌افزوده بالاتر تولید و صادر می‌کنند. علاوه بر این، تمرکز بر تحقیق و توسعه منجر به افزایش انتقال دانش و بومی‌سازی فرآیندهای تولید شده و به پیشرفت صنعتی کشور کمک می‌کند. صنایع بزرگ به سمت دانش‌محور شدن، تقویت نوآوری و ایجاد یک‌پایه پایدار برای رشد اقتصادی بلندمدت حرکت خواهند کرد.
سیستم جدید حمایتی دولت، مبتنی بر اعطای مشوق‌های مالیاتی مشروط برای توسعه زنجیره ارزش، گامی مهم در راستای تحریک توسعه تولید و رشد اقتصادی است. هدف دولت با اصلاح معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی این است که منابع را به سمت تحقیق و توسعه، ارتقای نوآوری و رقابت هدایت کند. معرفی اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه و تامین منابع پایدار از طریق مالیات بر صادرات و فروش محصولات صنعتی تاثیری دگرگون‌کننده بر رشد صنعتی و توسعه صنایع دانش‌بنیان خواهد داشت. با اجرای برنامه هفتم توسعه، کشور می‌تواند انتظار پیشرفت چشمگیری در صنعتی شدن، تولید محصولات صنعتی با ارزش بالا و استقرار اقتصاد دانش‌بنیان را داشته باشد.در ادامه پیرامون اهمیت مدل جدید اعطای مشوق‌های مالیاتی با چند تن از کارشناسان و نمایندگان مجلس به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند. با صمت همراه باشید.
خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها به کمک اعتبارات بومی‌سازی فناوری‌های صنعتی
محمد آرین‌نژاد، کارشناس حوزه اقتصاد مالی در رابطه با اهمیت بومی‌سازی فناوری در صنایع کشور به صمت گفت: در مواجهه با تحریم‌های فناوری صنعتی، نیاز صنایع به بومی‌سازی فناوری‌های صنعتی به یک اولویت فوری تبدیل شده است. یکی از موثرترین راه‌ها برای دستیابی به این هدف، استفاده از اعتبارات مالیاتی تحقیق و توسعه ( R&D ) است، ابزاری که توسط دولت‌ها برای تشویق کسب‌وکارها برای سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری استفاده می‌شود. این اعتبارات مالیاتی نه‌تنها به‌عنوان یک مکانیسم تامین مالی مهم برای نوآوری عمل می‌کند، بلکه به گسترش زنجیره ارزش صنعتی کمک می‌کند و در نتیجه تبدیل صنایع بزرگ را به نهادهای دانش‌محور هدایت می‌کند.
سرمایه‌گذاری در حوزه بومی‌سازی فناوری
وی ادامه داد: اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه یک مشوق دولتی است که به مشاغل اجازه می‌دهد درآمد مشمول مالیات خود را بر اساس سرمایه‌گذاری خود در فعالیت‌های تحقیق و توسعه جبران کنند. این اعتبار مالیاتی به‌عنوان مهم‌ترین محرک سرمایه‌گذاری صنعتی در توسعه فناوری شناخته می‌شود، زیرا ریسک مالی مرتبط با چنین سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد. این اعتبار، صنایع را تشویق می‌کند تا فعالیت‌های تحقیق و توسعه خود را با کاهش موثر هزینه این فعالیت‌ها افزایش دهند.
این کارشناس حوزه اقتصاد مالی درباره با تحریک صنایع بزرگ برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و به کارگیری از شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه علاوه بر هدایت منابع موجود به سمت توسعه زنجیره ارزش، به تحریک بازار شرکت‌های فناوری دانش‌بنیان نیز کمک می‌کند. این شرکت‌ها که در خط مقدم نوآوری‌های فناورانه قرار دارند، اغلب در موقعیت قوی برای بهره‌مندی از اعتبار مالیاتی قرار دارند و در نتیجه رشد و توسعه خود را تشویق می‌کنند. توسعه زنجیره ارزش در صنایع مختلف برای دستیابی به رشد و رقابت صنعتی بسیار مهم است. با تشویق تلاش‌های تحقیق و توسعه، اعتبار مالیاتی نقشی اساسی در تسهیل این توسعه ایفا می‌کند. صنایع را تشویق می‌کند تا در فعالیت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که به محصولات و خدمات آنها ارزش می‌افزاید، مانند نوآوری، بهبود فرآیند و توسعه مهارت‌ها. این به نوبه خود به صنایع کمک می‌کند تا زنجیره ارزش را بالا ببرند و آنها را قادر می‌سازد تا به‌طور مؤثرتری در بازار جهانی رقابت کنند.
جلوگیری از خام‌فروشی
آرین‌نژاد در زمینه لزوم بر جلوگیری از خام‌فروشی و تحقق دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ اظهار کرد: برای صنایع بزرگ، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه می‌تواند منبع قابل‌توجهی از بودجه برای توسعه فناوری باشد. با کاهش هزینه تحقیق و توسعه، اعتبار مالیاتی امکان سرمایه‌گذاری این صنایع در توسعه فناوری‌های جدید و بهبود فناوری‌های موجود را بیشتر می‌کند. این امر به تسهیل تبدیل آنها به صنایع دانش‌بنیان کمک می‌کند که برای بقا و رشد آنها در مواجهه با تحریم‌های تکنولوژیکی بسیار مهم است. علاوه بر این، با تشویق بومی‌سازی فناوری‌های صنعتی، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به انعطاف‌پذیری بخش صنعتی کشور کمک می‌کند. صنایع را قادر می‌سازد وابستگی خود را به فناوری‌های خارجی کاهش دهند که می‌تواند با تحریم‌ها مختل شود و در عوض قابلیت‌های تکنولوژیکی خود را توسعه دهند. این نه‌تنها رقابت‌پذیری آنها را افزایش می‌دهد، بلکه به حاکمیت تکنولوژیکی کلی کشور نیز کمک می‌کند.
وی در ادامه افزود: توسعه زنجیره ارزش در تحقیق و توسعه صنعتی به ایران این امکان را می‌دهد که از عرضه‌کننده مواد خام و محصولات کم‌ارزش فراتر رود. ایران با سرمایه‌گذاری در قابلیت‌های تحقیق، طراحی و توسعه می‌تواند محصولات با ارزش بالاتری ایجاد کند که از نظر فناوری پیشرفته و متناسب با نیازهای خاص بازار هستند. این امر باعث افزایش رقابت‌پذیری صنایع ایران در داخل و خارج از کشور می‌شود. با افزایش رقابت‌پذیری، شرکت‌های ایرانی می‌توانند سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهند که منجر به درآمدهای بالاتر و رشد اقتصادی می‌شود. تحقیق و توسعه صنعتی ( R&D ) نقش مهمی در هدایت نوآوری، بهره‌وری و رشد اقتصادی دارد. برای ایران، تمرکز بر توسعه زنجیره ارزش و افزایش بهره‌وری هزینه در حوزه تحقیق و توسعه صنعتی می‌تواند مزایای بی‌شماری را به همراه داشته باشد. با دور شدن از خام فروشی و سرمایه‌گذاری در قابلیت‌های تحقیق و توسعه، ایران می‌تواند رقابت‌پذیری خود را افزایش دهد، محصولات با ارزش بالاتر ایجاد کند، سرمایه‌گذاری خارجی را جذب و توسعه اقتصادی پایدار را تقویت کند. این کارشناس حوزه اقتصاد مالی در پایان با اشاره نتایج اثربخش و مثبت بکارگیری نظام جدید مشوق‌های مالیاتی مبتنی بر اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به صنایع و تحریک صنایع در جهت افزایش هزینه‌کرد تحقیق و توسعه خود گفت: در نتیجه، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه ابزاری ضروری برای خنثی کردن تحریم‌های فناوری صنعتی و تشویق بومی‌سازی فناوری‌های صنعتی است. با کاهش هزینه‌های مرتبط با تحقیق و توسعه، سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری را تحریک می‌کند و باعث گسترش زنجیره ارزش صنعتی می‌شود. علاوه بر این، تبدیل صنایع بزرگ به نهادهای دانش‌بنیان را تسهیل می‌کند و به تاب‌آوری بخش صنعتی کشور کمک می‌کند. به این دلایل، ضروری است که دولت‌ها به ارائه و حتی گسترش این اعتبارات مالیاتی برای حمایت از توسعه بخش‌های صنعتی خود در مواجهه با تحریم‌های تکنولوژیک ادامه دهند.
دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ با کمک اعتبارات مالیاتی
محمدرضا میرتاج‌الدینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس درباره اهمیت جلوگیری از خام‌فروشی محصولات صنعتی و حرکت صنایع بزرگ به سمت تحقیق و توسعه بیشتر به صمت گفت: یکی از مشکلات بزرگ صنایع کشور ما مسئله خام‌فروشی است که باعث شده درآمدزایی کشور نیز محدود شود؛ باید به سمت فناور و دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ و سپس دیگر بخش‌های اقتصاد برویم که این مهم نیازمند تامین منابع مالی لازم است که اتفاقا خود بنگاه‌های صنعتی امکانات و منابع لازم را در این امر دارند و باید ریسک انجام این کارها را پایین بیاوریم.
این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در رابطه با سیاست جدید حاکمیت در اعطای مشروط مشوق‌های مالیاتی و مصوبه مهم مجلس در زمینه اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه و تقویت آن گفت: یکی از راهکارهای مهم در راستای هدایت منابع صنایع به سمت توسعه زنجیره ارزش و بومی‌سازی در زمینه فناوری، بکارگیری مشوق‌های مالیاتی حمایتی به این سمت است. مجلس در این زمینه نیز مصوبات مهم و خوبی داشته است و اخیرا نیز در برنامه هفتم توسعه به اصلاح این مشوق‌ها پرداخته است تا شاهد حرکت صنایع به سمت ایجاد و خلق ارزش بیشتر در اقتصاد باشیم و بدین ترتیب ارزآوری و رشد اقتصادی نیز بیشتر خواهد شد. یکی از مشوق‌های مهم مالیاتی در زمینه توسعه زنجیره ارزش، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه است که در قانون مصوب مجلس در زمینه جهش تولید دانش‌بنیان به تصویب رسید و موجب کاهش ریسک سرمایه‌گذاری صنایع و افزایش صرفه اقتصادی صنعت در جهت تحقیق و توسعه خواهد شد. وی در پایان گفت: راهکار موثر جهت خنثی کردن تحریم‌ها در حوزه فناوری، تکیه بر داخلی‌سازی فناوری و تجهیزات است که صنایع با کمک اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به این سمت حرکت خواهند کرد. ما باید به سمت فناور شدن صنایع بزرگ برویم و این خواست مجلس و همه ارکان کشور است و اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه نیز در جهت تسهیل این مسیر و به‌عنوان کمک بزرگ حاکمیت به صنعت شکل گرفته است و نظام مشوق‌های مالیاتی را نیز در عین حال اصلاح خواهد کرد که این موضوع نیز قدم بزرگی است.
سخن پایانی
انتظار می‌رود رویکرد تحول‌آفرین دولت برای تقویت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه تاثیر عمیقی بر رشد صنعتی و صنایع دانش‌بنیان بگذارد. پیش‌بینی می‌شود در طول برنامه هفتم توسعه، صنایع بزرگ کشور با استفاده از این اعتبار مالیاتی، منابع قابل‌توجهی را به سمت تحقیق و توسعه هدایت کنند. با هدایت منابع به سمت تحقیق و توسعه، صنایع نه‌تنها می‌توانند فناوری‌های موجود را بومی کنند، بلکه به توسعه و تکمیل زنجیره ارزش نیز کمک می‌کنند.
همچنین سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه صنعتی برای تقویت نوآوری و پیشرفت‌های تکنولوژیکی بسیار مهم است. با ایجاد یک زنجیره ارزش قوی، ایران می‌تواند همکاری بین دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و صنایع را تشویق کند. این همکاری تبادل ایده‌ها را تسهیل می‌کند، تجاری‌سازی تحقیقات را ترویج می‌کند و توسعه فناوری‌های پیشرفته را پیش می‌برد. در نتیجه، صنایع ایران می‌توانند در خط مقدم پیشرفت‌های فناوری باقی بمانند و منجر به ایجاد محصولات و فرآیندهای جدید شود که نیازهای در حال تحول بازار را برآورده کند.
