صادرات هنوز بلاتکلیف است
پس از فاطمی‌امین، عباس علی‌آبادی با رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر کرسی وزارت صمت نشست و از استراتژی‌های خود برای حرکت بخش صنعت، معدن و تجارت کشور گفت. وزیر پیشنهادی صمت، پس از تاکید بر لزوم تقویت تولید صادرات‌محور، توسعه زیرساخت‌های کشور از طریق دیپلماسی تجاری اقتصادی را دومین استراتژی خود برشمرد.
علی‌آبادی همچنین به اهمیت حضور در بازار منطقه و روسیه، ترکیه، عراق، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، پاکستان و افغانستان اشاره کرده و تقویت نقش ایران در منطقه را جزو اهداف خود برشمرد. وزیر جدید صمت معتقد است باید با کشورهای حوزه CIS ارتباط ارگانیک و اقتصاد صنعتی برقرار کنیم تا بتوان کالاهایی که در آن مزیت نسبی بالایی داریم، به این کشورها صادر کنیم. این صحبت‌ها، تازه و ناآشنا در بخش تجارت خارجی ایران نیست و کم‌وبیش در اظهارات و حتی برنامه‌های مدیران در سطوح مختلف نیز دیده شده است. با این وجود کارشناسان بر این‌باورند هیچ یک از راهبردهای تدوین و اجرا شده در بخش صادرات غیرنفتی ایران، نتوانسته‌اند آن طور که باید و شاید در تحقق این اهداف نقشی کلیدی داشته باشند. به عبارتی، اهداف در حد شعار باقی مانده و از مسئولی به مسئولی دیگر منتقل می‌شود. باید دید در ادامه توان وزیر جدید صمت برای توسعه تجارت خارجی ایران تا چه حد راهگشاست. صمت در این گزارش، ضمن بررسی صحبت‌های وزیر جدید صمت، به الزامات توسعه صادرات غیرنفتی و حضور ایران در بازارهای منطقه پرداخته و در این‌باره با کارشناسان گفت‌وگو کرده است.
علی‌آبادی و برنامه‌های تکراری
عباس علی‌آبادی، وزیر جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت در دفاع از برنامه‌های پیشنهادی خود گفت: موضوع زنجیره تولید تا مصرف، موضوع بسیار مهمی است. افزایش صادرات غیرنفتی و تنوع بخشی به سبد صادراتی حرفی است که همیشه می‌زنیم اما در آن موفق نبودیم. بنا دارم روی این موضوع به شدت تمرکز کنم و برای آن ایده‌هایی دارم. امروز در مپنا صادرکننده کالاهای بسیار راهبردی هستیم و به همسایه شمالی قدرتمند خود که در سطح کشورهای برتر دنیاست، توربین گاز صادر می‌کنیم. به گزارش تین‌نیوز، علی‌آبادی ادامه داد: جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی با بهره‌گیری حداکثری از دیپلماسی تجاری، راهبرد اساسی است که همواره گفته شده اما کمتر بر آن تاکید شده است. تدوین استراتژی توسعه تجارت خارجی بحث بسیار مهمی است، تسهیل مبادلات، ساده‌سازی قوانین و مقررات و بهبود فضای تجاری کشور در برنامه‌ها وجود دارد. مقررات دست‌وپاگیر زیادی وجود دارد و باید کار بزرگی صورت گیرد. باید موانع را برداریم و به سمت تسهیلگری حرکت کنیم.
علی آبادی تصریح کرد: توسعه و تقویت برندهای داخلی و نشان‌سازی تجاری به منظور حمایت از تولید داخلی از جمله اهداف راهبردی من است، تلاش می‌کنم با توجه بر عنصر کیفیت و رقابتی کردن کالا، برندهایی را بسازیم که دنیا به دنبال آنها باشد.
تولید صادرات‌محور حیاتی است
رضا توفیقی، کارشناس توسعه تجارت در گفت‌وگو با صمت، به برخی از ابعاد صحبت‌های وزیر جدید صمت اشاره کرد و گفت: وزیر جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت، تقویت و توسعه راهبردهای تجاری را به‌عنوان یکی از محورهای اصلی سیاست‌های خود اعلام کرد. در این میان، توجه به تولید صادرات‌محور، یکی از مهم‌ترین مواردی بود که علی‌آبادی در صحبت‌های خود به آن تاکید کرد. کلمه کلیدی تولید صادرات‌محور، سال‌هاست در میان صحبت‌های مدیران دیده می‌شود اما تا به امروز تغییری شگرف در این‌باره شاهد نبودیم.
شکست برنامه‌های صادراتی بدون دارا بودن تولید
صادرات‌محور، یک واقعیت است که نباید آن را نادیده گرفت. وی تصریح کرد: چه برای توسعه روابط تجاری با کشورهای منطقه و همسایه، چه برای دستیابی به بازارهای بزرگ بین‌المللی، نیاز به کالای صادرات محور داریم. بدون وجود این نوع کالا، صادرات شکل نگرفته و هیچ راهکاری به کمک تجارت خارجی کشور نخواهد آمد. بنابراین می‌توان گفت وزیر جدید صمت به نکته کلیدی و مهمی اشاره کرده اما آنکه چطور بتواند این مسئله را مدیریت و ساماندهی کند، چالشی ایست که در ادامه باید نتیجه آن را دید.
استانداردهای فراموش شده
توفیقی در ادامه صحبت‌های خود به الزامات تولید صادرات‌محور اشاره کرد و گفت: تولید صادرات‌محور استانداردهایی دارد که نباید بی‌توجه از آن عبور کرد. تا پیش از این به دفعات دیده می‌شد که بر بسته‌بندی کالاهایی مختلفی در بازار، برچسب صادراتی زده شده بود. درحالی‌که کالای صادراتی با کالای مصرفی به این شیوه از هم تفکیک نمی‌شوند. از سویی دیگر، نباید صرفا تولیدات اضافی را به سمت بازارهای خارجی روانه کرد. برای تولید صادرات‌محور، باید از ابتدا زنجیره تولید ارزش را به شیوه صحیحی چید و تنظیم کرد. این کارشناس توسعه تجارت تصریح کرد: باید کارخانه تولید کالای صادراتی، براساس نیازهای بازارهای هدف ساخته شده و ماشین‌آلات متناسب با این اهداف در اختیار خط تولید قرار گیرند. از طرف دیگر مواد اولیه و سایر استانداردهایی که برای کشورهای مقصد مهم و ضروری است، باید در روند تولید، بسته‌بندی و عرضه در نظر گرفته شود. تا به امروز روند تولید صادراتی از این قواعد پیروی نکرده و نگاه غلطی به ماهیت توسعه صادرات غیرنفتی در بخش تولید وجود داشت. اصلاح این بخش نیازمند زمان کافی بوده و باید با برنامه‌ریزی‌های بلندمدت به آن رسید. وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت حتی اگر تا پایان دولت فعلی نیز بر منصب خود حاضر باشد، باز هم فرصت کافی برای پیاده‌سازی این تفکر وجود ندارد. وی ادامه داد: زمانی‌که سنگ‌بنای توسعه تولید صادرات‌محور به شیوه‌ای صحیح گذاشته شده و راهبردها در این مسیر باشد، می‌توان به آینده تجارت غیرنفتی ایران امیدوار بود. در چنین شرایطی جذب سرمایه برای صنایع داخلی کشور راحت‌تر رخ خواهد داد.
زنجیره ارزش شناخته شود
این کارشناس توسعه تجارت به اهمیت جذب سرمایه و انجام همکاری با شرکای بین‌المللی تاکید کرد و گفت: زمانی‌که زنجیره ارز در دنیا را شناسایی کرده و براساس نیازهای هدف به تولید پرداخته باشیم، می‌توانیم به عنوان یکی از تامین‌کنندگان مهم در این میادین شناخته شویم. در نهایت برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت برای سرمایه‌گذاری و هدایت سرمایه‌ها مشخص خواهند شد. تحت این شرایط، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بستر را برای ورود و ریسک‌پذیری مناسب دیده و می‌توان صنایع را تقویت کرد و توسعه بخشید. وزیر جدید صمت تا پیش از این در شرکت مپنا حضور جدی داشت؛ علی‌آبادی در مپنا تلاش داشت که از صفر تا صد محصولات زنجیره افزوده را تولید کند که نگاه درستی بود، چرا که ایران تحت فشارهای تحریمی و قرار داشته و در این شرکت نیاز بود تا تمام محصولات زنجیره ارزش تولید شوند. اما این نگاه با رویکرد توسعه صادرات کمی تعارض دارد. توفیقی ادامه داد: در تولید صادرات‌محور، لزوما تولید تمامی محصولات زنجیره ارزش مزیت نداشته و از اصرار بر تولید این کالاها باید صرف نظر کرد. رویکرد عاقلانه تجاری آن است که کالاهایی که می‌توان آنها را در داخل تهیه کرده و در تولید آنها مزیت رقابتی داریم، باید تولید کنیم. در مقابل کالاهایی که این شرایط را ندارند، بهتر است وارد شوند. نباید از واردات صحیح کالاها بترسیم، زیرا تجارت ۲ کفه ترازو دارد و باید این کفه‌ها به تعادل و توازن اصولی برسند.
