به‌گفته مشاور فناوری‌های نوین مدیرعامل شرکت دخانیات ایران، هدف از تولید اقلام دخانی برپایه دانش و فناوری روز، افزایش مصرف نیست بلکه تسلط به بازار داخلی است. باتوجه به اهداف تعیین‌شده قرار است ۳ مورد از مواد اولیه تولید اقلام دخانی تا پایان سال در کشور تولید شود و در آینده‌ای نزدیک از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در عرصه دانش مکانیک فعالیت می‌کنند، برای تجهیز، تعمیر و ماشین‌آلات ساخت این اقلام بهره گرفته شود.

با این محوریت، صمت به بررسی ضرورت مدرن‌سازی فناوری در صنعت دخانیات پرداخته تا به تولیدات کم‌ضرر با بهره‌گیری از نیروی دانش‌بنیان دست یابیم.

بسیاری از دانشمندان معتقدند در جهان امروز اقتصاد بدون پشتوانه‌های علم و دانش درعمل رو به اضمحلال است. باتوجه به تعریف کلی‌ای که از دانش‌بنیان بودن یک فرآیند ارائه شده، نمی‌توان اقتصاد بدون دانش را متصور شد. در حقیقت اقتصاد بدون دانش تعریفی ندارد. با نگاهی گذرا به اقتصاد صنایع گوناگون کمابیش بیشتر کارشناسان هم‌رأی هستند که دخانیات جزو صنایع پولساز دنیا است و همیشه اقتصادی پویا را به‌دنبال داشته است. حال این پرسش مطرح می‌شود که نقش تولیدات داخلی در بازار این صنعت چقدر پررنگ است؟ سیدمحمدرضا حسینی، مشاور فناوری‌های نوین مدیرعامل شرکت دخانیات ایران در گفت‌وگو با صمت و بااشاره به فرسوده بودن صنعت دخانیات ایران گفت: باتوجه به اینکه صنعت دخانیات کشور فرسوده است، اما ترابرد مالی بالایی دارد و هرساله میلیاردها میلیارد دلار پول جابه‌جا می‌شود. از آنجایی که پویایی اقتصاد بدون پشتوانه‌های علمی و فناوری ممکن نیست ما راهی جز دانش‌بنیان کردن اقتصاد صنعت دخانیات نداریم. به‌عبارت دیگر، اگر محصولات دخانی در ایران برپایه دانش تولید نشوند، باید فاتحه این صنعت را بخوانیم و اجازه دهیم شرکت‌های خارجی سود و ضرر بازار دخانیات ایران را تعیین کنند، بنابراین باید تولیدات‌مان را برمبنای دانش و فناوری به‌روز تولید کنیم تا به اقتصاد دانش‌بنیان در صنعت دخانیات برسیم.

تولید ۳ قلم از مواد اولیه سیگار

وی بااشاره به اینکه در 2 بخش اصلی، دانش و فناوری را در صنعت دخانیات نهادینه و کاربردی کنیم، گفت: نخستین بخش برای کاربرد دانش روز در صنعت دخانیات، تولید مواد اولیه نظیر کاغذ، الیاف، چسب و...است که نزدیک به ۱۳۰ قلم کالا را دربرمی‌گیرد. تاکنون تمامی این اجناس وارداتی بوده و ما هیچ‌یک از این اقلام را در داخل تولید نمی‌کنیم. هدف پایه در این بخش این است که ۴ تا ۵ کالای استراتژیک خود را براساس دانش و فناوری موجود در کشور تولید کنیم تا وابستگی کمتری به واردات داشته باشیم. برهمین مبنا برنامه‌ریزی کردیم که دست‌کم تا پایان امسال، 3 قلم جنس اساسی و استراتژیک کالاهای دخانی را خودمان تولید کنیم. در این راستا به شرکت‌های دانش‌بنیانی که می‌خواهند این کالاها را تولید کنند، تضمین خرید می‌دهیم تا به تولید آن کالایی که مورد نیاز است، بپردازند.

تعمیر و تجهیز ماشین‌آلات

حسینی بخش دوم مدرن‌سازی فناوری در صنعت دخانیات را منوط به استفاده از آن در ساخت یا تجهیز ماشین‌آلات دانست و گفت: باتوجه به اینکه تنها 2 شرکت معتبر ایتالیایی و آلمانی در سراسر دنیا بازار ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات اقلام دخانی را در اختیار دارند، نمی‌توانیم در سایزهای موردنظر تولید کنیم و همواره در تغییر سایزها با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستیم. برهمین اساس خواهان بکارگیری افراد و شرکت‌های دانش‌بنیانی هستیم که در حوزه مکانیک فعالیت می‌کنند تا بتوانند با بکارگیری فناوری، مشکلات تولید را در بخش تجهیز، تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات ساخت اقلام دخانی تا حد زیادی مرتفع کنند. هدف تولید، اقلام دخانی با سایزهای موردپسند بازار ایرانی است، همچنین در تلاش هستیم که موفق به ساخت ماشین تولید سیگار ملی شویم.

هدف بازار است، نه مصرف بیشتر

باتوجه به موارد گفته‌شده شاید این ابهام به‌وجود آید که شرکت دخانیات ایران در تلاش است با استفاده از دانش و فناوری افراد و شرکت‌های دانش‌بنیان تولید و مصرف استعمال دخانیات را افزایش دهد. حسینی باتاکید بر اینکه هدف به‌دست گرفتن بازار داخلی است، گفت: واضح است که استعمال سیگار و دیگر اقلام دخانی عملی زشت و نادرست در جامعه محسوب می‌شود، اما چون برای بعضی این امر یک نیاز محسوب می‌شود، درصد زیادی از مردم خواهان خرید و مصرف آن هستند؛ به‌همین دلیل کالاهای دخانی در زمره کالاهای خاص قرار می‌گیرند. هدف شرکت دخانیات ایران این نیست که مصرف بالا رود بلکه هدف این است که تولید داخلی با بهره‌گیری از دانش روز افزایش پیدا کند تا بازار را از آن خود کنیم.

قبح سیگار نباید در جامعه شکسته شود

آمارهای منتشرشده حاکی از آن است که شمار گرایش نوجوانان به استعمال دخانیات افزایش یافته است و سن مصرف سیگار در بین این افراد به ۱۳ سال رسیده است. حسینی بااشاره به تولید سیگار برمبنای طیف سنی گفت: به‌طورکلی استعمال سیگار برای هر طیف سنی به‌ویژه در میان جوانان و نوجوانان عملی قبیح است و نباید از زشتی آن در جامعه کاسته شود. حال اگر ما بخواهیم در تولید اقلام دخانی از عناوینی چون سیگار برای نوجوانان استفاده کنیم در عمل رفتار این افراد را تایید کرده‌ایم، به‌همین دلیل تولید سیگار برای نوجوانان تبعات اجتماعی دارد. در هر شرایط سیگار مضر است و کشیدن آن توصیه نمی‌شود. ما باید سیگار کم‌ضررتری را برای آحاد جامعه تولید کنیم؛ چه فردی که سال‌های متمادی است که به استعمال سیگار می‌پردازد، چه فردی که در ابتدای این مسیر است، اما می‌توان چنین ادعایی داشت که توانایی تولید سیگار کم‌ضررتر ایرانی را داریم؛ سیگارهایی که از توتون سالم‌تری ساخته شده‌اند و آسیب کمتری به بدن می‌رسانند. وی افزود: لازم است در سلامت کردن این اقلام از هیچ تلاشی دریغ نکنیم، اما همواره به زشت و ناپسند بودن این عمل هم تاکید داریم. اگر ما تولید اقلام دخانی را در اختیار نگیریم، در این شرایط شرکت‌های خارجی بازار کشور را به‌دست می‌گیرند و این عمل علاوه‌ بر ضررهای اقتصادی، آسیب در بخش سلامت جامعه را هم در پی دارد.

مدعیان تولید سیگار کم‌ضرر زیاد هستند

این کارشناس گفت: در حال ‌حاضر فناوری جدیدی در کاهش نیکوتین و قطران سیگار (خطرناک‌ترین ماده شیمیایی موجود در دود سیگار) در اختیار نداریم و به‌دنبال این هستیم که سیگارهایی با نیکوتین و قطران پایین تولید کنیم. تاکنون ادعاهای زیادی از سوی برخی شرکت‌ها مبنی بر تولید سیگارهای خاص که ضرر بسیار کمتری دارند، شنیده‌ایم؛ این ادعاها نه‌تنها در ایران بلکه در سراسر دنیا به‌فراوانی یافت می‌شود، اما درصد بسیار کمی از آنها موفق به ساخت چنین اقلام دخانی شده‌اند که ضرر بسیار کمی داشته باشد. تاکنون شرکت‌های مطرح در دنیا این تجربه را داشته‌اند که سیگارهای با ضرر بسیار کمتر تولید کنند که حاصل چندین سال فعالیت و تلاش بوده است، چرا که تولید سیگارهای کم‌ضرر فرآیندی بسیار طولانی را می‌طلبد، به‌همین‌دلیل نمی‌توان ادعاهای مبنی بر تولید چنین محصولاتی را پذیرفت و باید به‌دقت مورد ارزیابی و بازبینی قرار گیرد.

تولید فیلترهای نانو برای جذب کمتر سیگار و قلیان

در ادامه با میلاد والا، صاحب یک شرکت دانش‌بنیان در عرصه نانوفناوری درباره تولید فیلترهای نانو برای استعمال سیگار و قلیان گفت‌وگو کردیم. وی به صمت گفت: فیلتر قلیان نانوفیل حاوی نانوذرات به‌منظور کاهش ترکیبات مضر دود تنباکو و نانوذرات نقره به‌منظور کاربرد آنتی‌باکتریال در برابر باکتری‌های منتقل‌شده از شلنگ قلیان است. این وسیله به‌عنوان دهنی قلیان قابل مصرف بوده و نزدیک به ۷۰ تا ۹۰ درصد مواد مضر توتون و تنباکو را به خود جذب می‌کند.

صمتوی بااشاره به مزیت‌های این فیلترها گفت: براساس آزمون‌های انجام‌شده توسط شرکت دخانیات، این فیلترنانویی قلیان می‌تواند بخش قابل‌توجهی از آلودگی‌های ناشی از مواد سمی و آلاینده‌های موجود در هوا را فیلتر کند و میزان جذب آن نسبت به فیلترهای رایج بسیار بیشتر است. علاوه بر این دهانه فیلترها با مواد آنتی‌باکتریال آغشته شده که در کاهش خطر انتقال بیماری‌های واگیر موثر است. والا گفت: این فیترها لذتی را که افراد از استعمال دخانیات می‌برند، نمی‌کاهد و تنها خاصیت بهداشتی دارند و علاوه بر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به اروپا نیز صادر و بازخورد خوبی از سوی این کشورها دریافت کردیم.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده، صنعت دخانیات ایران به فرسودگی مبتلا است و برای رفع این معضل در گام نخست نیازمند این هستیم تا مانند تمام صنایع دیگر به این صنعت هم نگرش دقیق داشته باشیم؛ هرچند نباید از زشتی استعمال آن کاست، اما تا زمانی که تولیدات داخلی نقش پررنگی در بازار اقلام دخانی کشور نداشته باشند، با جولان محصولات خارجی مواجهیم که علاوه بر ضررهای اقتصادی، بر سلامت جامعه هم تاثیر دارند.