گرانی، دلیلی بر کیفیت تولیدات خارجی نیست
فعالان اکوسیستم دانش‌بنیانی در کشور معتقدند کیفیت مکمل‌های دارویی و غذایی داخلی همسان با نمونه‌های مشابه خارجی و اروپایی است؛ چرا که تولید این مکمل‌ها در ایران طبق دستورالعمل‌های سختگیرانه‌ای که از سوی سازمان غذا و دارو تدوین شده است، ساخته می‌شوند و تولیدکنندگان در فرآیند تولید مکمل، همان فرآیند تولید دارو را طی می‌کنند.
فعالان اکوسیستم دانش بنیانی در کشور معتقدند کیفیت مکمل های دارویی و غذایی داخلی همسان با نمونه های مشابه خارجی و اروپایی است؛ چرا که تولید این مکمل ها در ایران طبق دستورالعمل های سختگیرانه ای که از سوی سازمان غذا و دارو تدوین شده است، ساخته می شوند و تولیدکنندگان در فرآیند تولید مکمل، همان فرآیند تولید دارو را طی می کنند. گفتنی است، این روند در معدود کشوری اتفاق می افتد و حتی در بیشتر کشورهای توسعه یافته تولید مکمل های دارویی، استاندارد داروهای اصلی را ندارند. بنابراین، معضلی در حوزه تولید باکیفیت در کشور وجود ندارد. بی شک تامین مواد اولیه از داخل به شرط بالا بودن کیفیت، می تواند صرفه جویی ارزی چندبرابری برای شرکت های بزرگ تولیدی به همراه داشته باشد. این در حالی است که بیشتر صاحبان شرکت های دانش بنیان که موفق به تولید مواد اولیه مورد نیاز برای تولید مکمل شدند، از نبود اعتماد شرکت های بزرگ تولیدی به منظور همکاری های گسترده گله مند هستند.صمت در این گزارش به مناسبت ۷ آوریل مصادف با ۱۸ فروردین که به عنوان روز جهانی بهداشت نام گرفته است، به ارزیابی توان دانش بنیان ها در تولید مکمل های دارویی پرداخت.
پاسخ به معضلات دارویی
صنعت دارو و داروسازی دومین صنعت سودآور و آینده محور جهان بدون در نظر گرفتن حوزه IT ، پس از صنعت نفت، گاز و پتروشیمی محسوب می شود و در ایران نیز این صنعت از ظرفیت های بسیار زیادی برخوردار است. تعداد شرکت های دانش بنیان فعال در تولید دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان رو به افزایش است، این حوزه در توسعه صنعت سلامت کشور نقش مهمی دارد. شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه با استفاده از نیروی متخصص داخلی تاکنون توانسته اند محصولات ایران ساخت بسیاری تولید کنند و مانع از خروج ارز و وابستگی به واردات شوند. کالا و خدمات حوزه فناوری شامل تولید مواد اولیه سنتتیک دارویی و مکمل، فرمولاسیون های پیشرفته دارویی، مکمل ها و آرایشی ـ بهداشتی، دارو، فرآورده ها و خدمات زیستی و تشخیصی و داروهای گیاهی می شود. فعالیت های شرکت های دانش بنیان در این حوزه تاکنون باعث دستیابی به دستاوردهای مهم، رشد و توسعه شده است. پیش از شکل گیری زیست بوم فناوری و نوآوری و اعتماد به توانمندی متخصصان داخلی، تامین بسیاری از اقلام موردنیاز کشور با مشکلات و چالش های فراوان روبه رو بود، اما چند سالی است که به همت توانمندی های داخلی، نیازها در تولید دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان به شکلی بومی و تخصصی پاسخ داده می شود.
فرآیند ساخت مکمل با داروی اصلی فرقی ندارد
محمدرضا فاضلی، داروساز و رئیس یک شرکت دانش بنیان در زمینه تولید مکمل های دارویی و غذایی در گفت وگو با صمت درباره شرایط تولید داروهای مکمل در ایران گفت: فرآیند تولید مکمل های دارویی و غذایی در ایران از استاندارد بالایی برخوردار است، چرا که همان شرایطی که سازمان غذا و دارو برای تولید دارو تدوین کرده است، در فرآیند تولید مکمل ها هم اعمال می شود. در واقع ایران جزو معدود کشورهایی است که شرایط تولید دارو و مکمل یکسان است، در حالی که حتی در امریکا و کشورهای اروپایی دستورالعمل تولید دارو و مکمل یکسان نیست و معمولا مکمل ها در شرایط کارگاهی و نه در آزمایشگاه های مجهز تولید دارو تولید می شوند.
تفاوت قیمتی از زمین تا آسمان با یک کیفیت
وی استاندارد تولید مکمل های دارویی و غذایی را در ایران بالاتر از بسیاری از کشورهای پیشرفته دانست و گفت: از آنجایی که دستورالعمل های ساخت مکمل های دارویی در ایران سختگیرانه تر از رقبای خارجی است، کیفیت داروهای مکمل ایرانی در برخی موارد حتی بالاتر از کشورهای پیشرو است و اصلا نگرانی درباره کیفیت وجود ندارد. این فرآیند در حالی است که نرخ این نوع از محصولات دارویی در ایران بسیار پایین تر از نمونه های مشابه خود در کشورهای اطراف است. گفتنی است، تفاوت نرخ مکمل های دارویی و غذایی در ایران به نسبت کشورهای اطراف بسیار بالا است و در ایران با نرخ بسیار ارزان به فروش می رسد. برای مثال، یک شیشه داروی فقر آهن در دوبی بالغ بر ۶۰۰ هزار تومان است، در حالی که همان دارو با کیفیت بالاتر در ایران از ۲۰ تا ۷۰ هزار تومان به فروش می رسد. درست برعکس خودرو که در داخل چند ده برابر نرخ خودرو در کشورهای اطراف است. فاضلی بااشاره به تعداد اندک مکمل های وارداتی در داورخانه ها گفت: کمابیش مکمل وارداتی در کشور نداریم و شاید به ندرت محصولی وارد شود. در این بین، تعداد اندکی از شرکت ها برخی مکمل های دارویی را در قالب تحت لیسانس تولید می کنند که معمولا نرخ بسیار بالایی به نسبت نمونه داخلی دارند، اما به لحاظ کیفیت فرقی ندارند؛ چه بسا آن مکملی که تولید داخل است، کیفیت بالاتری دارد. در کل، خوشبختانه مجبور به پرداخت هزینه ارزی بالا برای تولید مکمل در کشور نیستیم و به این لحاظ شرایط خوبی داریم.
تولید بیشتر از واردات است
وی دلیل اصلی کم بودن واردات مکمل ها به کشور را بالا بودن هزینه وارد کردن این نوع داروها دانست و گفت: با تهیه مواد اولیه، علاوه بر افزایش حجم تولید، شرایط برای ساخت بیشتر فراهم می شود و حجم تولید بالاتر می رود. حال اگر شرکتی بخواهد همان دارو را وارد کند، مستلزم صرف هزینه بسیار بالایی خواهد بود. به همین دلیل ساخت مکمل در ایران دارای ارزش افزوده چندبرابری است. این فعال دانش بنیان درباره دسترسی آحاد مردم به مکمل های دارویی داخلی گفت: خوشبختانه در ایران توزیع مکمل ها مانند توزیع دارو است که از طریق پخش های دارویی به داروخانه ها می رسد و آنها مانند دارو، فروش غیرداروخانه ای ندارند و در بستر استانداردتری در اختیار مردم قرار می گیرند. وی در ادامه درباره پوشش بیمه برخی مکمل هایی که رویکرد درمانی پررنگ تری دارند، گفت: به طورمعمول مکمل ها در هیچ کشوری پوشش بیمه ای ندارند. در ایران هم کمتر مکمل دارویی یا غذایی تحت پوشش بیمه قرار می گیرد؛ برای مثال مکمل هایی که برای درمان ناباروری استفاده می شوند، از پوشش بیمه ای برخوردار هستند.
کارآیی بیشتر با حرکت روی مرز علم
در ادامه فرهاد بخشی، از دیگر فعالان تولید مکمل دارویی در اکوسیستم دانش بنیان بااشاره به یکسان بودن کیفیت مکمل های تولیدشده از سوی شرکت های دانش بنیان با دیگر نمونه های مشابه خارجی در گفت و گو با صمت گفت: کیفیت محصولات دارویی به ویژه مکمل هایی که از سوی شرکت های دانش بنیان ایرانی تولید شده اند، کمابیش با نمونه های مشابه خارجی برابری می کنند، حتی تولیدات آن دسته از شرکت هایی که با ابزارهای فناورانه خاص نظیر نانو به تولید می پردازند و در مرز علم حرکت می کنند، علاوه بر کیفیت بالا، کارآیی بیشتری هم دارند.
جلب اعتماد یک چالش بزرگ
وی بااشاره به نرخ رقابتی گفت: باتوجه به نرخ ارز، با حساب سرانگشتی، نرخ محصولات دانش بنیان یک دوم تا یک سوم نمونه های خارجی هستند، یعنی تولیدات این شرکت ها به لحاظ قیمتی هم با نمونه های مشابه اروپایی رقابت می کنند. چالش اصلی شرکت های دانش بنیان در تولید مکمل های غذایی و دارویی، همکاری شرکت های بزرگ با این شرکت ها به ویژه در زمینه تامین مواد اولیه است. گفتنی است، این شرکت ها به تدریج با دانش بنیان ها همکاری می کنند و در ابتدای امر به آنها اعتماد ندارند. بخشی بااشاره به چالش های شرکت های دانش بنیان در زمینه تولید مکمل های دارویی گفت: به طورمعمول اعتماد به شرکت های دانش بنیان بعد از یک همکاری شکست آور با شرکت های دیگر رخ می دهد. در واقع، زمانی که شرکت های بزرگ تولیدی از همکاری با شرکت هایی که توالی کیفیت محصول خود را حفظ نکرده اند، شکست خوردند، قانع به همکاری با شرکت های دانش بنیان شدند. شرکت هایی هستند که موفق به توالی کیفیت نشدند و محصولی که در ابتدا تولید می کردند با محصولی که در ادامه به تولید آن پرداختند، یکسان نبوده است. محصولات شرکت های دانش بنیان به دلیل نظارتی که از سوی نهادهای بالادستی انجام می شود و تاییدیه ها و گواهینامه هایی که دانش بنیان ها دریافت می کنند، شایسته اعتماد کافی هستند. این شرکت ها ملزم هستند که نه تنها کیفیت محصول را حفظ کنند، بلکه به ارتقای آن هم بپردازند.
دلالی حذف شود
وی بااشاره به سنگ اندازی دلالان گفت: چالش بعدی در مسیر توسعه شرکت های دانش بنیان در مسیر توسعه دلالی هایی هستند که معمولا منفعت شخصی افراد را در پی دارند. در این شرایط، مسئول خرید یا بازرگانی با خرید از شرکت خارجی نفع می برد؛ تجربه ثابت کرده است که چنین روندی ادامه دار نیست و دوامی نخواهد داشت، چرا که بعد از مدتی صاحبان شرکت های بزرگ تولیدی با در نظر گرفتن ضررهای مالی و هزینه های بالا متوجه می شوند که سود در همکاری با شرکت های دانش بنیان است. این فعال دانش بنیان چالش سوم را در روند کند صدور مجوزها دانست و گفت: متاسفانه همچنان در حوزه سلامت باوجود اینکه ارزیابی ها به طوردقیق انجام می شود، همچنان شاهد دست وپاگیر بودن روند صدور مجوزها هستیم؛ برای مثال در سازمان غذا و دارو، تغییر مدیران و مسئولیت ها منجر به کند شدن صدور مجوزها شده است. گفتنی است، بیشتر نظارت های عملی نظیر بازرسی ها و نمونه برداری ها، راحت انجام می شود، اما روند اداری برای صدور مجوز زمان زیادی می برد. به گفته وی، تسهیلگری دولت در فرآیند همکاری با شرکت های دانش بنیان می تواند کارساز باشد. به عبارت روشن تر، اگر مواد اولیه یا محصول نهایی مشابهی با همان کیفیت در داخل تولید می شود، خوب است دولت شرکت های بزرگ را تشویق به همکاری و خرید از شرکت های داخلی و دانش بنیان کند، البته سازکارهایی از جمله ممنوعیت واردات انجام شده است، اما نقص هایی دارد. وی بااشاره به نیازسنجی برای شرکت های دانش بنیان به منظور حضور پررنگ تر آنها در بازار گفت: دولت باید نیازهای بازار را به دانش بنیان ها در قالب فراخوان هایی اعلام کند تا دانش بنیان ها متناسب با نیاز بازار دست به تولید بزنند.
توانایی مهار تورم را داریم
این فعال دانش بنیان درباره کنترل تورم دارویی با توان دانش بنیان ها گفت: در تولید برخی مکمل ها، مواد اولیه بیشتر داخلی هستند؛ مزایایی که دارند، این است که قیمت های آنها از دلار پیروی نمی کند. گفتنی است، مشکلی که شرکت های دارویی دارند، این است که اگر بخواهند مواد اولیه خود را از خارج تهیه کنند، مستلزم صرف هزینه بالایی هستند. به همین دلیل، مجبور می شوند که مواد اولیه را از داخل تهیه کنند. یک شرکت دانش بنیان به عنوان یک شرکت اقتصادی تعریف می شود که باید منابع مالی و هزینه های خود را پوشش دهد. معمولا این شرکت ها برای اینکه بتوانند محصول خود را وارد بازار کنند، باید هزینه تولید خود را کم کنند. یکی از راه های کاهش هزینه، خرید مواد اولیه داخلی است. این باعث می شود حتی محصول به نرخ کمتری هم در اختیار عموم قرار گیرد، بنابراین باتوجه به تولیدات داخلی و شرکت های دانش بنیان، در واقع می توانیم تورم را در حوزه دارویی هم کمتر کنیم.
سخن پایانی
ناگفته نماند که نرخ محصولات دارویی و مکمل ها تنها وابسته به مواد اولیه نیست. وقتی در کل کشور تورم ۴۰ تا ۴۵ درصدی وجود داشته باشد، به معنای افزایش هزینه در همه بخش های تولید است که روی نرخ کالا تاثیر جدی می گذارد که دارو از آن مستثنا نیست، چرا که همان گونه که پیش تر اشاره شد، تمام هزینه آن وابسته به مواد اولیه نیست، اما اگر نرخ اولیه را ثابت نگه داریم، افزایش قیمت های سالانه دارو به مردم و سازمان های بیمه گر فشار وارد نمی کند. به اعتقاد کارشناسان، اگر بتوانیم توان دانش بنیان ها را هم در کیفیت مهندسی داروسازی و هم در تولید مواد اولیه افزایش دهیم، افزون بر افزایش میزان تولید، نرخ دارو هم روند منطقی تری به خود می گیرد. به عبارت روشن تر، دانش و علم کافی در تولید و ساخت مواد اولیه را در اختیار داریم، معضل اصلی در کمبود ظرفیت و امکانات تولید است که هزینه بسیار بالایی را می طلبد. به همین دلیل، موجب اختلاف نرخ بالا با داروهای خارجی و گرانی آن در داخل می شود.
