حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران و یکی از مقام‌‌های عالی‌رتبه اتحادیه اروپا در مصاحبه‌های جداگانه اعلام کردند مذاکرات وین در آستانه رسیدن به «توافق نهایی» است. وزیر خارجه ایران در مونیخ گفت: «ما به توافق خوب و دست‌‌یافتنی بسیار نزدیک هستیم اما طرف‌‌های غربی باید ابتکار و انعطاف واقعی خود را به تصویر بکشند و تعیین کنند که مذاکرات احیای برجام در چند روز آینده به نتیجه خواهد رسید.»

این خوشبینی امید به احیای برجام را افزایش داده و آثار آن بر بازارهای مالی ایران نیز منعکس شده است. به‌دنبال انتشار اخبار یادشده شاهد سقوط بهای ارز به کانال ۲۵ هزار تومان بودیم. این افت در شرایطی حاصل شده که نرخ ارز در ۲ هفته اخیر کاهش بیش از هزار تومانی را پشت‌سر گذاشته است. در همین حال باید تاکید کرد بورس به‌عنوان یکی از بنیان‌های اقتصادی کشور تحت‌تاثیر انتشار این اخبار و همچنین اثرات آن بر بهای ارز قرار می‌گیرد. به اعتقاد کارشناسان بورسی در حالت کلی رفع تحریم‌ها تاثیر مثبتی بر عملکرد بازار سرمایه دارند اما روند نزولی ارز، در کوتاه‌مدت تاثیر مثبتی بر بازار ندارد.

روند مثبت مذاکرات

نیما آگاهی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت و در ارزیابی اثرات لغو برخی تحریم‌ها بر عملکرد بازار سرمایه، اظهارکرد: رفع تحریم‌های یادشده در راستای اجرای توافقی جامع‌تر میان ایران و ایالات متحده است. در واقع گام‌های ابتدایی توافقی جامع‌تر میان ایران و سایر کشورهای طرف برجام انجام می‌شود.

وی افزود: در حالت کلی، تحریم‌هایی که در حال‌حاضر درباره رفع از آنها سخن گفته می‌شود، اثرگذاری مستقیمی بر عملکرد بازار سرمایه ندارند اما سیگنال مثبتی را از روند رو به نتیجه‌ای از مذاکرات مخابره و درنتیجه در مجموع چشم‌انداز مثبتی را از عملکرد صنایع به‌ویژه صنایع صادرات‌محور بورسی ترسیم می‌کند.

آگاهی در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال ریزش ارز در بازار آزاد و تاثیر آن بر عملکرد بورس گفت: کاهش نرخ دلار پس از توافق برجام، حتمی است اما نباید منتظر ریزش قابل‌توجه و طولانی دلار حتی در صورت به نتیجه رسیدن برجام باشیم.

احتمالا هرچه خبرهای مثبت از این مذاکرات، مخابره شود، ریزش‌های مقطعی و کوچکی را در بازار شاهد خواهیم بود اما نباید به استمرار این روند نزولی ارز امید داشته باشیم.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: برجام از ۲ منظر، عملکرد صنایع بورسی و این بازار مالی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. از یک‌سو کاهش ارز بر عملکرد صنایع اثرگذار است و از سوی دیگر، اغلب صنایع کشور، حتی صنایع صادرات‌محور تحت‌تاثیر شرایط تحریمی با چالش‌هایی در روند فعالیت‌های خود روبه‌رو هستند.

در نتیجه با برقراری تعامل در مذاکرات وین، ضررهای تحمیلی به صنایع تحت‌تاثیر تحریم محدود خواهد شد. بنابراین، در حالت کلی، اثرات مثبت به نتیجه رسیدن برجام بر بازار سرمایه به‌مراتب بیش از آثار منفی آن خواهد بود.

آگاهی در ادامه گفت: چندوچون توافق جدید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تاثیر بسزایی بر عملکرد صنایع و بورس خواهد داشت؛ یعنی جامعیت توافق جدید و اثرگذاری آن بر اقتصاد کشور اهمیت دارد، هرچند هنوز جزئیاتی از نتایج به‌دست‌آمده در این دور مذاکرات منتشر نشده است.

البته در حالت کلی باید اقرار کرد رفع تحریم و برقراری رابطه و تعامل با دنیا، در میان‌مدت به نفع بازار سرمایه خواهد بود.

اثرات ناشی از کاهش نرخ دلار نیز در کوتاه‌ترین زمان ممکن ریکاوری خواهند شد.

موج روانی صعودی است

مهدی سماواتی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: انتشار اخبار مثبت از مذاکرات وین و احتمال برقراری توافقی مجدد میان ایران و امریکا در کوتاه‌مدت به افت ارزش دلار در بازار منجر می‌شود؛ درنتیجه در حالت کلی شاهد ریزش‌های هیجانی در بازار سرمایه خواهیم بود. البته گروه‌های بانکی و خودروسازی از رفع تحریم‌ها به‌شدت منتفع می‌شوند و شاخص کل بازار را به سمت صعود سوق می‌دهند اما سایر گروه‌ها در حالت کلی عقبگردی را تجربه می‌کنند.

وی افزود: البته در حال‌حاضر و پس از انتشار نخستین اخبار از رفع برخی تحریم‌ها توسط ایالات متحده، نرخ ارز، افت چندانی را تجربه نکرده است.

در همین حال باید تاکید کرد بازار سرمایه در طول هفته‌های گذشته با افت قابل‌توجه روبه‌رو بوده، تاجایی‌که بسیاری از کارشناسان بازار این ریزش‌ها را بیش از اندازه و فراتر از حد ارزش‌گذاری شرکت‌ها می‌دانستند؛ بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که بازار ریزش خود را پشت‌سر گذاشته و نباید منتظر اثرگذاری این شوک هیجانی منفی بر بازار باشیم. درنتیجه اگر هم ریزش هیجانی درنتیجه این افت حاصل شود، محدود خواهد بود.

سماواتی در ادامه افزود: دولت با چالش‌های اقتصادی جدی روبه‌رو بوده و کسری قابل‌توجه بودجه خود عامل محرک تورم در ماه‌های گذشته شده است. حال اگر نتایج مثبتی در مذاکرات حاصل شود، می‌توانیم به بهبود رکودتورمی در کشور امید داشته باشیم.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که در ۲ سال گذشته بازار سرمایه به دستاویزی برای دولت برای تامین کسری بودجه بدل شده و درنتیجه گذر از این شرایط کمک بسزایی بر گذر بازار از این شرایط می‌کند.

سماواتی در پاسخ به سوالی مبنی بر اثرات نتایج مثبت مذاکرات برجام بر بورس گفت: اگر بتوانیم به‌درستی و در سریع‌ترین زمان ممکن از اثرات رفع تحریم‌ها بهره بگیریم، شاهد گشایش‌هایی در اقتصاد کشور خواهیم بود که در ادامه اثرات آن بر عملکرد بازار سرمایه نیز نمایان می‌شود. در واقع مسیری برای حضور محصولات ایرانی در بازارهای جهانی باز می‌شود و در مجموع شاهد اثرات مثبتی بر عملکرد شرکت‌های بورسی و رشد شاخص خواهیم بود.

علاوه بر این، همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، این توافق تاثیر بسزایی بر رفع کسری بودجه دولت خواهد داشت و از فشارهای تورمی در کوتاه‌مدت می‌کاهد. حال بستگی دارد چه میزان از این فرصت به‌درستی استفاده شود.

تحلیل، معیار تصمیم‌گیری

یاسر فلاح، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت و در ارزیابی اثرگذاری اخبار برجام بر عملکرد بازار سرمایه گفت: کاهش نرخ دلار در برابر ریال پس از به ‌نتیجه رسیدن توافقات برجام یا انتشار اخبار مثبت از روند مذاکرات و تاثیر منفی آن بر سهام شرکت‌های بورسی صادرات‌محور، تحلیل درست یا واقع‌بینانه‌ای نیست، چراکه به‌دنبال رفع تحریم‌ها باید منتظر گشایش اقتصادی در کشور باشیم و بدین‌ترتیب عملکرد شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی بهبود خواهد یافت و در همین حال، مسیر رونق تجاری برای سایر صنایع باز خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: توافق و گشایش اقتصادی و رفع تحریم در میان‌مدت به نفع بازار سرمایه خواهد بود، چراکه مراودات تجاری صنایع و امکان واردات شرکت‌ها و تولیدکنندگان تسهیل می‌شود و در همین حال، امکانی برای صادرات بیشتر تولیدات صنایع داخلی مهیا خواهد شد؛ بنابراین رفع مشکلات تحریم به نفع تولیدکنندگان خواهد بود و در میان‌مدت زمینه ارتقای سودآوری آنها را فراهم می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این، نرخ ارز در بازار آزاد نباید مرجع عملکرد نرخ سهامداران و سرمایه‌گذاران باشد، چراکه این تولیدکنندگان با نرخ نیما معامله می‌کنند؛ درنتیجه کاهش نرخ ارز در بازار آزاد به ۲۷ هزار تومانی هیچ تاثیری بر عملکرد بازار سرمایه ندارد. در همین حال، نرخ ارز در بودجه سال آینده ۲۳ هزار تومان تعیین‌شده و براساس آن نباید به کاهش قابل‌توجه نرخ دلار امید داشت.

فلاح گفت: تاثیر خبرها بر بازار سرمایه به سرعت منعکس می‌شود؛ به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران حقیقی حاضر در بورس براساس اخبار و در لحظه تصمیم می‌گیرند اما این اثرپذیری سریع، سیاست درستی ارزیابی نمی‌شود. کما اینکه کارشناسان حوزه مالی نیز صاحبان سرمایه را به تصمیم‌گیری در بلندمدت توصیه می‌کنند.

با این وجود در موارد متعددی شاهدیم برخی از افراد انتشار هر خبری را به سرعت در تصمیمات مالی و خریدوفروش خود دخیل می‌کنند. به‌عنوان مثال، انتشار اخبار منفی از مذاکرات و احتمال افزایش نرخ ارز را دلیلی برای خرید سهام شرکت‌های صادرات‌محور می‌دانند.

این موضوع زمینه ایجاد صف برای صنایع دلاری را فراهم می‌کند و این صف نیز نرخ سهام این شرکت‌ها را افزایش می‌دهد. در حالی‌که همان صنعت، ارز حاصل از صادرات خود را با نرخ دلار نیمایی به کشور وارد می‌کند؛ بنابراین تغییرات نرخ ارز در بازار آزاد تاثیری بر عملکرد و سودآوری آن نخواهد داشت.

همین سرمایه‌گذاران با انتشار اخبار مثبت از مذاکرات یا هر عامل دیگری که زمینه کاهش نرخ ارز را در بازار آزاد فراهم کند، به سرعت اقدام به فروش سهام خود می‌کنند.

در واقع بدون توجه به شرایط بازار، گمان می‌برند با کاهش نرخ دلار، سودآوری شرکت‌ها کاهش می‌یابد؛ بنابراین به سرعت به‌دنبال آن هستند تا سهم خود را به سرعت به فروش برسانند و درنتیجه بازار قرمز می‌شود.

سخن پایانی

به‌دنبال انتشار اخبار مثبت از مذاکرات وین و تلاش طرفین برای سرعت‌بخشی به مذاکرات، شاهد اثرگذاری آن بر بازارهای مالی گوناگون بودیم. نرخ طلا و دلار به‌دنبال انتشار اخبار یادشده، در مسیر نزولی قرار گرفتند.

در ادامه و درحالت کلی باید تاکید کرد به نتیجه رسیدن برجام به منزله تقویت تجارت ایران با سایر کشورها در سطح جهانی خواهد بود و در همین حال انتظار می‌رود شاهد بهبود در شرایط اقتصادی کشور باشیم.

همین موضوع نیز به منزله بهبود عملکرد شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه است. در واقع صنایع ما در سال‌های اخیر و تحت‌تاثیر فشارهای ناشی از تحریم، هزینه‌های متعددی را متحمل شده‌اند.

حال اگر قرار به رفع تحریم‌ها باشد باید منتظر کاهش هزینه‌های صادرات و همچنین تسهیل و ارتقای فروش محصولات مختلف در بازارهای جهانی باشیم.