بازار خودرو ملتهب اما بی رونق
بازار خودرو پر از التهابات قیمتی اما بیرمقوضعیت بازار خودرو هم مانند سایر بازارها پر از تناقض است؛ در حالی‌که قیمت‌ها در سایت‌ها و کانال‌های خریدوفروش خودرو تحت‌تاثیر اخبار سیاسی روند صعودی به خود گرفته‌اند، اما خبری از خریدوفروش نیست و بازار بی‌رونق‌تر از همیشه به انتظار نشسته است. شواهد حاکی از نوعی نگاه انتظاری به بازار خودرو است؛ در این بازار همچنان فروشنده‌ها به‌دنبال قیمت‌های بالاتری هستند و خریدارها هم به دلایل انتظاری و از همه مهم‌تر، کاهش توان مالی عقب کشیده‌اند. نتیجه کلی این شرایط بازار خودرویی پر از التهابات قیمتی اما بی‌رمق است. به اعتقاد کارشناسان این وضعیت بیش از هر چیزی ناشی از بلاتکلیفی‌های اقتصادی است. درحالی‌که قیمت‌ها سر به فلک کشیده، قدرت خرید مردم کاهش یافته که طبیعتا در این شرایط انتظار افزایش تعداد معاملات هم نمی‌رود. و در نهایت این جمله تکراری که تا وقتی شفافیت و ثبات بر بازار حاکم نشود، رکود و نوسانات قیمتی بازار خودرو ادامه پیدا خواهد کرد. صمت در این گزارش نگاهی دارد به بازار خودرویی که مشکلات آن زیر سایه خبرهای سیاسی بیش‌ازپیش نمایان شده است.
بازار خودرو در نیم‌سال ۱۴۰۴
نگاهی به روند نرخ خودروهای داخلی نشان می‌دهد، در بازه زمانی شش ماهه سال ۱۴۰۴، هرچند در برخی مقاطع شاهد ثبات نسبی یا حتی کاهش محدود قیمت‌ها بوده‌ایم، اما در مجموع، شیب کلی تغییرات قیمتی، بیشتر افزایشی بوده است. فعالان بازار خودرو معتقدند نوسانات نرخ ارز، افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت در عرضه، رشد تقاضای سرمایه‌ای، و تاثیر اخبار مرتبط با واردات خودروهای خارجی بیشترین تاثیر بر بازار خودرو را در این مدت داشته‌اند. در کل بررسی‌ها نشان می‌دهد نوسانات بازار خودرو در نیمه ابتدایی سال ۱۴۰۴، ناشی از مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی و روانی بوده که بازار را در شرایطی نامتعادل قرار داده است. فعالان بازار پیش‌بینی می‌کنند با توجه به شرایط حاکم در بازار، تداوم این‌روند برای روزهای پیش‌رو دور از ذهن نخواهد بود. آنها معتقدند نوسانات نرخ ارز، افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت در عرضه، رشد تقاضای سرمایه‌ای، و تاثیر اخبار مرتبط با واردات خودروهای خارجی بیشترین تاثیر بر بازار خودرو را در این مدت داشته‌اند. عواملی که باعث شده‌اند تا خریداران در تصمیم‌گیری دچار تردید شوند و به تماشاچیان بازار تبدیل شوند و در نهایت رکود معاملاتی بر قیمت‌ها دامن بزند.
دنا پلاس توربو آپشنال، رکورددار رشد نرخ شد
نگاهی به روند نرخ خودروهای داخلی نشان می‌دهد، در بازه زمانی شش ماهه سال ۱۴۰۴، «دنا پلاس EF۷، اتوماتیک توربو آپشنال» بیشترین رشد نرخ را ثبت کرده است و با رشد ۳۵.۳ درصدی، افزایشی ۳۳۵ میلیونی در نیمه اول امسال داشته است. این رشد قابل توجه، نشان‌دهنده تقاضای بالای بازار برای این مدل و همچنین تاثیر عوامل مختلف اقتصادی مانند تورم، نوسانات نرخ ارز و هزینه‌های تولید بر نرخ خودروهای داخلی است. بررسی بازار نشان می‌دهد که «کی‌ام‌سی T۸» نیز در نیمه نخست امسال با رشدی معادل ۱۵.۸ درصد، افزایش قیمتی در حدود ۳۰۰ میلیون تومان را تجربه کرده است. با توجه به روند تغییرات نرخ خودروهای داخلی و مونتاژی در بازه زمانی مورد بررسی، «ام‌وی‌ام X۵۵ PRO» نیز رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. این خودرو با افزایش حدود ۱۰ درصدی قیمت، ۱۸۰ میلیون تومان شد نرخ را تجربه کرده است. بررسی بازار نشان می‌دهد در این مدت «تارا اتوماتیک V۴، LX» با رشد ۲.۶ درصد و افزایشی ۲۶ میلیونی، کمترین رشد نرخ را داشته و پس از آن «دیگنیتی پرایم» با رشدی ۳.۵ درصدی، افزایشی ۷۰ میلیونی را تجربه کرد. از سوی دیگر «ام‌وی‌ام X۳۳ کراس اتوماتیک» هم در این مدت با افزایش ۶۰ میلیونی در بازار رشد ۴.۵ درصدی را تجربه کرده است. تحلیل جامع روند نرخ خودروهای داخلی در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که مدل «دنا پلاس EF۷، اتوماتیک توربو آپشنال» با رشد چشمگیر ۳۵.۳ درصدی قیمت، رکورددار افزایش بوده است؛ افزایشی معادل ۳۳۵ میلیون تومان که نمایانگر تقاضای بالای بازار برای این مدل و همچنین تاثیر عوامل تورمی، نوسانات نرخ ارز و هزینه‌های تولید است. این‌روند افزایشی برای خودروهای مونتاژی نیز صدق می‌کند؛ مثلا «کی‌ام‌سی T۸» با افزایش ۱۵.۸ درصدی و حدود ۳۰۰ میلیون تومان و مدل «ام‌وی‌ام X۵۵ PRO» با رشد نزدیک به ۱۰ درصد قیمت، ۱۸۰ میلیون تومان، بیانگر فشارهای مشابه بر بازار هستند.
در مقابل، برخی خودروهای داخلی رشد نرخ کمتری را تجربه کرده‌اند که می‌تواند نشان‌دهنده تمایل کمتر بازار یا ثبات نسبی در نرخ آنها باشد. برای نمونه، «تارا اتوماتیک V۴، LX» تنها ۲.۶ درصد افزایش نرخ و ۲۶ میلیون تومان رشد داشته است. همچنین «دیگنیتی پرایم» با رشد ۳.۵ درصد و افزایش ۷۰ میلیون تومانی و «ام‌وی‌ام X۳۳ کراس اتوماتیک» با رشد ۴.۵ درصدی و ۶۰ میلیون تومان افزایش نرخ در این گروه قرار دارند. چنین تفاوت‌هایی بین مدل‌ها غالبا ناشی از ترکیب عوامل عرضه، تقاضا و ویژگی‌های خاص هر خودرو است.
در مجموع، بازار خودرو داخلی در نیمه نخست ۱۴۰۴ شرایطی نامتعادل و متاثر از عوامل متعددی مانند نوسانات نرخ ارز، افزایش هزینه تولید، تقاضای سرمایه‌ای و اخبار مربوط به واردات خودروهای خارجی تجربه کرده است. این عوامل باعث شده‌اند مصرف‌کنندگان در تصمیم‌گیری متزلزل باشند و به تماشاچیان بازار تبدیل شده‌اند، درحالی‌که عرضه بالا و قیمت‌های افزایشی رکود معاملاتی نهان را تشدید کرده‌است. این وضعیت فشار بر خریداران واقعی را افزایش داده و موجب شده روند تغییرات قیمتی در بازار خودرو پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی باشد.
ناگفته نماند که در یکی دو هفته اخیر بازار خودرو روند صعودی غیرعادی ناشی از اخبار سیاسی را تجربه می‌کند که بیش از اینکه ناشی از تاثیر افزایش یا بازگشت تحریم‌ها باشد فشار روانی ناشی از اخبار سیاسی است. اگرچه این وضعیت نوسانات قیمتی را رقم زده اما به اعتقاد کارشناسان این حوزه ادامه‌دار نخواهد بود و به‌زودی شاهد تخلیه این بار روانی خواهیم بود. در این میان آنچه همچنان درباره بازار خودرو مصداق خواهد داشت فضای مبهم و رکود عمیقی است که در بخش تقاضا بیش از هر عاملی به تورم و کاهش قدرت خرید مردم برمی‌گردد.
چشم‌انداز مبهم صنعت و بازار خودرو
ابراهیم شجاعت، کارشناس بازار خودرو، با تشریح تاثیر مکانیسم ماشه بر صنعت و بازار خودرو ایران، از بروز چالش‌های جدی در تامین ارز و نوسانات نرخ خبر داد و بر اهمیت مدیریت درست ارز برای حفظ ثبات این صنعت تأکید کرد.
چالش تامین ارز، دغدغه اصلی تولید
ابراهیم شجاعت ارز را مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر وضعیت بازارهای مختلف از جمله بازار خودرو و صنعت خودرو دانست و به صمت اظهار کرد: در بخش صنعت خودرو مهم‌ترین مسئله‌ای که ناشی از مکانیسم ماشه می‌تواند بر این صنعت اثر بگذارد، موضوع تامین ارز، نوسان نرخ ارز و تبادل ارزی است که برای تولیدکنندگان، به‌ویژه شرکت‌های مونتاژی، چالش‌ساز خواهد بود. شجاعت افزود: اگر دولت بتواند ارز موردنیاز صنعت خودرو را به نحوی مناسب تامین کند، تاثیر تحریم‌های جدید محدود خواهد بود و بسیاری از مشکلات قبلی تکرار می‌شوند. کارشناس بازار خودرو به تاثیر روانی تحریم‌ها اشاره و تصریح کرد: اگرچه تحریم‌های جدید چندان نو نیستند، اما تاثیر آنها بر اقتصاد کشور و در این میان تنها ارز است که دردسر می‌آفریند. نرخ ارز می‌تواند این صنعت را دچار مشکلات اساسی کند.
روند بازار خودرو تغییر کرد
کارشناس بازار خودرو درباره تغییر رفتار بازار در برابر نوسانات نرخ ارز نیز گفت: درگذشته همبستگی تنگاتنگی میان نرخ ارز و خودرو در بازار آزاد وجود داشت، اما اکنون با عرضه بالا در بازار و اشباع شدن بخش قابل‌توجهی از تقاضا از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، واکنش بازار خودرو به نوسانات ارز کمتر شده است. این امر به‌دلیل افزایش عرضه خودروهای داخلی بوده که توانسته‌اند نیاز بازار را تا حدودی تامین کنند و تقاضای سرمایه‌ای برای خودرو کاهش یابد.
وی افزود: بروزرسانی مداوم نرخ خودرو در دو سال اخیر، تقاضای سرمایه‌ای و واسطه‌گری را کاهش داده و بیشتر تقاضاها به سمت بازارهای ارز و طلا سمت‌گیری کرده است. از این‌رو، بازار خودرو نسبت به تغییرات نوسانات ارز واکنش مستقیم و شدیدی نشان نمی‌دهد اگرچه تاثیر غیرمستقیم با ضریب کمتری دیده می‌شود.
پیش‌بینی تلاطم کوتاه‌مدت و چشم‌انداز بلندمدت
شجاعت با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود در کوتاه‌مدت بازار خودرو ممکن است تا حدود ۵ درصد تلاطم نرخ را تجربه کند، تاکید کرد: روند بلندمدت بازار ارتباط تنگاتنگی با نحوه مدیریت تامین ارز از سوی دولت دارد. دولت فعلی باید تدابیری در راستای تامین ارز نهاده‌های صنعت خودرو و کنترل نوسانات نرخ بیندیشد تا قیمت‌ها به‌تدریج به سطح متناسب‌سازی شده برسند.
این کارشناس بازار خودرو در پایان گفت: آینده صنعت و بازار خودرو ایران به میزان موفقیت دولت در کنترل مسائل ارزی و اقتصاد کلان بستگی دارد. بدون مدیریت هوشمندانه و سیاست‌گذاری درست، تحریم‌ها و نوسانات بازار ارز می‌تواند چالش‌های بزرگی برای صنعت خودرو به همراه داشته باشد که بر تولید، قیمت‌ها و اعتماد مصرف‌کننده تاثیرگذار خواهد بود؛ بنابراین لازم است سیاست‌گذاران با تمرکز بر ثبات اقتصادی و حمایت‌های هدفمند، مسیر پایداری برای این صنعت خطیر ترسیم کنند.
بی‌رونقی بازار خودرو ادامه دارد
فیروز نادری، فعال بازار خودرو هم با اشاره به وضعیت متلاطم بازار خودرو به صمت اظهار کرد: افزایش بی‌رویه قیمت‌ها در شرایط کنونی منجر به آشوب مقطعی در بازار خودرو شده است.
امروز در بسیاری از کانال‌های ارتباطی، هر گروه قیمتی متفاوتی ارائه می‌دهد و هنوز مشخص نیست کدام نرخ واقعی است، چراکه برخی در تلاشند قیمت‌ها را بسیار بالاتر از سطح تورم واقعی تعیین کنند تا میزان و امکان فروش خودرو براساس قیمت‌های جدید را بسنجند.
نادری ادامه داد: البته از چند هفته گذشته، با افزایش نرخ دلار و اعلام بازگشت تحریم‌ها، بازار خودرو دوباره شاهد افزایش قیمت‌ها بوده که تاثیر منفی بر زندگی مردم و ثبات بازار گذاشته است.
فعال بازار خودرو در پایان گفت: در مقابل التهابات قیمتی که شاهد آن هستیم خریدوفروش نسبت به گذشته به‌شدت کاهش یافته است، چراکه توان خرید خانوارها به‌دلیل رشد نامتوازن قیمت‌ها کاهش چشمگیری یافته است. درحال‌حاضر نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از روزهای آینده بازار خودرو ارائه داد اما به‌طور کلی می‌توان گفت بی‌رونقی بازار ادامه‌دار خواهد بود.
سخن پایانی
وضعیت کلی بازار خودرو بیانگر شرایط پرچالش و نامتعادل این بازار است. نوسانات نرخ ارز، افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت در عرضه محصولات و رشد تقاضای سرمایه‌ای در کنار اخبار سیاسی و مهم‌تر از همه فعال شدن مکانیسم ماشه، ترکیبی پیچیده از عوامل اقتصادی و روانی را به‌وجود آورده که مصرف‌کنندگان را در تردید و در حالت تماشاچی قرار داده است. این وضعیت رکود معاملاتی را تقویت کرده است. در این میان روند افزایشی قیمت‌ها در برخی مدل‌ها، با ثبات یا کاهش محدود در برخی دیگر، نشان‌دهنده عدم‌هماهنگی و تحلیل دقیق بازار است. ناگفته نماند که بی‌ثباتی اقتصادی نه‌تنها بر فضای مبهم بازار خودرو افزوده، بلکه اعتماد مصرف‌کننده را به‌طورجدی تضعیف کرده است.
