دست در جیب مردم یا اجرای عدالت مالیاتی؟
گروه بانک و بیمه: مالیات بر سود سپرده بانکی، یکی از انواع جدید مالیات است که در قانون بودجه ۱۴۰۱ کشور مورد تصریح قانون‌گذاران قرار گرفت، اما این طرح، تاکنون اجرایی نشده است. با آغاز زمزمه‌های اخذ مالیات از سود سپردههای بانکی، نگرانی سرمایه‌گذاران بانکی از اخذ مالیات از سود دارایی سپرده‌گذاری شده در بانک بالا رفت و کارشناسان نیز نسبت به خطر خروج سرمایه از بانک و سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی هشدار دادند. در این بین خروج نقدینگی از بانک‌ها، مسئله مهمی است که نگرانی بانکی‌ها را بیشتر کرد. در این گزارش، به بررسی طرح مالیات بر سود سپرده بانکی و تاثیرات آن بر سپردههای کلان بانکی پرداخته است.
نگرانی سپردهگذاران از اعمال مالیات بر سود سپرده
مالیات بر سود سپرده بانکی، یکی از انواع جدید مالیات است که در قانون بودجه ۱۴۰۱ کشور، موردتصریح قانون‌گذاران قرار گرفت. براساس قانون برای اعمال مالیات بر سود سپرده بانکی، از سود حاصل از سپردههای بانکی اشخاص مالیات دریافت می‌شود. این مالیات ۲۵ درصد سود حاصل از سپرده‌گذاری را شامل شده و با استفاده از شناسه ۳۰رقمی نسیم، از طریق سامانه پرداخت قبض مالیاتی پرداخت می‌شود. چندی پیش یکی از نمایندگان مجلس از اجرایی شدن این مالیات خبر داد، این در حالی است که کارشناسان معتقدند اعمال مالیات بر سود سپرده بانکی تنها مختص سپرده بانکی اشخاص حقوقی است و اشخاص حقیقی از پرداخت این نوع مالیات معاف هستند. از سوی دیگر سازمان امور مالیاتی در سال‌های گذشته برای تسهیل و تسریع در ارائه خدمات مالیاتی، اقدام به راه‌اندازی سامانه‌های متعددی کرده که سامانه عملیات الکترونیکی مالیاتی، درگاه ملی خدمات مالیات و سامانه پرداخت قبض مالیاتی، از جمله این سامانه‌ها است، اما از آنجا که مالیات بر سود سپردههای بانکی، پایه مالیاتی جدیدی به‌شمار می‌آید تاکنون دارای سامانه اختصاصی نشده و تا زمان تاسیس سامانه اختصاصی سپردهگذاران حقوقی می‌توانند با ثبت اظهارنامه نسبت به پرداخت مالیات سود سپرده بانکی اقدام کنند.
تحقق عدالت مالیاتی با «مالیات بر سود سپرده»
احمد قدسی، کارشناس امور بانکی درباره اخذ مالیات از سود سپرده بانکی به گفت: حتی با اجرایی شدن طرح مالیات بر سود سپرده بانکی، درصد خروج نقدینگی از بانک‌ها تقریبا صفر است و این طرح اثر چندانی بر نقدینگی در گردش کشور نخواهد داشت. وی افزود: درست است که به‌واسطه دریافت مالیات از سود سپردههای بانکی، در کوتاه‌مدت وجوه قابل‌توجهی از محل مالیات سود سپردهّهای بانک‌ها به بانک مرکزی و در نهایت خزانه دولت منتقل می‌شود، اما به‌دلیل هزینه‌کرد این اعتبار در بخش‌های مختلف و پوشش کسری قدرت خرید دولت، تاثیر چندانی در رشد نقدینگی نخواهد داشت؛ بنابراین پولی از گردونه اقتصادی خارج نخواهد شد. این کارشناس امور بانکی با اشاره به اینکه اگر سیاست‌گذاران بخواهند، می‌توانند این طرح را عملیاتی کنند گفت: این طرح فارغ از صحیح بودن یا نبودن آن، قابل‌اجراست، چراکه طبق برنامه می‌شود به‌صورت اتوماتیک و سالانه یا ماهانه مالیات را از سود سپردههای بانکی دریافت کرد. اما اینکه اجرای طرح اخذ مالیات از سود سپرده تا چه حد می‌تواند بر اجرای عدالت مالیاتی موثر باشد یا تا چه حد برای کشور اولویت دارد، مسئله‌ای است که نیاز به بررسی دارد. قدسی با تاکید بر اینکه اخذ مالیات از سود سپردههای بانکی، توجیه‌پذیر است، افزود: اخذ مالیات از سود سپردهّهای بانکی عملیاتی قابل‌دفاع است، چراکه سود سپردههای بانکی نیز مانند سایر درآمدها، درآمد محسوب می‌شود. به‌علاوه اینکه به موضوع مالیات بر سود سپردههای بانکی می‌توان از دو زاویه مالیاتی و سیاست‌های پولی و بانکی نگریست. این کارشناس امور بانکی افزود: اجرای این طرح در بعد سیاست‌های پولی و بانکی، اثر چندانی نخواهد داشت و فقط نرخ بهره موثر مشتری را کاهش می‌دهد، زیرا سود کمتری به سپرده‌گذار پرداخت می‌شود که خیلی قابل‌توجه نیست. اما اجرای این طرح، در بعد مالیاتی می‌تواند مثبت باشد، زیرا در راستای تحقق عدالت مالیاتی است؛ به این ترتیب که عده‌ای در بانک سپرده داشته و از محل آن درآمد دارند؛ پس باید مالیات آن پرداخت کنند.
ضرورت حذف معافیت‌های مالیاتی
قدسی به «نادرست بودن سیاست معافیت از پرداخت مالیات» اشاره کرد و گفت: به‌طور کلی در اقتصاد نباید سیاستی به‌عنوان معافیت مالیاتی وجود داشته باشد. این سیاست نهادها را ترغیب به نگهداری وجه نقد می‌کند و باتوجه به تسهیلاتی مانند معافیت سپردههای بانکی از پرداخت مالیات، سرمایه‌گذاران را بر آن می‌دارد که تا حد ممکن وجه نقد نگه دارند و آن را در بانک سپرده‌گذاری کنند و از سود آن بهره ببرند. وی با اشاره به واکنش‌های احتمالی سپردهگذاران به این سیاست گفت: این مسئله به‌نوبه خود مشکلاتی را ایجاد می‌کند و ممکن است موجب خروج سرمایه از بانک و جذب این سرمایه‌ها در بازارهای موازی شود. این کارشناس امور بانکی به اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه اشاره کرد و گفت: اینکه مالیات بر سود سپردههای بانکی ذیل مالیات بر عایدی سرمایه در نظر گرفته می‌شود یا خیر بستگی به سیاست‌گذاری‌ها دارد.
مالیات سود سپرده، نقدینگی را سیال می‌کند
محمدحسین زرینه، کارشناس امور بانکی درباره اعمال مالیات بر سود سپرده بانکی به گفت: برای اجرای عدالت مالیاتی باید چه درباره سپردههای بانکی و چه درباره بازار طلا و سکه، اخذ مالیات و نظارت بر این فرآیند با جدیت دنبال شود. وی افزود: اعمال این سیاست‌های مالیاتی، نقدینگی را سیال می‌کند و در واقع نقدینگی بین بازارهای مختلف جابه‌جا می‌شود. اگر طرح اخذ مالیات از سود سپردههای بانکی عملیاتی شود، قطعا این پول‌ها به سمت بازارهای موازی حرکت می‌کند؛ بازارهایی که در آنها یا مالیات وجود ندارد یا مالیات کمتری وجود دارد. زرینه با اشاره به بازارهای موازی در اقتصاد ایران بیان کرد: چند بازار موازی در اقتصاد کشور وجود دارد؛ مانند بازار خودرو، مسکن، ارز، طلا و سکه که چندی است رمزارزها هم به این بازارها اضافه شده‌اند. نقدینگی ذاتا به‌سوی بازارهای موازی پرسودتر حرکت می‌کند. این کارشناس امور بانکی درباره عملیاتی شدن طرح اخذ مالیات از سود سپردههای بانکی تصریح کرد: به‌نظر من این طرح به لحاظ کارشناسی با شکست مواجه می‌شود و عملیاتی نخواهد شد.
شفاف‌سازی معافیت‌های مالیاتی
زرینه با اشاره به ضرورت شفاف‌سازی معافیت‌های مالیاتی گفت: معافیت‌های مالیاتی فقط برای سازمان‌ها و ارکان‌های خاص نیست و در بسیاری از حوزه‌های اقتصاد ایران وجود دارد. آنچه مسلم است در زمینه معافیت مالیاتی باید شفاف‌سازی صورت گیرد. در واقع باید مشخص شود که فلان سازمان و ارگان به چه دلیل مشمول معافیت مالیاتی شده است. این کارشناس امور بانکی با اشاره به رعایت عدالت و حقوق شهروندی گفت: اگر سرمایه‌گذاری سازمان‌ها و ارگان‌ها براساس معیار درست صورت گیرد؛ یعنی مقدار سرمایه‌گذاری سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی در بخش‌های اقتصادی کمتر از 5 درصد سرمایه و دارایی ذاتی سازمان برآورد شود، معاف از مالیات است و به‌طبع تاثیری بر درآمدهای مالیاتی نخواهد داشت، اما اگر میزان سرمایه‌گذاری سازمان‌ها و ارگان‌ها بیش از ۵ درصد دارایی‌های موجود سازمان باشد، باید معافیت مالیاتی آنها حذف شود و در فهرست سازمان‌های مشمول پرداخت مالیات قرار گیرند. یعنی از معافیت کامل برخوردار نشوند، بلکه مالیات خود را با یک درصد تخفیف پرداخت کنند.
تزریق درآمدهای مالیاتی به تولید
زرینه با اشاره به اهداف انقلاب در موضوع ورود به مباحث مالی و اقتصادی گفت: یکی از اهداف شفافیت همه‌جانبه در حوزه‌های اقتصادی و ملی بود. شفافیت از اهدافی است که برای تحقق آن برنامه‌های دولت الکترونیک، مباحث مرتبط با اتوماسیون‌های اداری و یکپارچگی نرم‌افزارها اجرایی شده است. زرینه افزود: نخستین مزیت شفافیت، اطلاع از میزان درآمدها است. اگر بنا باشد در یک کشور سازندگی صحیح رقم بخورد، باید درآمدهای مالیاتی به تولید تزریق و در ایجاد زیرساخت شهروندی و ملی و زمینه‌سازی برای نسل‌های آینده استفاده شود. این کارشناس امور بانکی با اشاره به اینکه درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم و هزینه‌کرد مطلوب این درآمدها باعث شکوفایی تولید خواهد شد، ادامه داد: بخشی از این درآمدها برای رونق تولید روز و بخش دیگر برای اقدامات آتی است تا بتوانیم روی شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کنیم و در بحث تامین مالی پروژه‌ها با مشکل رو‌به‌رو نشویم. زرینه با اشاره به سوءمدیریت در کشور گفت: بیش از ۵۰ درصد پروژه‌های‌مان به‌دلیل کمبود نقدینگی و عدم شفافیت در حوزه‌های درآمدی کشور به نتیجه نرسیده است. زرینه گفت: سرمایه‌دار و سرمایه‌گذار ذاتا به‌دنبال پرداخت کمتر هزینه و دریافت بالاترین سود است. وی بااشاره به جایگاه ایران در حوزه اخذ مالیات از سرمایه‌گذاری افزود: در سیستم جهانی IFRS که استانداردهای مالی حسابداری در آن تعریف می‌شود و ما می‌توانیم با استفاده از آن خیلی واضح و شفاف ترازها و صورت‌های سود و زیان کشورهای مختلف و سازمان‌های جهانی را مورد بررسی قرار دهیم، ایران جز دریافت‌کنندگان کمترین مالیات در حوزه سرمایه‌گذاری است.
دست بردن در جیب سپردهگذاران
کوروش پرویزیان، مدیرعامل بانک پارسیان نیز از جمله مخالفان اخذ مالیات از سود سپردههای بانکی است که معتقد است برگه‌تشخیص‌هایی که سازمان امور مالیاتی به ناحق علیه سپردههای مردم در بانک‌ها کشیده، الان بالغ بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است و این درست دست بردن در جیب سپردهگذاران و سپردههای مردم است. وی ضمن درخواست از مسئولان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی برای اصلاح و تجدیدنظر در این موضوع گفت: باید در نگاه دولت به اجرای قانون «مالیات بر ترک فعل روی سپردههای بانکی»تجدیدنظر شود. وی افزود: در این فرآیند برگه‌تشخیص‌ها هم، برگه‌تشخیص‌های ناروایی است. اصلا مراجعاتی در شبکه بانکی ثبت نشده که این اتفاق بیفتد. اگر چنین اتفاقی بیفتد اصلا بانکداری در ایران زیر سوال می‌رود. البته به گزارش پایگاه خبری بورس‌پرس، مهدی موحدی سخنگوی سازمان امور مالیاتی درباره لزوم رعایت عدالت در پرداخت مالیات در تلویزیون اعلام کرد: یکی از اتفاقات مثبت و برنامه‌های سازمان، وصول مالیات براساس داده‌ها بوده و قرار است رویه دریافت مالیات علی‌الرأس، تغییر کند. این مقام سازمان امور مالیاتی، با رد ادعای دریافت مالیات ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی از سود سپرده بانکی گفت: در صورت دریافت چنین ارقامی، نیاز به درآمد نفت از بین می‌رفت. وی در عین حال تاکید کرد: سود حساب اشخاص حقوقی، درآمد بانک نیست، بلکه درآمد شخص و مشمول مالیات است.
سخن پایانی
مالیات سود سپرده بانکی، مالیاتی است که از سود سپرده بانکی اشخاص حقوقی، اخذ می‌شود و اشخاص حقیقی، از پرداخت آن معاف هستند. میزان این مالیات، ۲۵ درصد سود اخذشده و نحوه پرداخت آن نیز از طریق سامانه پرداخت قبض مالیاتی، با استفاده از شناسه ۳۰رقمی نسیم است. عملیاتی شدن یا نشدن طرح مالیات بر سود سپردههای بانکی نیز از مسائلی است که درباره آن اتفاق‌نظر وجود ندارد. عده‌ای از کارشناسان معتقدند عملیاتی شدن این طرح ممکن نیست و عده دیگری عملیاتی شدن آن را ممکن می‌دانند؛ اما اینکه این طرح تا چه حد مفید واقع می‌شود سوالی است که پاسخ دادن به آن نیازمند بررسی همه‌جانبه و نظرات کارشناسی حوزه بانکی و مالی است.
