پژوهش و کاهش ریسک خطرات معدنی

طبق گفته کارشناسان، پژوهش و تحقیق می‌تواند ریسک خطرات معدنی را کاهش دهد. حوادث معدنی در کشور، کاهش پیدا کرده است، اما زمانی که با تحقیق و پژوهش، فعالیت‌ها آغاز شود، این خطرات، کاهش بیشتری پیدا می‌کند.

تحقیق و توسعه فعالیت‌های مختلفی، از مرحله تفکر، ابداع، اختراع، بهبود کمی و کیفی، تولید و روش‌های آن تا کاربردهای مختلف در راستای تامین نیازهای انسانی و بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی انسان را دربرمی‌گیرد. تحقیق و توسعه در 3 مقوله تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای مورد مطالعه قرار می‌گیرد. وضعیت تحقیق و توسعه در کشور با در نظر گرفتن شاخص‌های متداول برای این منظور رضایت‌بخش نیست و باتوجه به این مطلب که تحقیق و توسعه نقش مهم و بسیار حیاتی در توسعه و رشد اقتصادی جوامع دارد، لزوم توجه بیشتر به این امر و ایجاد فضا و ساختار مناسب برای تحقیق و توسعه ضرورت بیش از پیش می‌یابد.

نقش تحقیق و توسعه در پروژه‌های معدن

مجید وفایی‌فرد، فعال و کارشناس حوزه معدن و صنایع‌معدنی در ارتباط با نقش پژوهش در فعالیت‌های معدنی به صمت گفت: پژوهش و تحقیق در فعالیت‌های معدنکاری، نقش پررنگی در فعالیت‌های معدنی دارد و از دید جایگاه تولیدکننده و مصرف کننده، اهمیت بسیاری دارد. لازم به ذکر است که پژوهش در فعالیت‌های مرتبط با معدنکاری، مانند اکتشاف و فرآوری، نقش بزرگ و دارای اهمیتی دارد.

وفایی‌فرد ادامه داد: پژوهش و تحقیق می‌تواند فناوری جدید تولید کرده و در ادامه آن، هزینه‌های تولید محصولات معدنی را کاهش دهد. همچنین، پژوهش می‌تواند، کیفیت کالاهای معدنی را افزایش داده و در ادامه، آسیب به محیط‌زیست را تا میزان قابل‌توجه، کاهش دهد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت، پژوهش، می‌تواند بیشترین منفعت را برای مصرف‌کننده ایجاد کند. وی گفت: در حال‌ حاضر، تعدادی از شرکت‌های معدنکاری، سرمایه‌گذاری مناسبی در بخش پژوهش و تحقیق انجام داده‌اند که باید اشاره کرد، این مقدار کافی نیست و در آینده‌ای نه چندان دور، صنعت معدن، با مشکلات و چالش‌هایی مانند افزایش تقاضا از سوی کشورهای در حال توسعه مواجه خواهد شد. وی افزود: برای غلبه بر چالش‌ها، صنعت معدن، نیاز دارد تا پژوهش و تحقیق را گسترش دهد. به‌محض آنکه جهان وارد دوره قطعیت نیافتن اقتصادی شود، این بخش نیاز دارد تا رویکردش به‌سمت پژوهش، تحقیق و توسعه را تصحیح کند. همچنین، نیاز است تا بخش معدن، همکاری‌های پژوهشی خود با دانشگاه‌ها و شرکت‌های تحقیقاتی را گسترش دهد و در حوزه سرمایه گذاری، برای پژوهش و تحقیق خلاق‌تر عمل کند.

شکست پروژه‌های تحقیقاتی و پژوهشی

این کارشناس و فعال حوزه معدن، در ادامه این گفت‌وگو خاطرنشان کرد: واقعیت این است که، میزان رشد سرمایه‌گذاری در بخش معدنکاری و فلزات نسبت به بخش‌های دیگر مانند داروسازی خیلی کمتر است. فاکتورهای مختلفی در این امر دخالت دارند که یکی از دلایل اصلی آن، شکست پروژه‌های تحقیقاتی و پژوهشی است که برای آنها سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام شده بود. بخش عمده این شکست‌ها مربوط به شرایط بد بازار است، به‌طورمثال هزینه بالای عملیات، نرخ پایین فلزات، استفاده شتابزده از فناوری‌هایی که هنوز برای مقیاس بالا اثبات نشده اند، نیز در این شکست‌ها نقش دارند. بنابراین دلایل زیادی وجود دارد که صنعت استخراجی از سرمایه‌گذاری تحقیقاتی و پژوهشی بزرگ و با ریسک بالا دور شده است. لازم به ذکر است که کاهش پژوهش و توسعه در استخراج مواد معدنی و فلزات اولیه در تحقیقات دانشگاهی هم اتفاق افتاده است.

وفایی‌فرد ادامه داد: بنابراین باوجود همه معایب ذکر شده باید بخاطر داشت که تحقیق، پژوهش و توسعه قسمت اصلی اقتصاد است و تابع موج‌ها و روند و وضعیت عمومی اقتصاد است. تعداد کمی از کمپانی‌های معدنکاری بیش از ۵ درصد درآمدشان را صرف تحقیق، پژوهش و توسعه می‌کنند و البته تعداد کمی حدود یک درصد از درآمدشان را صرف اینکار می‌کنند. این میزان پژوهش، تحقیق و توسعه، در مقایسه با بخش‌های دیگر که به عنوان بخش‌های با فناوری پیشرفته شناخته می‌شوند، خیلی کم است.

وی افزود: نقش دانش‌بنیان‌ها در افزایش تحقیق و پژوهش پروژه‌های معدنی اهینت بالایی دارد. امروزه اقتصاد دانش‌بنیان، کلید توسعه رقابت‌پذیری ملی در سطح بین‌المللی است که دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی به‌ویژه در حوزه اشتغال نیروهای تحصیلکرده و جوان را محقق می‌کند. یکی از شاخص‌های برنامه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان شاخص جهانی نو آوری Gll است که به‌صورت سالانه منتشر می‌شود و خوشبختانه در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی نیز به‌عنوان یکی از ابزارهای پایش تعیین شده است.

توسعه تکنولوژی و ارتقای فعالیت مدنی

فناوری، نقش بسیار مهمی در فعالیت‌های معدنی دارد و توسعه تکنولوژی برای ارتقای فعالیت‌های معدنی بسیار مهم است.

رضا بهاءالدینی، کارشناس و فعال معدنی در ارتباط با اهمیت تحقیق و پژوهش در پروژه‌های معدنی و ارتقای تکنولوژی با پژوهش و تحقیق اظهار کرد: نقش تحقیق و توسعه در پیشرفت تکنولوژی دارای اهمیت است و باید موردتوجه قرار گیرد. تکنولوژی و نوآوری به‌عنوان مهم‌ترین منابعی هستند که به علت ماهیت در حال تغییر محیط سازمان‌ها و از بین رفتن شرایط پایدار گذشته و همچنین باتوجه به تحولات عرصه اقتصاد، تجارت و رقابت از اهمیت دوچندان برخوردار شده‌اند. در محیط بازار رقابتی امروز، سازمان‌ها به‌طورفزاینده‌ای با چالش‌های بهبود محصولات و خدمات خود مواجه شده‌اند تا بتوانند محصولات و خدمات جدید خود را سریع‌تر از رقبا به بازار معرفی کنند. با روند جهانی شدن اقتصاد، شرکت‌ها باید با عصر جدید رقابت شدید و پیچیده مواجه شوند.

وی گفت: در یک محیط پویا، بنگاه‌ها باید به‌طورمداوم، انطباق، توسعه و نوآوری داشته باشند و ناتوانی در ایجاد نوآوری، در نهایت می‌تواند باعث رکود کسب‌وکار شود و یا شرکت‌ها از کسب‌وکار خارج شوند. باتوجه به کوتاه شدن چرخه عمر محصولات سازمان‌های تکنولوژی‌محور، نوآوری و توسعه محصولات جدید و نوآورانه نقش خون را برای ادامه موفق حیات در این نوع سازمان‌ها ایفا می‌کند و برای تحقق این مهم، واحدهای تحقیق و توسعه نقش بسزایی دارند و باید در راستای هدفمندسازی سبد پروژه‌ها و نیز قابلیت‌سازی این واحدها، اقدامات اساسی به‌عمل آورد. وی افزود: واژه تحقیق و پژوهش از نظر لغوی به‌معنای بررسی، مطالعه و به حقیقت امری رسیدگی کردن است. تحقیق و پژوهش در اصطلاح به علم و فن یا حرفه‌ای اطلاق می‌شود که در اثر کاربرد آن مجهولاتی از مسائل علمی، اقتصادی یا اجتماعی روشن و نمایان شود؛ تاحدی که بسیاری از نتایج حاصل در رفاه و آسایش و بالا بردن سطح زندگی مردم موثر افتاده و جامعه بشری از چنین کوششی به نفع خود بهره ببرد. تحقیق علمی مشکل‌گشایی و پیگیری یک روش گام به گام، منطقی، منظم و دقیق برای شناسایی مشکلات، گردآوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل داده‌ها و استنتاج‌های معتبر از آنهاست.

ابعاد گوناگون توسعه

بهاءالدینی ادامه داد: توسعه به مفهوم تحول کیفی، گذار از دوره‌ای به دوره دیگر است که لازمه آن ایجاد تغییر همه‌جانبه در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. توسعه، فرآیندی در هم تنیده و دارای ابعاد گوناگون است و به‌معنای فراهم شدن زمینه‌های لازم برای پیدایی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های عناصر مختلف در اجتماع و میدان یافتن آنها برای دستیابی به پیشرفت و افزایش توانایی‌های کمی و کیفی در بطن جامعه است. تحقیق و توسعه، اصطلاح عامی است که فعالیت‌های گسترده‌ای را از تکوین تکنولوژی جدید، ابداع، اختراع، بهبود کمی و کیفی محصولات و خدمات تا کاربردهای صنعتی، اقتصادی و اجتماعی آنها را به‌منظور تامین نیازهای روزافزون جوامع بشری در بر می‌گیرد. وی گفت: به‌طورکلی منظور از تحقیق و توسعه، کلیه فعالیت‌هایی است که بر نوآوری، توسعه محصول، بهبود عملیات، فرمول‌بندی نظریه‌های جدید و فراهم آوردن درک بهتری از علوم پایه و مکانیزم بنیادی فرآیندهای انسانی و طبیعی که مبتنی بر علم و تکنولوژی هستند، تمرکز یافته‌اند. توسعه تکنولوژی، فرآیند کلی تقویت، ایجاد تکنولوژی و نیز ارتقای سطح تکنولوژی است. در مقام مقایسه با انتقال تکنولوژی که عمدتا در پی افزایش کمی ظرفیت‌های تولید است، مقوله توسعه تکنولوژی، افزایش کیفیت و توان خلق، بهبود و ارتقای تکنولوژی را به‌دنبال می‌کند. توسعه تکنولوژی را ایجاد سیستم‌های جدید و بهبود عملکرد سیستم‌های تکنولوژی موجود در بنگاه‌ها تلقی می‌کنند که به بسط قابلیت‌های تکنولوژیکی در سطوح بخشی یا ملی می‌انجامد. به‌عبارت دیگر، توسعه تکنولوژی ملی، برآیند توسعه تکنولوژی در سطح بنگاه‌های یک کشور است. این کارشناس و فعال معدنی خاطرنشان کرد: افزایش رقابت و انگیزه بقا، بسیاری از سازمان‌ها را بر آن داشته است که فعالیت‌های خود را بر تولیدات اساسی و شایستگی‌های محوری متمرکز کنند که این امر مستلزم سرمایه‌گذاری در تحقیقات و ایجاد نوآوری‌های تکنولوژیک است. تحقیقات در سازمان‌ها با هدف حمایت از نوآوری انجام می‌گیرد و فعالیت‌های تحقیق و توسعه باید فرصت‌های کسب‌وکار جدیدی خلق کرده و یا کسب و کار فعلی سازمان را متحول کند؛ همچنین شدت یافتن رقابت موجب افزایش حمایت کشورها و سازمان‌ها از فعالیت‌های تحقیق و توسعه شده است. پیچیدگی‌های تحقیقات مبتنی بر دانش، تکنولوژی و نوآوری و نیز پویایی کسب‌وکار و بازار، سازمان‌ها را مجبور کرده است تا در حجم، مقیاس، موقعیت مکانی و جهت‌گیری فعالیت‌های خود تجدیدنظر کنند.

سخن پایانی

تحقیق، توسعه و پژوهش، دارای ابعاد گوناگون است که می‌تواند در یک حوزه، تحول‌های مثبت ایجاد کند. این تحولات می‌تواند در حوزه معدن، بیشتر خود را نشان دهد و سبب رشد اقتصاد شود. تاکید کارشناسان بر این است که بخش معدن باید با پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌ها، ارتباط بیشتر و موثرتری داشته باشد تا بتواند جایگاه خود را در جهان ارتقا دهد.