صنایع‌معدنی ناوگان فرسوده؛ ضعف صنعت لجستیک
بار اصلی حمل‌ونقل باری در کشور توسط جاده‌ها انجام می‌شود. با این وجود در طول سال‌های گذشته کامیون‌های استاندارد و به‌روز به کشور وارد نشده‌اند و زیرساخت‌های جاده‌ای نیز مطابق استانداردهای روز دنیا توسعه نیافته‌اند. درواقع حمل‌ونقل جاده‌ای کشور فرسوده است و همین موضوع لطماتی را به فعالان صنعتی تحمیل می‌کند.
بخشی از فرسودگی ناوگان حمل باری کشور در سایه شعار حمایت از تولید داخلی ایجاد شده؛ تولیدی که بیشتر مونتاژ خودروهای چینی است؛ خودروهایی که از کیفیت بالایی هم برخوردار نیستند و در نتیجه به مرور زمان، چالش‌های جدی را برای تمام طرف‌های درگیر با حمل‌ونقل، تولید و حتی مردم ایجاد می‌کنند.
حمل عقب‌مانده، مانع توسعه
کیومرث فتح‌اله کرمانشاهی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با اظهار کرد: صنعت حمل‌ونقل از اهمیت ویژه‌ای در مسیر توسعه صنعتی برخوردار است. در همین حال میان توسعه و تولید در صنایع مختلف و همچنین ارتقای عملکردی در صنعت لجستیک ارتباط مستقیمی وجود دارد. حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلف مسافری، باربری و تجاری کارکرد دارد. زیرساخت‌های حمل‌ونقل در کشور ما فرسوده و عقب‌مانده هستند. به‌عنوان مثال از کامیون‌های فرسوده در بخش حمل زمینی استفاده می‌شود. البته بخشی از این چالش و کمبود را باید ناشی از تحریم و محدودیت در روند واردات دانست. این دست محدودیت‌ها ایمنی جاده‌ها را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد؛ تا جایی که در آینده‌ای نزدیک و با افزایش ظرفیت تولید در صنایع مختلف و ارتقای سطح جابه‌جایی بار به چالشی جدی برای کشور بدل خواهد شد.
وی افزود: البته محدودیت‌های یادشده در سایر ابعاد حمل‌ونقل نیز به‌چشم می‌خورد، به‌عنوان مثال حمل دریایی در ایران از روند توسعه جهانی آن عقب مانده است. در حال حاضر از کشتی‌هایی با ظرفیت و تناژ بسیار بالا برای جابه‌جایی محصول استفاده می‌شود. کشتی‌های پیشرفته امروزی در سطح جهانی از توان جابه‌جایی محصولات با تناژ بسیار بالایی برخوردار هستند، اما هنوز امکان پهلوگیری این کشتی‌ها در ایران وجود ندارد. جابه‌جایی قابل‌توجه محصول با استفاده از کشتی‌های بزرگ و با ظرفیت بالا، هزینه‌های حمل بار را کاهش می‌دهد؛ اما در حال حاضر صنعتگران و تجار ایرانی باتوجه به محدودیت‌هایی که در این بخش وجود دارد، به‌ناچار هزینه‌های مضاعفی را متحمل می‌شوند.
حمل‌ونقل ریلی نیز به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی جابه‌جایی کالا در دنیا محسوب می‌شود. با این وجود این صنعت در ایران همچنان توسعه‌نیافته است. این در حالی است که انتظار می‌رفت حمل ریلی بیش از اینها در کشور موردتوجه قرار گیرد و برای توسعه آن تلاش شود، اما در حال حاضر باتوجه به تمام محدودیت‌های یادشده شاهد افزایش قابل‌توجه بهای جابه‌جایی در بخش‌های مختلف هستیم. همین موضوع نیز فشار مضاعفی را به تولید، صنعت، خدمات تجارت و حتی مردم تحمیل می‌کند.
از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که باید راهکاری برای رفع چالش فرسودگی و عقب‌ماندگی صنعت حمل‌ونقل در کشور پیدا کرد. بدون تردید بازسازی و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل و همچنین استفاده از تجهیزات به‌روز و جدید در این صنعت ضروری به‌نظر می‌رسد.
شرکت‌های فعال در بخش حمل‌ونقل و بخش خصوصی توان بهبود و ارتقای صنعت حمل‌ونقل را دارند؛ اما باید فضای مناسبی برای آنها فراهم شود. در همین حال نهادهای مسئول همچون وزارت راه‌وشهرسازی، سازمان بنادروکشتیرانی، راه‌آهن جمهوری اسلامی و سایر نهادهای مرتبط با حمل‌ونقل از این توسعه حمایت کنند. دولت نیز به‌عنوان سیاست‌گذار شرایط را به‌گونه‌ای مهیا کند که بخش خصوصی بتواند به‌عنوان متصدی حوزه حمل‌ونقل ظاهر شود.ذکر این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که توجه به ظرفیت‌های حمل‌ونقل در کشور، زمینه توسعه صنعتی و اقتصادی را فراهم می‌کند. در همین حال به بهبود روابط تجاری ایران با سایر کشورها نیز منتهی می‌شود،همچنان باید اذعان کرد که بهبود روابط تجاری در حوزه‌های مختلف واردات و صادرات، نیازمند ارتقای ناوگان حمل‌ونقل در کشور است.
حمل بار، از توسعه جا ماند
سیدرضا شهرستانی، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با اظهار کرد: تولید فولاد به‌عنوان صنعتی مادر و استراتژیک در کشور ما موردتوجه قرار گرفت، با این وجود، اشتباهات اساسی در روند پایه‌گذاری و توسعه این صنعت اجرایی شد که در حال حاضر شاهد پیامدهای آن و همچنین اثرگذاری منفی این موضوع بر عملکرد حمل‌ونقل جاده‌ای کشور هستیم. وی گفت: محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد عموما حجیم هستند و وزن بالایی دارند، در نتیجه حمل‌ونقل آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در بسیاری از کشورها، اولویت انتقال محصولات زنجیره فولاد به کانال‌های آبی یا خطوط حمل‌ونقل ریلی اختصاص دارد، اما این موازنه در کشور ما کاملا برعکس است و باتوجه به توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های ریل و راه‌آهن، حمل جاده‌ای بار اصلی انتقال محصولات صنعتی را بر دوش دارد. این موضوع، چالش‌های متعددی را ایجاد کرده است؛ از جمله آنکه هزینه قابل‌توجهی به بحث انتقال بار محصولات تحمیل می‌شود. به‌دنبال ارتقای جابه‌جایی بار از محورهای جاده‌ای شاهد افزایش قابل‌توجه بار ترافیکی در جاده‌های کشور خواهیم بود؛ این موضوع استهلاک جاده‌ها را تشدید می‌کند و هزینه تعمیر و نگهداری افزایش می‌یابد. خطرات جاده‌ای و تصادفات تشدید و سلامت انسان‌ها و مسافران جاده‌ای تهدید می‌شود. در همین حال باتوجه به افزایش قابل‌توجه مصرف سوخت، از یک‌سو منابع کشور هدر می‌رود، هزینه قابل‌توجهی صرف تامین سوخت برای نقل‌وانتقال جاده‌ای می‌شود و از سوی دیگر، آلودگی هوا نیز تشدید خواهد شد. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور استنتاج کرد که وارد آوردن چنین فشاری به حمل جاده‌ای اشتباه است و باید در روند توسعه زیرساخت‌های کشور تجدیدنظر اساسی شود. عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد گفت: باتوجه به اهداف توسعه‌ای صنعت فولاد و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال، انتظار می‌رفت خطوط حمل‌ونقل ریلی در کشور تقویت شود. از ۲۵۰۰۰ کیلومتر خط ریلی موردنیاز، تنها ۱۲۰۰۰ کیلومتر آن در طول سال‌های گذشته، احداث شده است. در همین حال، سرعت انتقال بار توسط خطوط حمل ریلی در ایران به‌مراتب پایین است. در کشورهای پیشرفته، حمل بار توسط ریل با سرعت ۷۰ کیلومتر بر ساعت انجام می‌شود؛ در حالی که این عدد در ایران به ۲۴ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. همین سرعت پایین موجب می‌شود، ظرفیت حمل بار از این طریق کاهش یابد و بر هزینه‌های آن افزوده می‌شود.
سخن پایانی
فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل پیامدهای متعددی را به‌دنبال دارد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به افزایش تصادفات جاده‌ای در کشور اشاره کرد. همزمان توسعه نامتوازن صنعت لجستیک و همگام نبودن آن با توسعه صنعتی و ایجاد ظرفیت‌های تولید در بخش‌های مختلف، بر عملکرد بخش حمل‌ونقل کشور تاثیر منفی دارد.
