تندباد بیکاری در ساخت‌وساز
در رابطه با رونق اشتغالزایی نباید نقش صنایع را نادیده گرفت، چرا که صنایع به‌دلیل گستردگی دامنه‌های فعالیت در بخش‌های مختلف، اثر بسیاری در ایجاد اشتغال دارند.
یکی از صنایعی که اثرگذاری غیرقابل انکاری در ایجاد شغل دارد، ساختمان سازی است و طبق آمارها در حال حاضر بیش از ۳ میلیون نفر در سطح کشور در مشاغل مربوط به بخش ساختمان فعالیت دارند. البته باتوجه به اینکه پروژه های متعدد ساخت مسکن طی یک سال اخیر در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته، احتمال افزایش تعداد شاغلان در فعالیت های بخش ساختمان وجود دارد. این در حالی است که رکود در تولید بخش مسکن در سال های اخیر دلیلی بر کاهش تعداد نیروی کار در این صنعت همچون سایر صنایع بوده، اما اکنون شرایط تغییر کرده و شاهد بازگشت دوباره رونق به این بخش هستیم. با در نظر گرفتن اینکه شعار امسال نیز تعیین شده و دولت سیزدهم تاکیدات بسیاری روی ساخت انواع مسکن دارد، با رونق ساخت وساز در بخش مسکونی و به تبع ساختمان سازی تجاری و اداری، علاوه بر اینکه شاهد رونق صنعت ساختمان سازی در کشور خواهیم بود، به میزان شاغلان این صنعت هم افزوده می شود که کمک بزرگی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور در شرایط کنونی که گرفتار تحریم و تورم است، خواهد بود. صمت در این گزارش نقش صنعت ساختمان در اشتغالزایی را بررسی کرده است.
لزوم حمایت جدی از کارآفرینان در صنعت ساختمان
صنعت ساختمان از بزرگ ترین صنایع هر کشور محسوب می شود و حدود یک سوم گردش مالی از این طریق تامین می شود. به همین دلیل، می توان ساختمان سازی را مادر صنایع دانست. گذشته از وابستگی اقتصادی و گردش مالی به صنعت ساختمان، میلیون ها نفر از افراد جامعه در بخش های مختلف این حوزه مشغول به فعالیت هستند و به نوعی در این صنعت نقش دارند. به طور طبیعی این افراد، خانواده و وابستگانی دارند که از راه ساختمان سازی امرار معاش می کنند.بنابراین، جامعه وابسته به صنعت ساختمان، آمار قابل توجهی را از آن خود کرده اند. در سال های اخیر، وجود تحریم های پی در پی و مشکلاتی که این صنعت را تهدید کرده، سبب شده که نیاز به اشتغال و موقعیت های اشتغالزا، بیش تر از قبل احساس شود، زیرا شرایط اقتصادی نامساعد، سبب کاهش فعالیت های ساخت وساز و افزایش نرخ بیکاری شده و این موقعیت مناسب ترین راه اشتغالزایی است.
در صنعت ساختمان، فضای کاری بسیار زیادی وجود دارد. از تامین کننده مواد اولیه مصالح ساختمانی تا مهندسان، صاحبان املاک و... هزاران موقعیت شغلی در این صنعت موجود هستند که می توان با سرمایه گذاری اندک در هرکدام، باتوجه به ظرفیت آنها اشتغالزایی کرد. به عبارتی، اگر یک صنعت مانند ساختمان موردحمایت قرار بگیرد، می تواند با سرمایه های اندک، موقعیت های شغلی بسیار متنوعی را که به دلایل مختلف از بین رفته یا کم شده اند، از نو ایجاد کنند و کم کم حوزه های کاری را گسترش دهند. صمت در این گزارش اهمیت موضوع اشتغالزایی در ساخت وساز را بررسی کرده است.
تاثیر قابل توجه بازار مسکن در اشتغالزایی
شهریار شقاقی، کارشناس بازار مسکن در رابطه با اشتغالزایی در صنعت ساختمان به صمت گفت: بازار مسکن یک بخش مولد است که تاثیر بسزایی در اشتغالزایی می گذارد، اما گاهی نظرات متفاوتی از این حیث عنوان می شود که با افزایش سرمایه گذاری در بخش مسکن، تعداد شاغلان افزایش نمی یابد، زیرا سرمایه گذاری در این بخش، با اتمام فعالیت ساختمانی به سرمایه یا دارایی در بخش های دیگر تبدیل می شود و در صنعت ساختمانی انباشت نمی شود.
وی در ادامه افزود: لازم است، بپذیریم که این موضوع در صورتی اتفاق می افتد که ساخت مسکن به صورت مقطعی افزایش پیدا کند. در این حالت، سرمایه گذاری بخش مسکن به سمت دیگری هدایت و به طور عمده به دارایی مستغلاتی تبدیل می شود و پس از آن، باوجود جذب ارزش افزوده از بخش های دیگر، هیچ گونه اشتغالی را ایجاد نمی کند؛ این اتفاق در بیشتر کشورهای دنیا که با مشکل بر هم خوردن تعادل در عرضه و تقاضای مسکن روبه رو نیستند، در حال رخ دادن است.
این کارشناس تصریح کرد: اما این موضوع برای ما صدق نمی کند، چرا که کشور ما به قدری نیاز به ساخت وساز دارد که ممکن است،رفع این نیاز به ساخت و ساز، ده ها سال طول بکشد. همچنین در ایران چیزی در حدود ۷۰ درصد از بافت ساختمانی را بافت فرسوده تشکیل می دهد و به دلیل مهاجرت جمعیت روستایی، شهرهای بزرگ در حال گسترده شدن هستند، از این رو ساخت مسکن در کشور ما از حالت مقطعی خارج و به یک نیاز دائمی تبدیل شده، در نتیجه افزایش تولید و سرمایه گذاری در بخش مسکن می تواند به یک بازوی محرک برای اشتغالزایی تبدیل شود. شقاقی با تاکید بر این موضوع که تمایل نداشتن پیمانکاران به ساخت وساز و کاهش سرمایه گذاری در بخش مسکن، عامل مهمی در لطمه زدن به اشتغال صنعت ساختمان شده است، به صمت توضیح داد: سرمایه گذاران به دلیل نابسامانی هایی که در بخش اقتصادی کشور حاکم است، تمایلی به ورود به بخش تولید و مسکن ندارند، چرا که برگشت پول از این بازارها بسیار دشوار است، از این رو انگیزه بیشتری برای ورود به بازارهای مالی موازی اعم از طلا و ارز دارند که قابلیت نقدشوندگی سریع تری دارند و با ریسک کمتری همراه هستند.
وی در پایان گفت: دولت باید با عقد قراردادهای گوناگون و همکاری با پیمانکاران، زمین موردنیاز برای ساخت وساز را تامین کند و از پیمانکاران بخواهد در چارچوب این ضوابط فعالیت کنند و به تولید مسکن در کشور سرعت ببخشند. همچنین، باید با برنامه ریزی و توجه به اصلاحات اقتصادی، مسیر سرمایه گذاری را برای بخش خصوصی هموار کند. اگر این اتفاق رخ دهد، یکی از اصلی ترین گزینه های سرمایه داران، ورود به بخش تولید است، در نتیجه با این اتفاق، صنعت ساختمان رونق می گیرد و رشد روزافزون اشتغالزایی در بخش های مولد به ویژه مسکن را شاهد می شویم، بنابراین نباید از سهم صنعت ساختمان سازی در اشتغالزایی غافل شد و برای توسعه آن لازم است به برنامه ریزی اصولی و کارشناسی، در راستای فراهم سازی زیرساخت های لازم، پرداخته شود.
توان بالای صنعت ساختمان در ایجاد شغل
محمد عطاردیان، کارشناس مسکن در رابطه با این موضوع به صمت گفت: مباحثی از جمله ایجاد اشتغال برای بیش از یک میلیون نفر و نهضت ملی مسکن مطرح است، در صورتی که بخش ساخت وساز فعال شود، تعداد بسیاری از افراد مشغول به کار می شوند. طبق آمار منتشرشده در سازمان آمار و وزارت مسکن و شهرسازی، مسکن، رتبه اول را در زمینه اشتغال دارد و مشاغل ساختمانی در زمینه اشتغالزایی دارای توان بالایی هستند. از سوی دیگر، ساخت وساز باعث فعال شدن بخش هایی از جمله کارخانه های تهیه سیمان، مصالح ساختمانی طبیعی و تجهیزات داخلی می شود که با گسترده تر شدن این بخش ها، شاهد اشتغالزایی بیشتر خواهیم بود.
اعطای خط اعتباری و ارائه تسهیلات
عطاردیان با بیان اینکه ایجاد اشتغال نیاز به هماهنگی بین بخش دولتی و خصوصی دارد، گفت: دولت با تامین زیرساخت ها و بخش خصوصی با سرمایه گذاری و بکارگیری نیروی کار می تواند اشتغال گسترده را در کشور ایجاد کند که برای ایجاد اشتغال نیاز به خط اعتباری و ارائه تسهیلات است.اکنون که دولت با مشکل مالی روبه رو است، همه دستگاه ها باید با یکدیگر هماهنگ باشند و با شناسایی امکانات و ظرفیت های کشور در راستای اشتغالزایی حرکت کنند. معیشت و اقتصاد نیروی کار از جمله کارفرمایان و کارگران باید در مرحله نخست موردتوجه قرار گیرد تا با حل دغدغه های نیروی کار، برای اشتغال پایدار برنامه ریزی شود.
اشتغالزایی برای اقشار کم درآمد
عطاردیان خاطرنشان کرد: به دلیل شاغل بودن قشر ضعیف و متوسط جامعه در حوزه مشاغل ساختمانی؛ اشتغالزایی برای اقشار کم درآمد در اولویت است و به کاهش فقر هم کمک قابل توجهی می کند، حتی در شرایط رکود اقتصادی هم گسترش فعالیت ها در حوزه صنعت ساختمانی به بهبود وضعیت معیشتی کمک شایانی می کند. وی افزود: یکی از زیرساخت ها در اشتغال کشور در ارتباط با فضای کسب وکار است که در آن تقسیم وظایف برای دستگاه ها انجام شده است. اشتغالزایی، خود بخشی از صنعت ساختمان سازی است. این روزها پیشرفت فناوری سبب صنعتی شدن تمام بخش ها، به ویژه ساختمان سازی شده است. برای پیش بردن ساختمان سازی در کشور به سمت صنعتی شدن، باید از نوآوری های خلاقانه استفاده و متخصصان این حوزه را شناسایی و توانمندسازی کرد. از آنجا که نهاده های موردنیاز تولید در بخش مسکن به ارز خارجی و محصولات وارداتی متکی نیست، در شرایط کنونی تحریم و احتمال تداوم آتی این وضعیت، تقویت بازار ساخت وساز باید به عنوان یک ضرورت، از یک سو برای ایجاد اشتغال و از سوی دیگر برای افزایش تولید در سایر فعالیت های اقتصادی در اولویت قرار بگیرد. این کارشناس در پایان گفت: متاسفانه این روزها تمام افرادی که در حوزه ساختمان سازی و عمران و حوزه های مربوط به آن، فارغ التحصیل می شوند، تنها به فکر استخدام خود هستند و اگر موفق به استخدام شوند، رسالت خود را تمام شده می دانند. در صورتی که با نادیده گرفتن ظرفیت بالای این صنعت و استفاده نکردن از خلاقیت های خود، سبب افت کیفیت ساخت وساز می شوند و با بی توجهی به راه اندازی کارگاه های تولیدی در حوزه مسکن از موضوع اشتغالزایی دور می شوند.
سخن پایانی
رشد چشمگیر صنایع ساختمان در کشورهای پیشرفته صنعتی نشان از نقش بزرگ کارآفرینی در ایجاد موقعیت های شغلی بسیار است. هر کارآفرین، یک فرد با ایده های خلاقانه است و قبل از اینکه به فکر سرمایه گذاری شخصی باشد، از بین بردن بیکاری و رشد اقتصاد کشور را رسالت خود می داند. به همین دلیل، کارآفرینی بخش مهمی از صنعت ساختمان و یک حرکت خودجوش از سوی بخشی از افراد جامعه است و در صورتی که موردحمایت قرار بگیرد، می تواند کشور را همگام با کشورهای صنعتی دنیا در مسیر رشد به حرکت درآورد.دولت می تواند با فراهم کردن زمینه صنعتی سازی، اختصاص فضای کارگاهی، اعطای زمین های قابل ساخت در فضای شهری یا حداقل کاهش نرخ فروش زمین، کاهش سود وام های ساخت وساز و مهم تر از همه فرهنگ سازی کارآفرینی با برگزاری دوره های آموزش انگیزشی و...، استعداد افراد را به عنوان کارآفرین شکوفا کند. به طورقطع،افرادی که بضاعت مالی برای راه اندازی کسب وکاری را ندارند، هیچ گاه به استعدادهای خود بها نمی دهند. این افراد اگر به دنبال تامین مالی برای شروع کارآفرینی باشند با محدودیت های بسیاری مواجه می شوند که همین محدودیت ها، انگیزه آنها را برای ادامه مسیر از بین می برد، هرچند کارآفرینی یک حرکت ملی است، اما اگر بدون حمایت دولت و ارگان های وابسته به آن انجام گیرد، موفقیتی در آن حاصل نمی شود. نتیجه نیز، رکود روزبه روز صنعت ساختمان و تاثیر مخرب آن بر کل جامعه است.
