برای نخستین‌بار به‌طور جدی در برنامه ششم توسعه بر این موضوع تاکید شده بود که باید سالانه ۱۰ درصد موتورسیکلت‌ها برقی شوند. در این میان، آلایندگی، آلودگی صوتی، حجم بالای تصادفات و مواردی از این‌دست سبب شد جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی بیش از پیش بر سر زبان‌ها بیفتد. برای استفاده از آنها تبلیغات بسیاری شد و حتی از تسهیلات بلاعوض هم حرف‌هایی زدند. البته از همان ابتدا بر سر موفقیت یا شکست استفاده از موتورسیکلت‌های برقی حرف‌وحدیث‌ها بسیار بود. برخی استفاده از این موتورسیکلت‌ها را برای کلانشهرهایی مانند تهران ضروری می‌دانستند و برخی آن را طرحی از پیش شکست‌خورده معرفی می‌کردند. در نهایت به برنامه توسعه هفتم رسیدم و خبری از تحقق اهداف تعیین‌شده برای تولید و عرضه موتورسیکلت‌های برقی نبود و به‌نوعی طرح‌هایی که در راستای آن شروع شده بود، به فراموشی سپرده شد. حال به‌تازگی سکاندار صمت، رویکرد جدی را برای جایگزینی خودروها و موتورسیکلت‌ها بنزینی با نوع برقی آنها در پیش گرفته که باردیگر توجه‌ها را به این سمت معطوف کرده است. صمت در این گزارش و با تاکید بر همراهی دولت و وزارت صمت برای حرکت در مسیر جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی، نظر فعالان صنعت موتورسیکلت را درباره شدنی بودن یا نبودن این روند جویا شد که در ادامه می‌خوانید.

نیازمند مطالعات کارشناسی

بهمن ضیاءمقدم، دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت درباره رویکرد وزارت صمت در راستای ورود جدی به عرصه موتورسیکلت‌های برقی به صمت اظهار کرد: با وجود اینکه سال‌هاست تولید و عرضه انبوه موتورسیکلت برقی در دستور کار متولیان امر قرار دارد و در سیاست‌گذاری‌های کلان این صنعت مطرح است، اما به‌دلیل فراهم نبودن بستر و زیرساخت‌های موردنیاز با مشکلات فراوانی همراه است و تا این موانع برطرف و الزامات ایجاد نشود، نمی‌توان چشم‌انداز خاصی را در این زمینه شاهد بود. برای موفقیت‌آمیز بودن این طرح باید نوع مصرف موتورسیکلت در کشورمان به‌درستی بررسی شود و با توجه به تقاضایی که وجود دارد، زیرساخت‌های موردنیاز فراهم شود که متأسفانه درحال‌حاضر این‌گونه نیست. بیشتر موتورسیکلت‌های برقی کنونی به‌دلیل ضعف در باتری فقط برای استفاده رفت‌وآمد محدود کاربرد دارند.

ضیاءمقدم ادامه داد: انجمن موتورسیکلت در این زمینه نظرات و پیشنهاداتی را به وزارتخانه ارائه داده و وزارت صمت هم طرح‌هایی در این بخش در دست انجام دارد. امیدواریم این رویکرد شروعی باشد برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید و عرضه موتورسیکلت‌های برقی که هم این صنعت به‌معنای واقعی در این مسیر حرکت کند و هم بازار تقاضای پررونقی برای آن ایجاد شود. به هر حال باید منتظر بود و دید در نهایت این موضوع چگونه پیش خواهد رفت.

عدم‌استقبال ادامه‌دار

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت گفت: بستر آماده نیست و مشکل باتری به قوت خود باقی است و در این زمینه هنوز شاهد برداشتن گام مهم و تأثیرگذاری نبوده‌ایم. یکی از دلایلی که میزان تقاضا و فروش موتورسیکلت‌های برقی از استقبال خوبی برخوردار نبود، به بالا بودن نرخ این‌گونه موتورسیکلت‌ها و مشکلات گرانی و مهم‌تر از آن در دسترس نبودن باتری بازمی‌گردد. بخشی از افزایش نرخ موتورسیکلت‌های برقی هم متاثر از نوسان نرخ ارز است که در نهایت باعث کاهش تقاضا برای این وسیله می‌شود.

باتری معضل بزرگی است

ضیاءمقدم با اشاره به اینکه تامین و شارژ باتری در این میان معضل بزرگ‌تری است، ادامه داد: باتری بخش زیادی از بهای تمام‌شده موتورسیکلت برقی را شامل می‌شود. باتری این وسایل نقلیه از هر نوعی که باشد بعد از یکی دو سال به‌دلیل تعدد شارژ، نیاز به تعویض دارد که علاوه برقیمت بالایی که دارد، سازکار آن هم مشخص نیست. این موارد در عدم‌استقبال از موتورسیکلت‌های برقی بی‌تاثیر نبوده است. تامین باتری به صورت سوآپ هم به‌دلیل تنوع مدل‌های این نوع موتورسیکلت‌ها فعلا امکان‌پذیر نیست. باتری‌های مورداستفاده در این موتورسیکلت‌ها باید بالای ۳ کیلووات باشد، چون باتری‌های کمتر از ۳ کیلووات، پاسخگوی موتورسواری در تهران یا شهرهای دارای شیب نیست. باتری موتورسیکلت‌های برقی باید توان پیمایش بالایی داشته باشند. با توجه به این موارد باید از قبل برنامه‌ریزی و بررسی‌های مربوطه به صورت مطالعات دقیق در این زمینه انجام شود تا ضمن رفع مشکلاتی که در این مسیر وجود دارد، کارهای زیرساختی انجام و مسیر برای حرکت جدی‌تر تولید موتورسیکلت‌های برقی در کشور فراهم شود.

نهادهای دولتی پیشقدم شوند

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت افزود: تا بستر فراهم و محل شارژ به‌راحتی در دسترس نباشد و موانع دیگری که بارها درباره آنها صحبت شده برطرف نشود نمی‌توان منتظر اتفاق خاصی در این زمینه بود. موضوع دیگر تسهیلاتی است که قرار بود به استفاده‌کنندگان از موتورسیکلت‌های برقی اختصاص یابد، اینکه از کجا این وام را دریافت کنند و بخشی از این تسهیلات با حمایت دولت به صورت وام بلاعوض ارائه شود تا این حمایت تاثیرگذار باشد. علاوه بر اینها نهادهای دولتی مانند پست، شهرداری و بخش‌هایی که بیش از بقیه با موتورسیکلت سروکار دارند باید قوانین مربوط به جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی خود با برقی را اجرایی کنند.

وی ادامه داد: ما حدود ده سال است پیگیر برنامه‌ها مربوط به موضوع موتورسیکلت برقی و الزامات برای تولید آن و بسترسازی برای استقبال از آن بوده‌ایم که متأسفانه به دلایلی که گفته شد تاکنون در این بخش موفق نبوده‌ایم. اگر شاهد حمایت دولت، رفع معضل شارژ، تامین باتری و.. باشیم بدون شک نخستین گام‌ها در این مسیر برداشته خواهد شد و در ادامه از این طرح استقبال هم خواهد شد.

فرهنگ‌سازی در اولویت

ضیاءمقدم در پاسخ به این پرسش که جدیت وزیر صمت برای جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی چقدر این مسیر را تسهیل خواهد کرد، گفت: عزم دولت برای جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی، آن را به اجرا بسیار نزدیک می‌کند. اگر بستر فیزیکی و مهم‌تر از آن، بستر فرهنگی فراهم شود، قطعا شاهد به نتیجه رسیدن این تلاش‌ها خواهیم بود. باز هم تاکید می‌کنم که فرهنگ‌سازی را نباید فراموش کنیم و باید حتما این موضوع را نیز مدنظر قرار دهیم. حمایت‌های دولت نرخ موتورسیکلت‌های برقی را پایین می‌آورد.

این فعال صنعت موتورسیکلت افزود: نوع مصرف موتورسیکلت در کشور ما برای کسب درآمد است و متقاضیان این بخش نیاز خاصی دارند که با پیمایش بالا همراه است؛ بنابراین موتورسیکلت‌های برقی به‌عنوان جایگزین موتورسیکلت‌های فعلی باید بتوانند نیاز این قشر را به‌خوبی پاسخگو باشند. محدودیت پیمایش و سرعت در موتورسیکلت‌های برقی از میزان استقبال مردم نسبت به آنها می‌کاهد.

وی درباره میزان تولید موتورسیکلت‌های برقی گفت: آمار تفکیک‌شده از میزان تولید موتورسیکلت‌های برقی و بنزینی در دست نداریم اما این نوع موتورسیکلت‌ها به‌واسطه مشکلات نرخ و باتری فروش بالایی ندارند. هنوز هم بعد از چند سال زیرساخت‌ها برای حرکت در مسیر جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی فراهم نیست.

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت در پایان با اشاره به مشکلاتی که فعالان صنعت موتورسیکلت با آن روبه‌رو هستند، اظهار کرد: بسیاری از تولیدکنندگان موتورسیکلت در تامین ارز بلاتکلیف هستند و مشکل تامین ارز، موجودی انبار آنها را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. درحال‌حاضر موجودی انبار تولیدکنندگان موتورسیکلت به‌شدت افت داشته و آنها تنها تا زمان محدودی می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند؛ یعنی اگر در زمینه تخصیص ارز مشکلات آنها برطرف نشود نهایتا تا ۲ تا ۳ ماه آینده بتوانند به تولید ادامه دهند و به‌ناچار مجبور تعطیلی خواهد شد. البته وزارت صمت در این زمینه اغلب همراه تولیدکنندگان است و بیشتر مشکلات ما در تامین ارز به عدم‌همراهی بانک مرکزی و قوانین برمی‌گردد که امیدوارم زودتر برطرف شوند.

نقش تعیین‌کننده دولت

حجت‌اله دهقانی، عضو هیات‌مدیره فروشندگان و تولیدکنندگان موتورسیکلت، دوچرخه و لوازم یدکی نیز درباره موانعی که باید برطرف شود تا جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزین با برقی به سرانجام برسد به صمت گفت: در ابتدا تجار تعداد بسیار کمی موتورسیکلت برقی وارد کشور کردند که ورود این موتورسیکلت‌های برقی بدون ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز به یک تبلیغ منفی در جامعه بدل شد. به عبارتی در بین کسانی که خواهان استفاده از موتورسیکلت‌های برقی بودند، این ذهنیت شکل گرفت که پیمایش و شتاب این موتورسیکلت‌ها پایین است. در چنین شرایطی، اصلاح این ذهنیت بسیار سخت و زمانبر خواهد بود. در این میان، بهترین راهکار پیشنهادی این است که تجار موتورسیکلت‌های برقی باکیفیت بالاتر و خدمات خوب و علاوه بر آن تسهیلات مناسب ارائه دهند و برای استفاده از این وسایل نقلیه زمینه‌سازی کنند. این رویکرد نیز زمانبر خواهد بود و باید با مطالعه و کار کارشناسی انجام شود تا در نهایت به نتیجه برسد. حال اگر دولت به‌دنبال این است که به‌طور جدی به این موضوع ورود کند باید با سندیکاهای مربوطه مشورت کند و در نهایت با مطالعه و کار کارشناسی و تامین زیرساخت‌ها لازم، مرحله‌به‌مرحله برنامه‌هایی که برای حرکت جدی به این سمت تدارک دیده شده را دنبال

کند. دهقانی ادامه داد: اگر تاکنون جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی محقق نشده به معنای این است که دولت اراده و خواست جدی در این زمینه نداشته است. امیدواریم جدیت کنونی و اقداماتی که حول محور جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی در دست اقدام است، این‌بار به نتیجه مطلوبی برسد. عضو هیات‌مدیره فروشندگان و تولیدکنندگان موتورسیکلت و دوچرخه و لوازم یدکی افزود: خواست و اراده دولت برای به هدف رسیدن این‌گونه برنامه‌ها بسیار مهم است. این جایگزینی مزیت‌های زیادی دارد، اما اجرایی شدن آن مهم‌تر از همه نیازمند حمایت و تسهیل‌گری دولت است. البته در ادامه عملکرد دولت در این زمینه با اهمیت‌تر است. دولت نخست باید گام‌های اساسی در حوزه سیاست‌گذاری‌ها و ایجاد زیرساخت‌ها را بردارد تا در ادامه مردم همراه شوند و این برنامه به‌درستی اجرایی شود. دهقانی ادامه داد: تولیدکننده به‌دنبال سود و منفعت است و نهادهای نظارتی باید کنترل‌گری کنند که تولیدکنندگان محصول ارزان و بی‌کیفیت را برای سود بیشتر در بازار عرضه نکنند. مشکل اساسی که در این بخش وجود دارد، فراهم نبودن زیرساخت‌هاست که باعث شده موضوع جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی بعد از ده سال به نتیجه نرسد. وی با اشاره به اینکه درحال‌حاضر هم تعداد محدودی موتورسیکلت برقی به بازار عرضه می‌شود، اظهار کرد: اولا اینکه کیفیت این موتورسیکلت‌ها متوسط به پایین است و دوم اینکه در بخش خدمات پس از فروش و ایستگاه‌های شارژ مشکل داریم، پس استقبال از موتورسیکلت‌های برقی چندان زیاد نیست. با این شرایط، استقبال از همین معدود موتورسیکلت‌های برقی هم ضعیف است. دهقانی در پایان تاکید کرد: خواست دولت در این زمینه بسیار مهم است. نگاه تولیدکننده و بازار به اقدامات دولت است. حرکت در این مسیر خیلی سخت نیست و اگر زیرساخت فراهم شود، حتما از جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی برقی استقبال خواهد شد.

سخن پایانی

به‌طور کلی مشکلاتی که ایران در تولید موتورسیکلت برقی دارد، عبارتند از محدودیت‌های مربوط به توسعه زیرساخت‌های شارژ و اینکه در ایران، زیرساخت‌های شارژ برای موتورسیکلت‌های برقی هنوز به مرحله توسعه نرسیده که می‌تواند مانع از گسترش استفاده از این نوع وسایل نقلیه شود. علاوه بر این، محدودیت تولید انرژی پاک در ایران مطرح است. توسعه فناوری باتری‌های قابل‌حمل و با طول عمر بالا در ایران هنوز محقق نشده که می‌تواند مانع از تولید و استفاده از موتورسیکلت‌های برقی با کیفیت بالا شود. و در نهایت اینکه شبکه‌های انتقال انرژی به صورت پایدار و بهینه در ایران وجود ندارد که معضل بزرگی است. مجموع این عوامل منجر به عدم استقبال از موتورسیکلت‌های برقی شده است.