در روزهای گذشته منابع غربی اخبار جدیدی از اعمال تحریم‌های تازه علیه ایران ازسوی اتحادیه اروپا منتشر کردند؛ در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد خبرهای اینچنینی بیش از آنکه اثر اقتصادی داشته باشند، ریشه در جنگ روانی طرف مقابل دارند تا افکار عمومی ایران را تحت تاثیر خود قرار دهند.

برای اثبات این ادعا، مرور برخی از این اخبار خالی از لطف نیست.

فولادی که صادر نمی‌شود، اما تحریم می‌شود! 

یکی از خبرهایی که در ۱۰ روز اخیر موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت، تحریم واردات فولاد از ایران ازسوی اتحادیه اروپا بود که به نقل از وادیم کولیسنیچنکو، سخنگوی آن اعلام شد که این محدودیت‌ها شامل صادرات، واردات و معاملات مالی می‌شود.

گرچه آمار اتحادیه اروپا از واردات ۲۲.۶ هزار تن اسلب از ایران به این اتحادیه در ماه ژوئیه امسال خبر داده، اما در سال قبل از آن هیچ صادراتی از ایران از انواع محصولات فلزی صورت نگرفته بود.

حتی به فرض صحت آمار اسلب صادراتی از ایران به مقصد کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید دانست که میزان آن در مقابل تولید چند میلیون تنی فولاد ایران عددی نیست، زیرا براساس آخرین آمار تولید فولاد ایران حتی با وجود محدودیت‌های ناشی از ناترازی انرژی سالانه بالغ بر ۳۰ میلیون تن است.

صادرات فولاد به اروپا نداشتیم

وحید یعقوبی، معاون اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد در این باره به ایرنا می‌گوید: گرچه در اواسط دهه ۹۰ صادرات ورق فولادی به اروپا انجام می‌شد، اما اکنون صادرات محصولات فولادی و فلزی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا نداریم.

وی درباره تاثیر مکانسیم ماشه بر صنعت فولاد بر این باور است که گرچه این تحریم‌ها پیش از این نیز وجود داشته، اما بر تامین مواد اولیه و وارداتی موردنیاز این صنعت اثرگذار خواهد بود و ممکن است در بازارهای صادراتی نیز مشتریان محصولات ایران با دست بالا وارد مذاکره شوند و نرخ تعیین کنند.

آخرین آمارها از صادرات زنجیره آهن و فولاد کشور نیز نشان از رشد ۱۷ درصدی حجم صادرات آن در ۵ ماه نخست امسال دارد و در عین حال ارزش آن نیز با رشد ۱۰ درصدی به مرز ۳ میلیارد دلار رسیده است.نگاهی به آمارهای گمرک درباره مقصد صادراتی فولاد ایران نشان می‌دهد کشورهای همسایه و آسیایی و بعضا افریقایی در صدر مقاصد صادرات این محصولات قرار دارند و کشورهای اروپایی در انتهای جدول جای گرفته‌اند.

خبرسازی با توقیف حساب‌های خالی! 

خبر دیگری که در روزهای اخیر مطرح شد، بحث توقیف حساب‌های بانک مرکزی ایران در کشورهای اروپایی به‌بهانه تحریم‌ها بود که واکنش محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی ایران را به‌دنبال داشت که اعلام کرد: به دروغ اعلام می‌کنند سپرده‌های ایران در اتحادیه اروپا بلوکه شد؛ ما اصلا آنجا سپرده نداریم که بخواهد توقیف شود. آنها با این اخبار به‌دنبال اثرگذاری منفی روی نرخ ارز هستند.

حمید قنبری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیز در این باره اعلام کرد موضوع مسدود شدن دارایی‌های بانک مرکزی ایران صحت ندارد، زیرا بانک‌های ایرانی می‌دانستند که چنین اقدامی صورت خواهد گرفت، حساب‌هایی که مسدود شد اساسا موجودی نداشت یا فقط حداقلی از موجودی برای جلوگیری از بسته شدن حساب‌ها باقی مانده بود؛ بنابراین اتفاق خاصی نیفتاده که بگوییم دارایی قابل‌توجهی مسدود شده است؛ این حساب‌ها عملا بلااستفاده بودند و حالا در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته‌اند.

واقعیت تجارت ایران با اروپا چیست؟

واقعیت این است که پس از خروج امریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ و تبعیت شرکت‌های اروپایی از این اقدام، سطح روابط اقتصادی و تجاری ایران با کشورهای عضو اتحادیه اروپا به حداقل ممکن رسیده و حتی مراودات بانکی نیز در این تجارت اندک، چشمگیر نیست که اروپایی‌ها بخواهند آن را مستمسکی برای دست‌اندازی به اموال و دارایی‌های ملت ایران کنند.

نگاهی با آمارهای گمرک در نیمه نخست امسال از ثبت عدد ۵۴ میلیارد و ۳۱۱ میلیون دلاری تجارت ایران حکایت دارد که ۴ میلیارد دلار کمتر از مدت مشابه سال گذشته است که این کاهش مربوط به واردات است.

در این مدت ۷۴ میلیون و ۹۹۷ هزار تن کالای غیرنفتی به ارزش ۲۵ میلیارد و ۹۴۴ میلیون دلار از کشورمان صادر شده که هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی، افزایش داشته است.

 از سوی دیگر نگاهی به کشورهای مقصد صادرات کالاهای ایرانی نیز نشان می‌دهد اتحادیه اروپا جایگاه چشمگیری در تجارت خارجی ایران ندارد، زیرا بالغ بر ۸۰ درصد تجارت ایران با کشورهایی چون چین، عراق، امارات، ترکیه، افغانستان، پاکستان و هند رخ می‌دهد که در مجموع بیش از ۲۱ میلیارد دلار صادرات به این کشورها در ۶ ماهه امسال صورت گرفته است.

بزرگ‌نمایی تاثیرات اسنپ‌بک بر بازار 

باتوجه به اطلاعات ارائه‌شده، به‌نظر می‌رسد راهبرد «بزرگنمایی اسنپ‌بک» با هدف تحت تاثیر قرار دادن فضای روانی جامعه و دامن زدن به دغدغه‌های مردم رویکردی است که ازسوی تروئیکای اروپا دنبال می‌شود تا آنچه نتوانستند در لباس مذاکره و در حقیقت اعمال فشار اهرم فعال‌سازی مکانسیم ماشه به‌دست آورند، در فضای رسانه‌ای و مجازی اجرایی کنند.

حمید قنبری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه در این باره می‌نویسد: «این روزها برخی رسانه‌ها و جریان‌ها تلاش می‌کنند با بزرگ‌نمایی «اسنپ‌بک» فضای روانی جامعه را ملتهب کنند؛ گویی که فردا صبح همه درهای تجارت به روی ایران بسته خواهد شد و زندگی مردم زیرورو می‌شود. اما کافی است به متن رسمی دولت بریتانیا نگاه کنیم. در «یادداشت توضیحی» که همین چند روز پیش در پارلمان بریتانیا ثبت شده، خودشان صریحا نوشته‌اند: هزینه اجرای این مقررات برای اقتصاد بریتانیا کمتر از ۱۰ میلیون پوند در سال خواهد بود.

کمتر از ۱۰ میلیون پوند! در اقتصادی با تولید ناخالص داخلی چندین تریلیون پوندی. این یعنی تجارت مستقیم ایران و انگلیس آن‌قدر محدود است که حتی بازگشت کامل تحریم‌های شورای امنیت هم تغییر چشمگیری در روابط اقتصادی دو کشور ایجاد نمی‌کند.

پس چرا این‌قدر بزرگ‌نمایی می‌شود؟ پاسخ روشن است: جنگ روانی. هدف این است که مردم ایران احساس کنند در محاصره کامل قرار گرفته‌اند، امیدشان از آینده بریده شود و تنها گزینه‌ای که برای‌شان باقی می‌ماند «تسلیم» باشد.

واقعیت اما چیز دیگری است. آنچه امروز در جریان است، بیشتر یک تقابل سیاسی و تبلیغاتی است تا یک تغییر واقعی در معیشت مردم. حتی براساس اسناد رسمی طرف مقابل، تاثیر این اقدامات بر اقتصادشان ناچیز است و بر اقتصاد ما هم بیشتر در سطح «جنگ روایت‌ها» دنبال می‌شود.»

سخن پایانی

ایران در سال‌های پیش از توافق برجام درگیر همین تحریم‌هایی که اکنون غرب مدعی است در قالب اسنپ‌بک آن را بازگردانده، بوده و می‌توان گفت تنها در بازه انعقاد برجام تا لغو آن ازسوی ترامپ در سال ۹۷ اندکی در شرایط تجاری‌مان گشایش ایجاد شد و در واقع با لغو برجام، اسنپ‌بک دوباره اعمال شده و اتفاقی جدید نیست؛ اما نمی‌توان اثرات روانی این خبرها را نیز منکر شد و نگاهی به بازارها نیز گویای این وضعیت است؛ بر همین مبنا شاید بتوان امیدوار بود با گذشت مدتی تعادل به بازارها بازگردد