اعطای تسهیلات ۱۵ میلیاردی به صنایع پیشرفته
مدیرعامل صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا درباره عملکرد و افزایش سرمایه این صندوق، چالش‌های صنایع پیشرفته و امکان انتقال فناوری از کشورهای پیشرفته صحبت کرد.
صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته، شرکتی دولتی و مادر تخصصی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت است که از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته در بخش های خصوصی و تعاونی حمایت می کند.
قانون تاسیس صندوق در سال ۱۳۷۵ با عنوان صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و اساسنامه آن در سال ۱۳۷۶ مورد موافقت هیات وزیران قرار گرفت. مجمع عمومی صندوق متشکل از وزرای صنعت، معدن و تجارت (رئیس مجمع عمومی)، ارتباطات و فناوری اطلاعات، امور اقتصادی و دارایی، علوم، تحقیقات و فناوری، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نیرو، بهداشت و درمان و رئیس سازمان برنامه وبودجه است.
محسن نادری منش، مدیرعامل صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته، در گفت وگو با ایسنا درباره عملکرد و افزایش سرمایه این صندوق، چالش های صنایع پیشرفته و امکان انتقال فناوری از کشورهای پیشرفته صحبت کرد.
چه معیارهایی برای انتخاب یک صنعت به عنوان صنعت پیشرفته وجود دارد؟
اساسنامه صندوق حمایت از صنایع پیشرفته این صنایع را تعریف کرده است. بر این اساس، صنایع پیشرفته شامل ۱۱ بخش؛ یعنی صنایع الکترونیک و میکروالکترونیک، رباتیک، نرم افزار، مخابراتی، زیست فناوری، بایوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، ریزفناوری، هوافضا، مواد پیشرفته، انرژی های نو و سایر صنایع پیشرفته بوده که ممکن است در سال های آینده نیاز باشد تعریف شوند. در این صورت برای صنایع جدید مصوبه گرفته می شود و ذیل فعالیت هایی که مشمول حمایت صندوق هستند، قرار می گیرند.
عملکرد سال گذشته صندوق چگونه بود؟
صندوق سال گذشته، ۷۳ مصوبه در حوزه تسهیلات داشته و حدود ۱۲۰ میلیارد تومان تسهیلات به صنایع پیشرفته پرداخت کرده است. همچنین در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۱۵ مصوبه در حوزه ضمانتنامه صادرشده که مبلغ آن حدود ۱۲۳ میلیارد تومان بوده است. این موارد با عقد قرارداد متفاوت است و بخشی از عقد قراردادها به امسال منتقل شده است.
این صندوق در سال ۱۳۷۶ به واسطه ماده واحده مجلس و قانون تاسیس شد که آن زمان با عنوان صندوق حمایت از صنایع الکترونیک تعریف شده بود. بنابراین تاریخچه صندوق در این حوزه بوده و هنوز هم بیشترین مصوبات در حوزه صنایع برق و الکترونیک است که آی تی را هم شامل می شود. از سال ۱۳۹۷ اساسنامه اجازه داد از سایر صنایع پیشرفته هم حمایت شود.
چه مبلغی برای سرمایه صندوق در سال جاری پیش بینی شده است؟
سرمایه سال گذشته صندوق، ۱۲۵ میلیارد تومان بود، اما طبق قوانین بودجه، صندوق امسال تا ۳۰۰۰ میلیارد تومان تامین سرمایه دارد. بر اساس تبصره ۱۸ نیز پیش بینی می شود تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان دیگر به صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته اختصاص پیدا کند.
بخشی از منابع مهم مربوط به سایر مجاری تامین مالی صندوق است که تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان دیده شده است. به طورکلی، در سال ۱۴۰۱ تا سقف ۵۰۰۰ میلیارد تومان افزایش سرمایه صندوق به لحاظ قانونی دیده شده است.
با توجه به رقم کل سرمایه پیش بینی شده برای صندوق، امسال سقف تسهیلات ۱۵ میلیارد تومان و سقف ضمانتنامه ها ۸۰ میلیارد تومان دیده شده است.
برنامه ریزی شما برای مصارف سرمایه های جدید صندوق چیست؟
بخشی از این افزایش سرمایه برای ارائه تسهیلات و ضمانتنامه به صنایع جدیدی که تعریف شده صرف خواهد شد و فعالیت صندوق در حوزه قبلی توسعه پیدا می کند. بخشی هم وارد تامین سرمایه به صورت سرمایه گذاری خطرپذیر غیرمستقیم خواهد شد و در این مورد، از طریق تامین سرمایه در صندوق های فرابورسی جسورانه، صندوق های پی/ای و صندوق پروژه ها در اختیار فعالان حوزه صنایع پیشرفته قرار می گیرد. در اصل صندوق های خطرپذیر، واسطه تامین سرمایه هستند که آیین نامه هایی در بورس دارند و با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی در حال انجام است. راه اندازی صندوق های تخصصی به عنوان مثال در حوزه الکترونیک و آی تی و صندوق هوشمندسازی معادن با همکاری ایمیدرو و فعالان بخش خصوصی از برنامه های دیگر صندوق است. برای سال بعد هم در حوزه زیست فناوری، هوافضا و انرژی های نو برنامه ریزی هایی انجام شده است.
مهم ترین مشکلات صنایع پیشرفته در شرایط کنونی چیست؟ چه راهکارهایی دارید؟
اساس صنایع پیشرفته، تکنولوژی است، اما ایران به دلیل شرایط تحریم، دسترسی راحتی به منابع تکنولوژی ندارد. بحث دوم ورود به بازار و فروش است، چراکه بسیاری از صنایع دیگر که می توانند مشتری صنایع پیشرفته و فناوری های جدید و نو باشند، برای تغییر تکنولوژی باید ریسک کنند و به همین دلیل برای خرید از صنایع پیشرفته محتاط هستند.
همچنین با توجه به اینکه صنایع پیشرفته عموما صاحب ملک نیستند و تراکنش های بالایی ندارند، برای ارائه وثایق به بانک ها برای دریافت تسهیلات هم دچار مشکل هستند. به همین دلیل در همه جای دنیا، صندوق ها تخصصی برای حمایت از صنایع پیشرفته ایجاد می شود. اما با توجه به اینکه در ایران به واسطه تحریم ها، صنایع پیشرفته با مشکلات بیشتری مواجه هستند، برای رسیدن به رشد اقتصاد پایدار و اقتصاد دانش بنیان باید حمایت های بیشتری از صنایع پیشرفته انجام شود. یکی از کارهای تامین سرمایه از طریق سرمایه گذاری خطرپذیر و جسورانه همین تامین مالی شرکت هایی است که با مشکلات یادشده مواجه هستند.
برای ارائه تسهیلات نیز از مدل های جدید مانند لیزینگ و ال سی داخلی استفاده می کنیم. در ال سی داخلی به مشتریان خط اعتباری داده می شود. همچنین برنامه های جدیدی برای بیمه ورود تکنولوژی در صنایع معمول طراحی شده، اما هنوز عملیاتی نشده است. بر این اساس برای کاهش ریسک صنایعی که می خواهند از فناوری های جدید استفاده کنند، بیمه خواهند شد تا راحت تر به صنایع نو ورود کنند.
آیا برای تامین منابع فناوری و تکنولوژی از چین و روسیه که ارتباط سیاسی نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارند، برنامه ای دارید؟ آیا این موضوع در برنامه ۲۵ ساله با چین دیده شده است؟
امکان ارتباط با این کشورها وجود دارد، اما باید سازکارهای مناسبی در این زمینه طراحی شود. البته فناوری هسته رقابتی اکثر شرکت هاست که به سختی حاضر هستند آن را در اختیار بقیه قرار دهند. البته به واسطه حضور فارغ التحصیلان در کشور این امکان وجود دارد که بتوان این تکنولوژی ها را در داخل ساخت و گسترش داد، اما قاعدتا این وضعیت مدت زمان بیشتری خواهد برد و نیاز به حمایت های خاص دارد.
به طورکلی، برنامه های ارتباطی و تعاملی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال انجام است و صندوق از فعالیت هایی که منجر به انتقال یا تولید تکنولوژی و خرید دانش شود، حمایت مالی می کند. تاکنون هم مواردی برای انتقال تکنولوژی از طریق منابع خارجی تسهیلات دریافت کرده اند. صنایع پیشرفته در کلیت قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین دیده شده، اما نیاز داریم ذیل این کلیات به برنامه های عملیاتی و اجرایی هم توجه شود. این از موضوعات مهمی است که باید در سند همکاری ایران و چین موردتوجه قرار گیرند. علاوه بر این، در مذاکره با کشورهای دیگر هم باید صنایع پیشرفته یکی از موضوعات جدی برای همکاری باشد. علاوه بر چین، روسیه، هند و برخی کشورهای اروپایی هم قابل پیگیری هستند.
آیا صنایع پیشرفته صادرات هم دارند؟ به کدام کشورها؟
صنایع پیشرفته از طریق داخلی سازی و صادرات به کاهش ارزبری کمک می کنند. صادرات در حوزه ۵ G و باتری های آنها به روسیه، تجهیزات پزشکی به اروپا و محصولات مختلفی به کشورهای همسایه انجام می شود، اما رقم این صادرات در اختیار صندوق نیست، بلکه باید از شرکت ها جمع آوری شود.
در حوزه تولید موبایل هوشمند چه اقداماتی انجام دادید؟ با توجه به اقبال مردم به برندهای مطرح جهان، آیا اصلا بازاری برای این موبایل ها وجود خواهد داشت؟
وظیفه حمایت از تولید گوشی های هوشمند و اکوسیستم این موبایل ها از سال گذشته بر عهده صندوق حمایت از صنایع پیشرفته گذاشته شده است. در این راستا مقرر شد آیین نامه ای از سوی دولت با حضور وزارت ارتباطات و فناوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت نوشته شود. این آیین نامه نوشته شده و پیرو آن یک کارگروه شامل وزارت صنعت، معدن و تجارت، ارتباطات، دفاع و معاونت علمی و فناوری تشکیل شد.
دستورالعمل های حمایتی در این کارگروه در حال نوشته شده که امیدواریم به زودی نهایی شود. در این قالب، شیوه های حمایت از تولیدکنندگان موبایل هوشمند و حوزه میکروالکترونیک نهایی خواهد شد؛ بنابراین تاکنون اقدام عملیاتی تامین مالی انجام نشده و به محض ابلاغ این آیین نامه عملیات اجرایی شروع می شود.
ایجاد بازار به بنگاه تولیدی برمی گردد، اما واحدهای تولیدی باید روی بازار کار کنند و دلایل توجیهی کافی اقتصادی داشته باشند. صندوق از بنگاه هایی حمایت می کند که برای برندینگ، فروش، بازاریابی، خدمات پس از فروش و... برنامه داشته باشد. اگر واحدی به این مولفه ها نرسد، حمایت صندوق شامل حالش نخواهد شد.
