مرثیهای برای پول ملی
نوشتن از گرانی و ثبت رکوردهای قیمتی، دیگر نه یک خبر، که به عادتی فرساینده و تکراری برای ناظران اقتصادی و شهروندان بدل شده است. با این حال، وظیفه روزنامهنگاری حکم میکند که حتی در روزهایی که واژگان از توصیف سرعت زوال ارزش پول ملی باز میمانند، اعداد و ارقام را بهعنوان سند تاریخی ثبت کنیم. بازار در روز یکشنبه، ۲۳آذر ۱۴۰۴، بار دیگر شاهد اعدادی بود که پیشتر در کابوسهای اقتصادی هم نمیگنجید. در حالی که دلار امریکا در بازار آزاد در کانال ۱۲۸ هزار تومانی جا خوش کرده، بازار طلا و سکه با ثبت بازدهیهای نجومی، عملا هرگونه فعالیت تولیدی و سرمایهگذاری مولد را به چالش کشیده است. این گزارش روایتی است از عادیسازی ابرتورم؛ جایی که سکه امامی به مرز ۱۳۹میلیون تومان نزدیک شده و طلای ۱۸عیار سود ۱۷۲درصدی را تنها در یک سال بهثبت رسانده است. این ارقام نشان میدهد، اقتصاد ایران در یک چرخه خودافزاینده تورمی گرفتار شده که در آن، حفظ ارزش دارایی به تنها دغدغه خانوارها تبدیل شده است.
تثبیت دلار در ارتفاعات
بررسی میدانی و دادههای تابلوهای معاملاتی در روز یکشنبه نشان میدهد که دلار امریکا با قیمتی معادل ۱۲۸.۳۵۰ تومان معامله شده است.
اگرچه در ساعاتی از روز نوسانات جزئی و عقبنشینیهای تاکتیکی در بازار مشاهده شد، اما تثبیت نرخ در نیمه دوم کانال ۱۲۸هزار تومان، پیامی روشن برای فعالان اقتصادی دارد: کفهای قیمتی جدید، سفت و سخت شدهاند.
تحلیلگران بازار ارز معتقدند؛ عبور دلار از سطوح مقاومتی پیشین و نادیده گرفتن سیگنالهای تزریقی بازارساز، نشاندهنده تغییر بنیادی در انتظارات تورمی جامعه است.
وقتی دلار در بازه یکماهه رشدی 2رقمی را ثبت میکند، عملا تقاضای سفتهبازی جای خود را به تقاضای احتیاطی میدهد. بهعبارت دیگر، مردم و بنگاهها نه برای کسب سود، بلکه برای جلوگیری از آب شدن سرمایه در گردش خود، به خرید ارز روی میآورند.
در این فضا، سیاستهای کنترلی معمول مانند ارزپاشی یا محدودیتهای تراکنشی، تنها اثراتی کوتاهمدت و مسکنگونه دارند و فنر ارزی را فشردهتر میکنند. فاصله گرفتن نرخ بازار آزاد از نرخهای نیمایی و مبادلهای، شکافی را ایجاد کرده که رانتهای عظیمی را برای گروههای خاص بههمراه داشته و در مقابل، فشار تورمی را مستقیما به سفرههای مردم منتقل کرده است.
بازار سکه؛ پرواز قطعات کوچک و حبابهای سنگین
بازار مسکوکات طلا در روز ۲۳ آذر ۱۴۰۴، تصویری تمامعیار از هجوم نقدینگی را به نمایش گذاشت. طبق دادههای ثبتشده، سکه امامی (طرح جدید) با رشدی حدود ۰.۷۸ درصدی نسبت به نرخ بازگشایی، به نرخ ۱۳۸.۵۵۰.۰۰۰ تومان رسید. این در حالی است که سکه بهار آزادی (طرح قدیم) نیز با نرخ ۱۳۲.۷۴۰.۰۰۰ تومان معامله شد. اختلاف نرخ حدود ۶ میلیون تومانی میان این دو سکه، نشاندهنده تمایل بیشتر بازار به سکههای طرح جدید برای اهداف سرمایهگذاری است. اما دراماتیکترین بخش ماجرا در قطعات کوچکتر سکه رخ داده است؛ جایی که طبقه متوسط و کمدرآمد برای حفظ پساندازهای خرد خود به آن پناه میبرند. نیم سکه به نرخ ۷۵.۱۲۰.۰۰۰ تومان و ربع سکه به رقم باورنکردنی ۴۲.۹۲۰.۰۰۰ تومان رسیدهاند. وقتی نرخ یک ربع سکه از ۴۲ میلیون تومان عبور میکند، به این معناست که بخش بزرگی از جامعه حتی توانایی خرید کوچکترین قطعات طلا را نیز از دست دادهاند. همچنین سکه گرمی با نرخ ۱۹.۳۳۰.۰۰۰ تومان معامله میشود. حباب قیمتی موجود در ربع سکه و سکه گرمی (اختلاف نرخ بازار با ارزش ذاتی طلای آن) به وضوح نشان میدهد که فشار تقاضا در این بخش بسیار بالاست و خریداران حاضرند برای تبدیل ریال به طلا، هزینهای بسیار بالاتر از ارزش واقعی فلز طلا بپردازند؛ رفتاری که در علم اقتصاد نشانهای از هراس تورمی است.
کارنامه طلا؛ سود ۶۹۲ درصدی و شکست مطلق بازارهای رقیب
شاید تکاندهندهترین بخش این گزارش، نه قیمتهای لحظهای، بلکه بررسی عملکرد طلا در بازههای زمانی مختلف باشد. دادههای آماری نشان میدهند که طلای ۱۸عیار با نرخ فعلی حدود ۱۳.۲۸۱.۰۰۰ تومان (بهازای هر گرم)، رکوردهای بازدهی را جابهجا کرده است. براساس محاسبات دقیق، بازدهی طلا در یک هفته گذشته بیش از ۴.۵ درصد و در یک ماه اخیر ۱۴.۹ درصد بوده است. اما فاجعه اصلی در بازههای بلندمدت نمایان میشود:
* رشد ششماهه: ۹۶.۰۶ درصد
* رشد یکساله: ۱۷۲.۸۵ درصد
* رشد سهساله: ۶۹۲.۸۱ درصد
این ارقام به زبان ساده میگویند، اگر فردی 3 سال پیش دارایی خود را به طلا تبدیل کرده بود، سرمایهاش امروز نزدیک به ۸ برابر شده بود. در مقابل، سپردههای بانکی با سودهای ۲۰ تا ۳۰ درصدی، در برابر این تورم هیولایی، عملا قدرت خرید سپردهگذار را نابود کردهاند. رشد ۱۷۲درصدی در یک سال (از آذر ۱۴۰۳ تا آذر ۱۴۰۴) بهمعنای آن است که تورم داراییها بسیار جلوتر از تورم کالاهای مصرفی حرکت میکند و شکاف طبقاتی را با سرعتی سرسامآور تعمیق میبخشد. این آمار سندی است بر اینکه پول نقد در دست مردم، حکم یخ در آفتاب را پیدا کرده است.
همافزایی اونس جهانی و دلار داخلی
تحلیل وضعیت فعلی بدون در نظر گرفتن متغیرهای جهانی ناقص خواهد بود. علاوه بر جهش نرخ دلار در بازار داخلی، نرخ جهانی طلا (اونس) نیز در بازارهای بینالمللی روندی صعودی داشته و طبق گزارشهای جهانی در کانالهای بالای ۴ هزار و ۳۰۰ دلار نوسان میکند. این همافزایی میان رشد دلار داخلی و رشد اونس جهانی، موتور محرک نرخ طلا در بازار تهران شده است.
در واقع، بازار طلای ایران اکنون از دو جناح تحتفشار است: از یکسو، کاهش ارزش ریال در برابر دلار که مخرج کسر قیمتگذاری را بزرگ میکند و از سوی دیگر، افزایش تقاضای جهانی برای طلا بهعنوان دارایی امن در بحبوحه تنشهای ژئوپلتیک و سیاستهای پولی بانکهای مرکزی بزرگ دنیا. این وضعیت باعث شده است که حتی در صورت کنترل موقت نرخ دلار توسط بازارساز، نرخ طلا بهدلیل وابستگی به اونس جهانی، ظرفیت اصلاح عمیق را نداشته باشد، بنابراین، انتظار ریزش سنگین در بازار طلا بدون تغییر در متغیرهای کلان (لغو تحریمها، کاهش تنشهای جهانی یا اصلاحات پولی)، دور از ذهن بهنظر میرسد.
سخن پایانی
آنچه در بازار ۲۳ آذر ۱۴۰۴ گذشت، تکرار هشداری است که کارشناسان اقتصادی مدتهاست فریاد میزنند.
تبدیل شدن دلار ۱۲۸هزار تومانی و سکه ۱۳۸میلیون تومانی به واقعیت بازار، نشان از پذیرش سطح جدیدی از تورم در ساختار اقتصادی کشور دارد.
اگرچه نوشتن از گرانی تکراری شده است، اما پیامدهای این اعداد تکراری نیست؛ پیامد آن حذف تدریجی طبقه متوسط، ناامیدی از سرمایهگذاری مولد و تبدیل اقتصاد به یک کازینوی بزرگ سفتهبازی است. دادههای بازدهی ۱۷۲درصدی طلا در یک سال، زنگ خطری است که نشان میدهد سیستم پولی کشور کارکرد ذخیره ارزش خود را بهطورکامل از دست داده است. در کوتاهمدت باتوجه به متغیرهای موجود، چشمانداز بازار همچنان صعودی با نوسانات مقطعی ارزیابی میشود و تا زمانی که ریال به ثبات نرسد، طلا و ارز همچنان فرمانروایان بیپایان اقتصاد ایران باقی خواهند ماند.
