وفور تولید و کسادی بازار لوازم‌خانگی
برخی کارشناسان معتقدند بازار ایران در برخی محصولات مانند لوازم‌خانگی، خودرو، کفش و... انحصاری و در اختیار محصولات داخلی است.البته در این‌باره ممکن است به قاچاق برخی کالاها به شکل کولبری، ته‌لنجی و... اشاره شود که به‌طور قطع با طرح‌هایی همچون کد شناسا و کد رهگیری از حجم آنها کاسته شده است.
محدودیت و ممنوعیت واردات (البته در حوزه خودرو رفع ممنوعیت شده اما همچنان وارداتی انجام نشده است.) در راستای حمایت از تولید داخل بوده که برخی انتقادها را به‌دنبال داشته است. عنوان می‌شود بازار انحصاری محصولات را رقابتی نکرده و در میان‌مدت فناوری را در این صنایع زیرسوال می‌برد. با وجود انحصار در بازار لوازم‌خانگی، وضعیت تولید چگونه بوده و چقدر داخلی‌سازی انجام شده است؟
دردسرهای تولید
مدیرکل دفتر صنایع لوازم‌خانگی وزارت صنعت، معدن و تجارت از صدور ۴۰ هزار شناسه کالا برای محصولات داخل خبر داد و اینکه از سال ۹۹ تقریبا به صورت تجمیعی، ۲۲ میلیون کد رهگیری برای لوازم‌خانگی تولید داخل و کالاهایی که به‌طور رسمی وارد کشور می‌شوند، ثبت شده است و حتی کولبرها هم ملزم هستند شناسه کالا و کد رهگیری را از سامانه جامع تجارت دریافت کنند. به‌گزارش مهر، محسن شکرالهی عنوان کرده تمام کالاهایی که دارای کد رهگیری هستند باید ضمانت داشته باشند؛ یعنی مصرف‌کننده بتواند از طریق کد مشخص‌شده در سامانه جامع تجارت یا نرم‌افزاری که از طرف سامانه جامع تجارت در اپلیکیشن‌هایی مانند بازار وجود دارد، اصالت داشتن یا تقلبی بودن کالا را تشخیص دهند.
این امر به محصولات تولید داخل اعتبار بخشیده و مشکلات بی‌کیفیتی کالاهای به‌اصطلاح زیرپله‌ای را حل می‌کند. به این ترتیب، تولیدکنندگان می‌توانند در فضایی سالم‌تر فعالیت داشته باشند. شفاف‌سازی زنجیره تولید تا توزیع، ضرورت بازار صنعت بوده تا بتواند اعتماد مشتریان را جلب کند، زیرا اثبات اصالت کالا برای مصرف‌کننده، مشتری وفادار برای برندهای داخلی پرورش می‌دهد.
تولید با وجود بازار کساد
عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران درباره وضعیت تولید لوازم‌خانگی در کشور به صمت گفت: در حال‌حاضر در هر گروه کالایی لوازم‌خانگی، بین ۲۰ تا ۲۵ تولیدکننده در کشور فعالیت دارد که این امر تولید و بازار را رقابتی کرده است.
وی درباره کیفیت محصولات هم عنوان کرد: محصولات به لحاظ تکنولوژی در سطح متوسط بوده و پس از افزایش تیراژ، هدف بعدی ارتقای فناوری در تمام گروه‌های کالایی لوازم‌خانگی است.
او در ادامه با اشاره به تعاملات بین‌المللی یادآور شد: با توجه به شرایط موجود، در حال‌حاضر تعاملات بین‌المللی کاهش یافته و با کاهش مبادلات خارجی، تولیدکنندگان داخلی بیشتر متمرکز بر بازار داخل هستند. در مقابل به‌دلیل کاهش قدرت خرید، بازار داخل نیز کساد است و رقابت بین تولیدکنندگان داخلی برای افزایش سهم خود از بازار بالاست؛ بنابراین صنعت لوازم‌خانگی به لحاظ کمی و تولید کمبودی ندارد و چنانچه سال گذشته تولید افزایش داشته و محصولات داخلی تمام نیاز داخل را پوشش دادند، امسال هم این روند پابرجاست.
برنامه‌های کیفی
دبیرکل انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران در حوزه کیفیت، عنوان کرد: انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران با همکاری معاونت فناوری ریاست‌جمهوری موفق به راه‌اندازی دپارتمان قطعه‌سازی شدند و در این راستا، کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار لوازم‌خانگی تشکیل شد. هدف این کانون، بهم‌رسانی عرضه‌کنندگان و متقاضیان دانش فنی و دانش‌بنیان‌ها در این صنعت است. کانون به‌دنبال پلتفرمی برای تحقق این هدف بوده و سیاست انجمن هم روی این موضوع متمرکز شده است.
او گفت: اهداف کیفی تولید و مدیریت جزو ارکان فعالیت‌های این کانون و حتی واحدهای صنعتی است.
این کارشناس حوزه لوازم‌خانگی با بیان اینکه تغییراتی در واحدهای تولیدی لوازم‌خانگی در حال انجام است، خاطرنشان کرد: واحدهای بزرگ تولیدی به این باور رسیده‌اند که مرکز نوآوری ایجاد کنند و تعدادی هم موفق به راه‌اندازی چنین مرکزی در بنگاه اقتصادی خود شده‌اند. این باور به‌وجود آمده که برای آموزش و به‌روز شدن باید هزینه کرد.
نبود ثبات در فضای کسب‌وکار
هاشمی در ادامه سخنان خود به معضلات تولید لوازم‌خانگی در کشور اشاره کرد و گفت: قیمت مواد اولیه، نرخ ارز، قوانین و... در کشور ثبات نداشته و هر لحظه تغییراتی را در فضای کسب‌وکار صنعتگر به‌وجود می‌آورند.
وی ادامه داد: در کنار نبودثبات در بازار، قیمت‌گذاری دستوری معضل دیگری است که تولید را درگیر خود کرده، زیرا قیمت‌گذاری با کار کارشناسی انجام نمی‌شود.
او گفت: جدول هزینه‌ها با مستندات از سوی تولیدکنندگان به ستاد تنظیم بازار ارائه می‌شود اما در نهایت قیمت‌ها براساس بهای تمام‌شده لحاظ نمی‌شود. به‌عنوان مثال، امسال در مواد اولیه چند درصد افزایش قیمت را شاهد بودیم؟ در محاسبات گمرکی ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف و ترخیص براساس نرخ ارز ۲۵ هزار تومانی انجام می‌شود. حمل‌ونقل ۳۵ درصد و حقوق و دستمزد ۵۷ درصد افزایش یافت. حذف معافیت گمرکی واردات ماشین‌آلات هم برای بخش تولید به نوعی قوزبالاقوز شد. آیا در قیمت‌گذاری این افزایش قیمت‌ها لحاظ می‌شود؟ در حالی‌که در نیمه دوم سال گذشته و ۳ ماهه نخست امسال افزایش قیمتی رخ نداد، رایزنی‌ها به این ختم شد که در حوزه لوازم‌خانگی بزرگ و به‌اصطلاح سفید، ۱۰ درصد و لوازم‌خانگی کوچک و به‌اصطلاح کالاهای قهوه‌ای، ۱۵ درصد افزایش قیمت رخ دهد.
او در ادامه درباره معضلات و پیامدهای قیمت‌گذاری دستوری گفت: قیمت‌گذاری دستوری منجر به کاهش تولیدشده که این امر، بازار را با کمبود کالا مواجه می‌کند. این رویکرد باعث گسترش قاچاق شده و علاوه‌بر این، با بهم خوردن عرضه و تقاضا، پدیده گرانی را به‌دنبال دارد. در نهایت هم به این بهانه که تولیدات داخل کفاف نیاز بازار داخل را نمی‌دهد، فشار برای واردات محصولات خانگی بالا می‌گیرد.
دبیرکل انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران همچنین افزود: قیمت‌گذاری خلاقیت را در تولید از بین می‌برد، زیرا اضافه کردن آپشن و امکانات جدید،َ هزینه‌بر بوده و قیمت‌گذاری اجازه این تغییرات فناوری را نمی‌دهد. در نهایت هم کیفیت کاهش پیدا می‌کند. در این صورت، نقش دانش‌بنیان‌ها در صنایع به‌ویژه تولید لوازم‌خانگی کم‌رنگ می‌شود.
هاشمی در پایان یادآور شد: یک دهه است شعار سال بر پایه حمایت از تولید تعیین می‌شود اما تسهیلگری متناسب انجام نشده است. برای بهبود کمی و کیفی محصولات صنعتی باید ثبات برقرار باشد و ضرورت دارد از سرمایه‌های مولد حمایت شود تا رونق اتفاق بیفتد.
سرمایه‌گذاری برای افزایش تیراژ
محمود قهاری از فعالان صنعت لوازم‌خانگی درباره چگونگی تولید محصولات در کشور به صمت گفت: پس از تحریم، وقفه کوچکی در تولید و بازار لوازم‌خانگی رخ داد، زیرا شرکت‌های تولیدکننده خارجی سهم زیادی در این بازار داشتند. در ادامه تولیدکنندگان داخلی برای پر کردن خلأهای موجود، شروع به سرمایه‌گذاری کرده و تیراژ تولید افزایش پیدا کرد؛ بنابراین امروز کمبود در گروه‌های گوناگون کالاهای لوازم‌خانگی وجود ندارد، مگر برخی مدل‌های خاص که مصارف خاص دارند.
وی افزود: شرکت‌های بزرگ داخلی در حال رقابت با یکدیگر بوده و انبارها پر از کالاست اما بازار با رکود مواجه است.
تعمیق ساخت داخل
این فعال صنعت لوازم‌خانگی در ادامه درباره تعمیق ساخت داخل محصولات، عنوان کرد: قطعات یخچال تا حدودی از داخل تامین می‌شود. بیشتر تولیدکنندگان بدنه را در داخل فرم می‌دهند، وان داخل یخچال و لاینر آن و نیز پمپ ایجک در کشور ساخته می‌شوند. اما تعدادی از قطعات به‌دلیل وارداتی بودن هنوز وابستگی ارزی دارند یا اگر در داخل ساخته می‌شوند، کیفیت مناسبی ندارند. مانند ورق‌های های‌لمینت (چندلایه) و ورق‌های در، گاز تیوپنتال، کمپرسور و... . مجموع ارزش آن حدود ۳۰ درصد است. به این ترتیب می‌توان گفت این محصول تا ۷۰ درصد داخلی‌سازی شده است.
او ادامه داد: برای تولید ماشین لباسشویی هم موتور، ورق‌های پیش‌رنگ و پمپ وارد می‌شود اما بسیاری از قطعات آن در داخل ساخته می‌شوند.
رقابت قاچاق و تولید
این تولیدکننده درباره ارتقای کیفیت گروه کالایی لوازم‌خانگی اظهار کرد: به‌طور قطع برای ارتقای کیفیت باید رقابت وجود داشته باشد تا بهبود کیفیت رخ دهد. اما این بحث که بازار داخل انحصاری شده نمی‌تواند درست باشد، زیرا بین ۴۰ تا ۴۵ درصد را محصولات قاچاق در بازار تشکیل می‌دهد. کالای خارجی به وفور در بازار وجود دارد. به همین دلیل کیفیت محصولات تولید داخل ارتقای زیادی داشته است. در این میان، برخی صنعت لوازم‌خانگی را با صنعت خودرو مورد مقایسه قرار می‌دهند، این در حالی است که تعداد محدودی خودروساز در کشور فعالیت دارد و این بازار رقابتی نیست.
او گفت: بیش از ۵۰۰ تولیدکننده خرد و کلان در صنعت لوازم‌خانگی وجود دارد، در حالی‌که در صنعت خودرو این‌گونه نیست. رقابتی بین شرکت‌ها برای ارتقای کیفیت و کاهش قیمت‌ها وجود دارد. این در حالی است که تمام بازارهای مرتبط با صنعت از مواد اولیه تا حمل‌ونقل با افزایش قیمت مواجه بوده‌اند.
جامعه و تغییر فرهنگ مصرف
قهاری اظهار امیدواری کرد که فرهنگ استفاده از محصولات داخلی در جامعه جابیفتد، زیرا مصرف‌کننده به‌راحتی در مقام مقایسه متوجه می‌شود که تفاوت زیادی بین محصولات داخلی و خارجی وجود ندارد. ممکن است تولیدکنندگان خارجی روی ظاهر و برخی آپشن‌ها بیشتر کار کرده باشند اما تمام سعی تولیدکننده داخلی هم ارتقای کیفیت و کاهش قیمت تمام‌شده است. صنعتگر تحولات را باید از یک‌جا شروع کند و در مسیر قرار گیرند. برای اینکه کیفیت ارتقا پیدا کند باید سهم خود را در بازار داخل افزایش دهیم و علاوه بر این، باید بخشی از بازار جهانی را هم در اختیار داشته باشیم.
این کارشناس صنعت لوازم‌خانگی با تاکید بر تولید رقابتی ادامه داد: به‌طور قطع زمانی می‌توانیم بگوییم تولیدکنندگان خوبی در کشور فعالیت دارند که بتوانیم تیراژ تولید را افزایش داده و صادرات داشته باشیم.
بازار خارجی اجازه ورود به کالای ایرانی نمی‌دهد
قهاری یادآور شد: تحریم‌ها فرصت خوبی بود تا تولیدکنندگان داخلی بتوانند شمارگان محصولات خود را افزایش دهند و روی بازار صادراتی کار کنند، زیرا صادرات مهم‌ترین موضوعی است که می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند. تولیدکنندگان لوازم‌خانگی کشور به‌مراتب امکانات بیشتری نسبت به فعالان صنعت لوازم‌خانگی ترکیه دارند. وی افزود: انرژی ارزان، کارگران ماهر که نسبت به نرخ جهانی از دستمزد پایین‌تری برخوردارند، تهیه مواد اولیه از داخل و... سبب‌شده تولید رقابتی‌تر باشد اما این ظرفیت نیاز به برنامه‌ریزی استراتژیک دارد و اینکه حمایت عملی از آن شود.
این کارشناس با تاکید بر اینکه بهبود روابط خارجی، نخستین مسئله است، گفت: در حال‌حاضر برای صادرات، خریدار خارجی عنوان می‌کند نباید هیچ نام و نشانی از تولید ایران روی کالا وجود داشته باشد.
از سوی دیگر، تولیدکننده تمام تلاش خود را برای افزایش تیراژ و کیفیت می‌کند تا به بازار جهانی راه پیدا کند اما سیاست‌ها در جهت این امر رقم نمی‌خورد. تولیدکنندگان ترکیه اگر بخواهد در کشور دیگر بازاریابی کنند، تمام هزینه‌های این امر برای آنها رایگان خواهد بود. چنین فضایی باید برای صنعتگر ایرانی هم فراهم شود.
وی افزود: همچنین ایران در تولید مواد اولیه می‌تواند حرف نخست را در منطقه بزند اما برای تولید ورق استیل سرمایه‌گذاری نشده و وارد می‌شود.
چرا برای تولید ورق‌های لمینت یا ورق‌های پیش‌رنگ سرمایه‌گذاری بزرگی انجام نمی‌شود؟ اگر این زیرساخت‌ها درست شود، به‌طور قطع تولیدکنندگان داخلی می‌توانند بازارهای اطراف را در اختیار داشته باشند. تولیدکننده ایرانی چیزی از تولیدکننده ترکیه کم ندارد.
سخن پایانی
کارشناسان و فعالان صنعت لوازم‌خانگی معتقدند تیراژ تولید، پاسخگوی نیاز داخل بوده و سطح متوسط کیفیت نیز در حال بهبودی است. آنها یکی از بسترهای ارتقای کیفی را تعاملات بین‌المللی می‌دانند، اینکه باید روابط بین‌الملل برقرار باشد تا مازاد تولیدات به بازار جهانی صادر شود. این کارشناسان عنوان می‌کنند اگر امروز صادراتی انجام می‌شود باید بدون هیچ نامی از تولیدکننده ایرانی باشد، در غیر این صورت، خریداری نخواهد داشت.
