رونق شرکت‌های دلاری در آشوب ارزی
اسکناس امریکایی از هفته‌های پایانی آبان به رسم هر سال ماراتن خود را آغاز کرد و در کریدور هشتم رکورد زد. همزمان با افزایش نرخ دلار نیز برخی صاحبان سهام روزهای سبز خود را جشن گرفتند.
به‌موازات بالا رفتن نرخ دلار، نرخ سهام پالایشی‌ها و پتروشیمی‌ها از جمله شرکت ملی مس، شرکت‌های معدنی و صنایع زیرمجموعه آن و دیگر کانی‌های فلزی و غیرفلزی که مزیت مطلق اقتصاد ایران نامیده می‌شوند، برنده بازی افزایش نرخ دلار شدند. از آنجا که بورس کشور همواره در وضعیت تاثیرپذیری بوده و نه تاثیرگذاری، این‌بار هم شرکت‌های دلاری بورس از نرخ دلار تاثیر گرفتند و رشد شاخص کل بورس را رقم زدند. اما آنچه تداوم رونق بورس را تعیین می‌کند، فارغ از اتفاقات غیرقابل‌پیش‌بینی منطقه و تعاملات و تقابلات سیاسی پیش‌رو، نوسانات نرخ ارز است که زمینه رونق شرکت‌های دلاری بورس را فراهم کرده است. صمت در رابطه با اثر بورسی افزایش نرخ ارز و میزان تاثیرپذیری این بازار از نوسانات دلار با کارشناسان بازار سرمایه گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
کلاس‌های دارایی ایران مدت‌ها است با دلار هدایت می‌شوند
پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه؛ نرخ ارز دو تاثیرگذاری بر بازار سرمایه دارد؛ تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم. کلاس‌های دارایی ایران نیز مدت‌ها است تحت‌تاثیر نوسانات نرخ ارز هدایت می‌شوند. تمام بازارهای سرمایه از بازار مسکن و طلا و خودرو و دیگر بازارها به‌شکل مستقیم و غیرمستقیم با نرخ ارز حرکت می‌کنند. به‌عنوان‌مثال نرخ دلار به‌طورمستقیم در بازار طلا نقش اثرگذار دارد. در بازار مسکن نیز با افزایش نرخ مصالح تاثیرگذاری غیرمستقیم دارد. باتوجه به اینکه دلار پایه صادرات و واردات ما است، دلار توافقی یا تجاری با افزایش نرخ ارز در بازار آزاد مانند پیشران باقی ارزها عمل می‌کند و زمینه افزایش آنها را هم فراهم می‌کند. از طرفی دولت ناگزیر است دلار پایه صادراتی را هم به‌موازات دلار بازار آزاد افزایش دهد. در اینجا دلار پایه صادراتی هم افزایش می‌یابد. در ابتدای دولت آقای پزشکیان هم این اتفاق افتاد. یعنی دولت دیگر توانایی تخصیص ارز را نداشت و امروز مجبور شده نرخ ارز را به نرخ بالای ۶۵ هزار تومان برساند. شرکت‌های بورسی هم که در حال واردات و صادرات هستند، از این افزایش نرخ استفاده می‌کنند و باتوجه به گران‌تر شدن نرخ ارز، شاخص‌های بازار بورس هم بالا می‌آید و شرکت‌های دلاری بورس که شاخص سازهای اصلی بازار هستند، از این اتفاق تاثیر می‌گیرند و افزایش نرخ پیدا می‌کنند. از این دست رشدها ما در بازار داشته‌ایم، به‌ویژه شرکت‌های دلاری که شاخص‌های اصلی بازار هستند. در رابطه تاثیرگذاری دلار بر بورس این را باید اضافه کرد که بورس هیچ‌وقت تاثیرگذار نبوده و همیشه تاثیرپذیر است و لایه آخرین و پسین در بازار سرمایه محسوب می‌شود.
اثر کاهشی شدن درآمدهای ارزی
درباره افزایش نرخ دلار در بازار آزاد چند عامل را باید در نظر داشت. یکی از عوامل تاثیرگذار، کاهشی شدن درآمدهای نفتی است. براساس آمار سایت‌های معتبر نفتی درباره نرخ و صادرات نفت ما به چین از یک میلیون و 800 بشکه به یک میلیون و 200 بشکه کاهش یافته است. نکته دیگر مربوط به تغییر قدرت در امریکا و حضور ترامپ است که به کشورهای چینی دستور داده و تهدیدشان کرده که نفت کمتری از ما بخرند. مسئله دیگر مربوط به نقدینگی است. نقدینگی در یک سال اخیر ۲۸ درصد رشد داشته و در آبان ۱۴۰۳ نرخ رشد نقدینگی به ۲۸.۱ درصد رسید و حجم نقدینگی در آبان ۱۴۰۳ به رقم ۹۳۹۲۲.۱ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به پایان سال ۱۴۰۲ معادل ۱۹.۲ درصد رشد را نشان می‌دهد.
نکته قابل‌اشاره دیگر این است که نرخ دلار مدت‌ها ثابت بوده و افزایش یک‌باره نرخ، طبیعی است، در ماه بهمن و باتوجه به نزدیک شدن به سال چینی، همیشه نرخ دلار افزایش پیدا کرده و دیگر اتفاق عجیبی نیست. اتفاقاتی که در ادامه افزایش نرخ دلار در کشور ما رخ می‌دهد، سیگنال انتظارات تورمی است که به‌همراه دارد.
در رابطه با نرخ دلار باید یک بازه را هدف گرفت و در این بازه، اتفاقات خاورمیانه نقش اصلی را بازی می‌کند؛ اتفاقاتی که بسیاری از کارشناسان را از پیش‌بینی‌ها عاجز کرده است. در سال اخیر هم دیدید که بسیاری از اتفاقات قابل‌پیش‌بینی نبودند و تمام شکل منطقه خاورمیانه به‌صورت کلی ۱۸۰درجه تغییر کرد. منطقه خاورمیانه دیگر مانند گذشته نیست و ما در سال ۲۰۲۵ باید ببینیم که چه تصمیمی می‌توان گرفت. از این‌رو پیش‌بینی میزان تاثیرگذاری رویدادهای خاورمیانه بر دلار سخت می‌شود و مجبوریم بیشتر بر فاکتورهای اقتصادی متمرکز شویم.
به‌نظر می‌رسد دلار حداقل ۷۵ هزار تومان را کف خود و ۸۵ هزار تومان را سقف خودش در نظر بگیرد. این پیش‌بینی فارغ از اتفاقات خاورمیانه و باتوجه به فاکتورهای صرفا اقتصادی است، اما اتفاقات پیش‌روی خاورمیانه می‌تواند متغیر دیگر و مهم‌تری برای افزایش نرخ ارز باشد که قابل‌پیش‌بینی هم نیست.
بنابراین پیش‌بینی می‌شود دلار ۷۵ هزار تومانی خریدار و دلار ۸۵ تا ۹۰ تومان فروشنده داشته باشد. دلار در میان این نرخ‌ها بازی خواهد کرد. اما اتفاقات خاورمیانه می‌تواند این اعداد را بالاتر ببرد. آنچه بر این نرخ‌ها اثرگذار است، اتفاقات خاورمیانه و تصمیماتی است که ما در رابطه جدیدمان با غرب تعریف خواهیم کرد.
اتفاقات خاورمیانه نقش اصلی را در زمین ارز بازی می‌کند
مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه؛ طبیعی است که شرکت‌های بورسی دلاری از افزایش نرخ ارز منتفع خواهند شد و رونق خواهند گرفت. اما هزینه بخش واردات افزایش خواهد یافت. اتفاقی مثبت برای شرکت‌های صادرات‌محور رخ خواهد داد. توجه داشته باشید که ارز چندنرخی رانت ایجاد می‌کند، اما رانت اصلی با رفتن به‌سمت ارز شناور یا تک‌نرخی شدن از بین می‌رود و برای بازار سرمایه و تولید هم مثبت است. اما شرکت‌های بورسی که صادرات دارند و مزیت مطلق اقتصاد ایران محسوب می‌شوند، برنده بازی بالا رفتن نرخ ارز خواهند بود. پتروشیمی‌ها و معدنی‌ها شامل شرکت ملی مس ایران، صنایع زیرمجموعه آن و دیگر کانی‌های فلزی و غیرفلزی هستند.
در نظر داشته باشید که 3 گروه در کشور تقاضای ارز دارند؛ یک گروه واردکنندگان کالا و خدمات چه رسمی و غیررسمی هستند که بخش خدمات شامل همان سفرهای خارجی می‌شود. گروه دوم افرادی هستند که خروج پول از کشور دارند که نقش موثری هم دارند و گروه سوم انگیزه سوداگری دارند که به‌واسطه تغییر و نوسان نرخ ارز سرمایه‌گذاری می‌کنند. وقتی نوسان زیاد می‌شود، این اسپکیولیتورها (speculator) یا سفته‌بازها و سوداگران هم وارد میدان می‌شوند و تبدیل به بازی‌سازهای نرخ ارز می‌شوند.
اما در پیش‌بینی سقف نرخ دلار باید اتفاقات سیاسی را در نظر گرفت. خود آقای فرزین هم در صحبت درباره ارز و نرخ آن به مواضع اقتصادی و سیاسی اشاره می‌کنند. ورود ما به مذاکره با ترامپ و به‌دنبال آن تقابل و تعامل ما با غرب تعیین‌کننده است. طبیعی است که شوک‌های سیاسی روی نرخ ارز اثر دارد و تبعات این شوک‌های سیاسی هم مثبت و هم منفی بر میزان درآمدهای ارزی تاثیر دارد.
سخن پایانی
محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی چند روز پیش در نشستی در مرکز مبادله ارز و طلای ایران اظهار کرده است: نرخ دلار در بازار ایران را یک سایت امریکایی تعیین می‌کند. سایتی با سرورهای امریکایی که هر روز صبح برای همه صرافی‌های ایران تعیین نرخ می‌کند! با فرض صحت این مسئله که نرخ ارز در خارج از کشور تعیین می‌شود، این سوال مطرح می‌شود که سیاست‌گذار ارزی و تصمیم‌سازان اقتصادی چه تدبیری در مواجهه با متغیرها و عواملی دارند که آشوب در دل بازار دلار ایجاد می‌کنند؟ به‌گفته یکی از کارشناسان نزدیک به بازار سرمایه، منظور آقای فرزین از این سخن انتظارات تورمی است که این سایت‌ها ایجاد کرد‌ه‌اند و در پی آن صف تقاضا طولانی‌تر شده است و در نرخ دلار بازار آزاد تاثیرگذار خواهد بود. در این میان، نوسان نرخ ارز و افزایش یک‌باره آن در برخی بازارها از جمله بازار بورس تحولاتی ایجاد کرده که بخشی از آن مربوط به سهام پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها است که شاخص‌های تعیین‌کننده بازار سهام هستند. اما مشخص نیست که آیا رشد اخیر برخی شاخص‌های بورسی نتیجه تصمیمات سیاست‌گذاران اقتصادی است یا به‌طورکلی بازی نرخ ارز با سهام برخی شاخص‌های شرکت‌های دلاری است؟
به‌زعم اغلب کارشناسان اقتصادی، تغییرات در منطقه خاورمیانه در یک سال گذشته پیش‌بینی را سخت و دشوار کرده است. در حال حاضر تصویر دقیق و درستی نمی‌توان از ذهنیت سیاست‌گذاران اقتصادی داشت و تنها با ورود به سال ۲۰۲۵ میلادی و تماشای رفتارهای بازیگران اصلی اقتصاد جهان و تعاملات و تقابلات معامله گران سیاسی می‌توان پیش‌بینی کرد و تصمیم‌های متفاوت گرفت.
