جهش بیسابقه قیمت لبنیات؛ شیر و ماست از سفره کارگران حذف شد
تورمی که برای سبد کالایی کارگران در جریان مذاکرات مزدی پیشبینی شده بود، امروز با شرایط واقعی اقتصاد همخوانی ندارد. در ماههای اخیر، کنترل قیمتها عملاً از دست رفته و بازار بدون نظارت رها شده است؛ بهگونهای که هر تولیدکننده یا فروشنده اقدام دلخواه خود را انجام میدهد، بهویژه در حوزه لبنیات و دیگر اقلام ضروری سفره کارگران.
آنچه در میانه آذرماه ۱۴۰۴ بر زندگی کارگران سایه انداخته، تنها یک نوسان ساده قیمتی نیست؛ بلکه نشانهای از ناترازی عمیق و مخرب اقتصادی است. افزایش چند ده درصدی قیمت لبنیات از ابتدای سال در برابر رشد ۴۵ درصدی حداقل دستمزد، شکافی آشکار ایجاد کرده که اقلام ضروری را از سفره قشر آسیبپذیر حذف کرده است. این فشار تورمی سنگین، دهکهای کمدرآمد را بیش از پیش در معرض آسیب قرار داده و عملاً اثر افزایش مزد سال جاری را بیاثر کرده است. فعالان کارگری هشدار میدهند که این بیثباتی اقتصادی در ماههای اخیر شدت گرفته و معیشت کارگران را به نقطه بحرانی رسانده است.
فروپاشی قدرت خرید و فرسایش سرمایه انسانی
بررسی دقیق شاخصهای اقتصادی نشان میدهد که تورم در سال جاری با جهشی حیرتانگیز، بهسرعت به سمت تضعیف کامل قدرت خرید کارگران پیش میرود. رشد بیش از صد درصدی بهای محصولات لبنی، مستندترین گواه بر این گسست اقتصادی است. این نرخ، از مقایسه قیمت شیر پرچرب ۱ لیتری در ابتدای سال (حدود ۳۰ هزار تومان و یا کمی بیشتر) با نرخ حیرتآور ۸۵.۸۰۰ تومانی آن در هفته دوم آذرماه به دست آمده است. این جهش قیمتی در حالی بر خانوار کارگری تحمیل میشود که حداقل حقوق پایه کارگران تنها ۴۵ درصد افزایش یافته است.
بنا بر گزارشهای مرکز آمار، تورم نهتنها مهار نشده، بلکه به شکلی ناعادلانه توزیع شده است؛ نرخ تورم سالانه دهک اول (۴۱.۷ درصد)، بهشکل مستند بالاتر از دهک دهم (۳۹.۵ درصد) ثبت شده است. این شکاف ۲.۲ واحد درصدی، بهوضوح سهم بالای خوراکیها را (با تورم نقطهبهنقطه ۶۶.۲ درصدی و ۱۰۰.۲ درصدی نان و غلات) در سبد معیشت کارگران نشان میدهد.
نوسانات ساعتی قیمت و شوکهای بیقاعده آذرماه
نظم اقتصادی بازار در اواسط آذرماه بهکلی از بین رفته و دیگر صحبت از نوسان ماهانه نیست؛ قیمتها در بازههای ۴۸ساعته تغییر میکنند. قیمت یک بطری شیر، تنها در فاصله ۴۸ ساعت (از ۶ آذر به ۸ آذر)، ۹ هزار تومان افزایش یافته است. همزمان، بحران به سایر اقلام ضروری نیز سرایت کرده است؛ تورم نان و غلات با رشد نقطهبهنقطه ۱۰۰.۲ درصدی و میوه و خشکبار با ۱۰۸.۳ درصد جهش، دیگر بخشهای سفره کارگر را نشانه رفته است.
پیامدهای اجتماعی-بهداشتی: تهدید علیه سلامت نسل و سرمایه انسانی
حذف اجباری منابع کلسیم از سبد غذایی، مستقیماً سلامت عمومی و سرمایه انسانی کشور را هدف قرار داده است. کمبود شیر در سنین رشد، منجر به عواقبی چون تأخیر در رشد قدی و راشیتیسم میشود؛ این در حالی است که عوارض حذف لبنیات در درازمدت (۱۰ تا ۱۵ سال بعد) بهصورت پوکی استخوان و شکستگی لگن در سنین بالا خود را نشان میدهد که هزینههای درمانی سنگینی را به فرد و جامعه تحمیل میکند.
آمارها و گزارشهای تخصصی وضعیت را نگرانکنندهتر نشان میدهند:
سرانه مصرف نگرانکننده: سرانه مصرف لبنیات در ایران حدود ۷۰ کیلوگرم به ازای هر فرد است، در حالی که این میزان در میانگین جهانی حدود ۱۶۰ کیلوگرم توصیه شده است. این شکاف بیش از ۵۰ درصدی نشان میدهد که گرانیهای اخیر، وضعیت کمبود کلسیم در دهکهای کمدرآمد را به بحران تبدیل کرده است.
هشدار وزارت بهداشت: مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در واکنش به گرانیها هشدار داده است که کاهش مصرف لبنیات میتواند اثرات جبرانناپذیری بر کودکان، زنان باردار و سالمندان داشته باشد. حتی آمار رسمی وزارت بهداشت در سالهای گذشته نیز شیوع سوءتغذیه را در ۸۰۰ هزار کودک در سنین رشد (معادل ۱۵ درصد از کودکان) گزارش کرده بود که این امر نشاندهنده ناامنی غذایی روبهرشد در دهکهای پایین است.
علی اصلانی، دبیر کانون شوراهای اسلامی کار استان البرز، ابعاد انسانی و اجتماعی بحران اقتصادی جاری را تشریح کرد و با اشاره به گستردگی جمعیت کارگری، به ایلنا گفت: «متأسفانه حدود هفتاد تا هشتاد درصد جمعیت کشور، شامل بازنشستگان، قشر کارگری و سایر حقوقبگیران حداقلبگیر هستند. تورمی که در سبد کالایی کارگران در زمان مذاکرات مزدی پیشبینی شده بود، اکنون با واقعیتهای اقتصادی قابل مقایسه نیست. بهویژه در ماههای اخیر، کنترل قیمتها از دست خارج شده و بازار به حال خود رها شده است؛ در این شرایط هر کس هر اقدامی که میخواهد انجام میدهد، بهویژه در زمینه لبنیات و اقلام حیاتی سفره کارگران. »
وی با تشریح آشفتگی قیمتها در اقلام اساسی افزود: «در سبد کالای کارگری، عمدتاً نان، تخممرغ و گوجه مطرح است. در زمینه حبوبات و لبنیات نیز تورم به شکل قابلتوجهی افزایش یافته است. در بهار و تابستان امسال، تخممرغ نهایتاً شانهای ۱۴۰ هزار تومان بود؛ اما دیروز هنگام خرید، قیمتها در فروشگاههای مختلف به ترتیب ۲۶۵.۲۷۵ و ۲۸۵ هزار تومان اعلام شد.»
اصلانی در توضیح چرایی این نوسانات گفت: «هنگامی که درباره این تفاوت قیمتها سؤال میکنم، پاسخ میدهند که تخممرغها دارای مارکها و ویژگیهای متفاوت هستند. این شرایط در بازار مرغ نیز مشاهده میشود؛ مرغی که چند ماه قبل، کیلویی ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان بود، اکنون هر کیلو بین ۱۵۵ تا ۱۶۵ هزار تومان قیمت دارد و با نامهایی مانند «مرغ سبز»، «مرغ شماه» و «مرغ زنجانی» عرضه میشود. این واقعیت نشان میدهد که کنترل قیمتها از دست متولیان خارج شده است. »
او نمونهای از بینظمی در بازار لبنیات را نیز بیان کرد: «قیمت دوغی که پیشتر ۵۲ هزار تومان بود، در دو سه هفته اخیر به ۷۳ هزار تومان رسیده است. فروشنده در پاسخ اعتراضات میگوید: «به خدا قسم من کارهای نیستم؛ ما نیز هر روز فاکتورها را تغییر میدهیم و گرفتار هستیم.» این نشان میدهد که قیمتها بهطور مداوم در حال نوسان است.»
دبیر شورای اسلامی کار استان البرز در ادامه به ناتوانی دستمزدها در مقابله با هزینههای زندگی اشاره کرد: «حقوق دریافتی یک کارگر، شامل پایه حقوق ۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان، دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بن خواربار، ۹۰۰ هزار تومان حق مسکن و ۵۰۰ هزار تومان حق تأهل است و با اضافهکاری نهایتاً به ۲۰ میلیون تومان میرسد. با تورم فعلی، حقوق یک کارگر تنها ده روز زندگی معمولی او را تأمین میکند. باید از مسئولان پرسید که این کارگر برای ۲۰ روز باقیمانده چگونه زندگی خواهد کرد.»
اصلانی گفت: «در مورد دستمزد، انصافاً امسال وزیر و رئیسجمهور در شورای عالی کار بسیار کمک کردند و دستمزد خوبی نسبت به سالهای گذشته به کارگران اختصاص یافت اما متأسفانه کنترل تورم عملی نشد و آن شیرینی افزایش دستمزد که در اسفندماه، جامعه کارگری را خوشحال کرده بود، از خردادماه به این سو تلخ شد.»
وی در نهایت به پیامدهای اجتماعی گرانیها اشاره کرد: «آثار این شرایط اقتصادی، مسائل اجتماعی خود را ۱۰ تا ۱۵ سال آینده نشان خواهد داد. مرکز پژوهشها اعلام کرده که ۱۳ میلیون دختر و پسر بالای ۳۵ سال مجرد داریم و ۱۲ درصد جمعیت بازنشسته است که ظرف ۲۰ سال آینده به ۳۵ درصد میرسد. جوانی که قادر به ازدواج نیست، میگوید: «با شانزده میلیون تومان تنها میتوانم تا پانزده روز هزینه زندگی خود را تأمین کنم. آیا پولی برای خرید شیر فرزندم خواهم داشت؟» وضعیت اقتصادی موجود دلیل اصلی این مشکلات اجتماعی است.»
نتیجهگیری: تورم باید مهار شود
ناهمخوانی فاحش میان رشد بیش از صد درصدی بهای لبنیات و ۴۵ درصدی دستمزد کارگران، سندی از فرسایش بیوقفه قدرت خرید قشر کارگر در اواسط آذرماه ۱۴۰۴ است. فشار تورم بر دهکهای کمدرآمد، نهتنها معیشت را، بلکه سلامت نسل آینده و بنیانهای اجتماعی کشور را هدف قرار داده است و تا زمانی که تورم اقلام حیاتی مهار نشود، عواقب پرهزینه و ساختاری آن در جامعه ادامه خواهد داشت.
