سازکار دولت برای بهبود روند دریافت مجوز
درگاه ملی مجوزهای کسب‌وکارهای کشور، از شهریور ۱۳۹۹ با هدف ارائه مجوز راه‌اندازی کسب‌وکار در کشور راه‌اندازی شد.
درگاه ملی مجوزهای کسب وکارهای کشور، از شهریور ۱۳۹۹ با هدف ارائه مجوز راه اندازی کسب وکار در کشور راه اندازی شد. به گفته بسیاری از مسئولان و مدافعان این طرح، درگاه ملی مجوزهای کشور باعث تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار، شفافیت، عدالت و حذف مقررات دست و پاگیر شده است. بسیاری بر این باورند که با تسهیل صدور مجوزها و توسعه دولت الکترونیک بسیاری از مجزاهای فساد بسته خواهد شد. همچنین در صورت راه اندازی کامل این موضوع و اتصال و تبادل داده تمامی دستگاه های اجرایی کشور، با نظارت نهادها بر یکدیگر و دسترسی و شفافیت برای عموم دیگر جایی برای امضاهای طلایی و فساد باقی نمی ماند. با این همه برخی از دستگاه ها تاکنون به درگاه ملی مجوزها متصل نشده اند که به گفته دولتی ها و نمایندگان مجلس باید فرآیند اتصال به درگاه ملی مجوز را سریع تر شروع کنند. رئیس مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش با تاکید بر ضرورت اجرای قانون تسهیل صدور مجوز کسب وکار گفت: دستگاه های ذی ربط تا آبان ماه فرصت دارند تا به درگاه مذکور متصل شوند. از سوی دیگر ظرفیت های اقتصادی کشور برای ایجاد اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و بهبود وضعیت معیشتی مردم جامعه سال هاست که مدنظر مسئولان قرار دارد. بنابراین صمت در این گزارش به نقش راه اندازی این درگاه در تسهیل صدور مجوز مشاغل خانگی پرداخته است.
بازدهی بالای مشاغل خانگی
مشاغل خانگی به دلیل برخورداری از مطلوبیت های فراوان و بازدهی بالا، ظرفیت بسیاری برای جامه عمل پوشاندن به برنامه های اشتغالزایی در کشور دارند. نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصادی به عنوان یک فعالیت کارآفرینانه امری اثبات شده است و در کشورهای توسعه یافته چند دهه از اجرای سیاست های حمایتی از مشاغل خانگی می گذرد و درصد زیادی از مشاغل در کشورهای پیشرفته به مشاغل کوچک و خانگی وابسته هستند.
در برخی کشورهای فوق صنعتی مشاغل خانگی تا ۲۳ درصد کل مشاغل این کشورها را شامل می شوند. در کشورهای بزرگ اقتصادی بخشی از زنجیره ارزش به خانه ها منتقل می شود و کارخانه ها و شرکت هایی که فعالیت اقتصادی انجام می دهند بخشی از زنجیره ارزش خود را به خانه ها منتقل می کنند و این مسئله هم به نفع آن کارخانه دار و هم فردی است که در خانه نشسته و فعالیت اقتصادی و بخشی از تولید آن کارخانه را برعهده گرفته است. از نگاه بسیاری از کارشناسان کسب وکارهای خانگی مطمئن ترین راه درآمدزایی به شمار می روند که در کاهش بیکاری و ایجاد فرصت های شغلی بسیار نقش مؤثر و سازنده ای دارند. در دنیای امروز که توسعه پایدار و کاهش فقر و محرومیت دغدغه دولت ها به شمار می رود توجه به مشاغل خانگی اهمیت بسیاری دارد. برای آن دسته خانواده هایی هم که از تمکن مالی مناسبی برخوردار نیستند یا به لحاظ اقتصادی زیر فشارند مشاغل خانگی بهترین منبع کسب درآمد به شمار می رود.
نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصاد
قانون ساماندهی مشاغل خانگی در سال ۱۳۸۹ به تصویب رسید و برای اجرا به وزارت کار و امور اجتماعی وقت ابلاغ شد. براساس ماده یک این قانون، دولت موظف است به استناد اصول ۲۰ و ۲۸ و ۴۳ قانون اساسی و با توجه به سند چشم انداز ۲۰ ساله، مشاغل خانگی را ساماندهی و زمینه ایجاد اشتغال برای این گونه متقاضیان را فراهم کند.
در این قانون ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی با هدف حمایت و گسترش کسب وکارهای خانگی پیش بینی و وزارت کار موظف شده علاوه بر شناسایی مشاغل و کسب وکارهای خانگی با کمک دستگاه های مربوط، فهرست مشاغل مجاز خانگی را همه ساله به تصویب ستاد برساند. شهرداری ها نیز براساس ماده ۱۱ همین قانون مکلف شده اند بازارهای موقت محلی یا مکان های مناسبی برای عرضه محصولات صاحبان این دسته مشاغل اختصاص بدهند.
بر اساس آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۴ درصد کل اشتغال کشور مربوط به مشاغل خانگی است و در یک دهه گذشته حدود ۳ میلیون نفر متقاضی ثبت نام در مشاغل خانگی بودند که از این تعداد یک میلیون و ۶۵۰ هزار نفر مجوز کسب کرده اند. از میان این افراد نیز ۷۷۲ هزار نفر موفق به دریافت تسهیلات شدند و برای ۸۵۲ هزار نفر شغل ایجاد کردند.
همچنین بر اساس آمار در طول ۵ سال گذشته تنها ۲۴۰ هزار شغل در حوزه مشاغل خانگی ایجاد شده است. بیشترین مجوزها به زنان اختصاص دارد که از این تعداد ۵۲ درصد در رده سنی بین ۲۰ تا ۴۰ سال و ۴۳ درصد در رده سنی بین ۴۰ تا ۶۰ سال بودند. ۲۲ هزار و ۲۴۵ نفر از فعالان مشاغل خانگی تسهیلات کرونایی گرفتند. بررسی تسهیلات کرونایی اعطا شده به مشاغل خانگی نشان می دهد از ابتدای شیوع ویروس کرونا تا پایان سال گذشته ۲۲ هزار و ۲۴۵ نفر از فعالان مشاغل خانگی تسهیلات کرونایی دریافت کرده اند که تسهیلات پرداختی به این افراد حدود هزار و ۷۵ میلیارد ریال بوده است.
صدور مجوز سه روزه شد
صدور مجوز برای مشاغل خانگی، حمایت مالی از فعالان حوزه مشاغل خانگی و ایجاد پلتفرم و شبکه بازارهای مجازی مشاغل خانگی از اقداماتی است که سال گذشته معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام داده است.
به گفته علی اصغر عنابستانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی ۵۰۳ رشته در حوزه مشاغل خانگی وجود دارد که از این تعداد ۲۱۹ شغل، نیازمند اخذ مجوز است و باید تعداد رشته های خانگی ستاره دار کاهش پیدا کند و صرفاً نظارت پسینی و پیشینی بر آنها داشته باشیم.
همواره موانعی مانند پیچیده و طولانی بودن روند اخذ مجوز، سود بالای تسهیلات، مشکل ضمانت و استفاده نکردن از ظرفیت های بومی و منطقه ای بر سر راه مشاغل خانگی قرار داشته و دارد. بر همین اساس تغییر در نظام مجوزها، اهدای تسهیلات جدید و حل شدن ضمانت از کارهایی است که برای توسعه بخش مشاغل خانگی در دستور کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار گرفت. در راستای این سیاست زمان صدور مجوز فعالیت های مشاغل خانگی به ۳ روز کاهش یافت.
جایگاه مشاغل خانگی در ایران
مهناز امامدادی، رئیس ستاد مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نسبت مشاغل خانگی در ایران را ۱۱ درصد اعلام و اظهار کرد: حرکت به سوی مشاغل خانگی از سال ۸۹ جدی شده و به عنوان یکی از سیاست های اشتغالزا ازسوی دولت ها مورد توجه قرار گرفته است.
به گفته وی در شرایط فعلی که مشکل بیکاری بر کشور غلبه کرده، توجه به کسب وکارهای خرد خانگی یکی از مواردی است که می تواند در کاهش نرخ بیکاری راهگشا باشد.
وی از شناسایی حدود ۴۰۰ رشته مشاغل خانگی خبر داد و گفت: این مشاغل در بخش های مختلفی از جمله صنایع دستی، فرش، تجارت الکترونیک، تولیدات دامی و کشاورزی، شیلات، خدمات و حوزه های فرهنگی و هنری است که سالی یک بار در این فهرست بازنگری می شود.
رئیس ستاد مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از شبکه تعاونی ها به عنوان بهترین پشتیبان مشاغل خانگی نام برد و افزود: تعاونی ها از ظرفیت بالایی برخوردارند و نگاه دولت این است که تعاونی ها در این زمینه به کار گرفته شوند و نقش خود را در بازاریابی و بازارسازی برای مشاغل پشتیبان ایفا کنند. البته رئیس ستاد مشاغل خانگی وزارت کار نسبت به کم توجهی دستگاه های مرتبط با مشاغل خانگی انتقاد دارد و بر این باور است که باوجود استقبال خوبی که مردم از مشاغل خانگی دارند، برخی مسئولان موضوع فعالیت در مشاغل خانگی را در اولویت های آخر خود قرار داده و در عمل جایگاهی برای آن قائل نیستند در صورتی که دیگر کشورها آن را جزو اولویت های نخست خود در نظر گرفته اند.
مجلس باید با قدرت بیشتری قانون مجوزها را پیگیری کند
عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: کمیسیون اقتصادی و کمیسیون ویژه جهش تولید باید با قدرت بیشتری اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار را دنبال کنند.
اقبال شاکری در گفت وگو با مهر درباره علت اجرایی نشدن قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار بعد از سپری شدن چندین ماه از ابلاغ آن گفت: مجلس تاکنون دو بار گزارشی درباره اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار تهیه و اسامی دستگاه هایی که به قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار عمل نکرده اند را اعلام کرده است.
عضو کمیسیون عمران مجلس در ادامه ضمن تاکید بر اینکه کمیسیون اقتصادی و کمیسیون ویژه جهش تولید باید با قدرت بیشتری اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار را دنبال کنند، توضیح داد: قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار تاحدودی اجرایی شده است اما اجرای کامل آن نیاز به پیگیری مداوم مجلس و نظارت بر وزارت اقتصاد دارد تا بتوانیم تا یک الی ۲ ماه آینده قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار را به طور کامل اجرایی کنیم.
وی ادامه داد: وزارتخانه های مسئول اجرای این قانون توسط مجلس معرفی شده اند اما دستگاه های مختلف نمی خواهند که قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار اجرایی شود زیرا به این وسیله قدرت خود را در فرآیند صدور مجوزها از دست می دهند. به همین دلیل در برابر اجرای این قانون مقاومت می کنند.
وی در ادامه افزود: فرهنگ سخت کارفرمایی در دستگاه های اجرایی باعث شده که اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار به تأخیر بیفتد.
عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه متأسفانه دستگاه های اجرایی موفقیت مردم را موفقیت خودشان نمی دانند، افزود: به همین دلیل به اجرای این قانون تمکین نمی کنند امیدواریم با پیگیری مجلس و دستگاه های مربوطه این قانون عملیاتی شود. مجلس با جدیت به دنبال اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار است و امیدواریم سرعت اجرای این قانون بالاتر برود و نظارت مجلس هم بیشتر و مستمر شود.
شاکری ضمن تاکید بر اینکه دستگاه هایی که به اجرای این قانون تمکین نمی کنند باید مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند، افزود: در گزارش های مجلس «استنکاف» دلیل اجرایی نشدن قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار بیان شده است.
این نماینده مجلس یازدهم توضیح داد: اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار برای استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر به این دستگاه ها دیر مجوز اعطا شود، ایده آنها از بین می رود و دیگر نمی توانند از آن بهره برداری کنند.
عضو کمیسیون عمران مجلس توضیح داد: فعالیت شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها مانند کسب وکارهای سنتی نیست که با لختی و سستی کار خود را ادامه دهند. ماهیت وجودی خود را بعد از مدتی از دست می دهد پس نباید فرآیند اعطای مجوز به آنها طولانی شود.
آمار چه می گوید؟
در ایران بعد از دهه ۸۰ به نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصاد توجه بیشتری شد و بعدها با ورود اینترنت و رسانه های اجتماعی مشاغل خانگی شکل جدی تر و رسمی تری به خود گرفت.
در سال های اخیر و پس از آنکه جهان با بحران کرونا مواجه شد، مشاغل خانگی رشد فزاینده ای در کشور ما پیدا کرد و وجود بستر اینترنتی باعث رونق این نوع از کسب وکارها حتی در بین جوانان
شد.
در ایران پس از مطرح شدن بحث اقتصاد مقاومتی، یکی از راهکارهای رسیدن به این هدف توجه به مشاغل خانگی و حمایت از این بخش عنوان شد، اما از لحاظ آماری هنوز هم ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته، سهم کمتری از مشاغل خانگی را به خود اختصاص می دهد، به طوری که این رقم در کشورهای امریکا، استرالیا و انگلیس بین ۹ تا ۱۱ درصد اما در کشور ما حدود ۳ تا ۴ درصد اعلام شده است.
از لحاظ شاخص تولید ناخالص داخلی که یک شاخص مهم در سنجش پیشرفت اقتصادی کشورها است نیز در ایران تنها ۲ . ۲ درصد از حجم تولید ناخالص داخلی به بخش مشاغل خانگی اختصاص دارد. باتوجه به این آمار می توان گفت هنوز ظرفیت های زیادی برای ایجاد و راه اندازی مشاغل خانگی در ایران وجود دارد که می تواند با برنامه ریزی صحیح به سمتی هدایت شود که در آینده شاهد رشد اقتصادی باشیم.
در نهایت اینکه امروزه کسب وکارهای بومی و خانگی بازارمحور، بهترین و موثرترین راهکار ایجاد درآمد و اشتغال شناخته می شوند و دولت ها بخشی از اهداف اشتغالزایی خود را در شرایط بحران بیکاری با تکیه بر این حوزه محقق
می کنند.
به عقیده کارشناسان حوزه بازار نیز کسب وکارهای خانگی مطمئن ترین راه ایجاد اشتغال پایدار و درآمدزایی با هزینه کم به شمار می روند.
مهم ترین ویژگی ها و مزایای مشاغل خانگی این است که سرمایه زیادی برای شروع نمی خواهند، نیازی به خروج از منزل و گذراندن ساعت ها وقت در خیابان های شلوغ و پرترافیک ندارند و لازم نیست هزینه زیادی بابت اجاره مغازه یا محل کار بپردازند.
باتوجه به اهمیت کسب وکارهای خانگی و تاکید صاحب نظران بر درآمدزایی و اشتغالزایی بالای این مشاغل، اگر کمی وقت بگذارید و فرصت های شغلی منطقه خود را شناسایی و براساس نیاز بازار اقدام کنید به شکل مطمئن یک شغل خوب و پردرآمد برای خود دست و پا خواهید کرد.
