افزایش ۴۵درصدی نرخ خرید گندم ترکیه در سال ۲۰۲۵

هیات غلات ترکیه خاطرنشان کرده است؛ برداشت گندم سال ۲۰۲۵ در مناطق محلی در ماه مه آغاز شد و تقریبا ۲ درصد از برداشت در سراسر کشور به‌پایان رسیده است.

به گزارش millingmea، هیات غلات ترکیه (TMO) رسما قیمت‌های خرید داخلی برای فصل غلات ۲۰۲۵ را اعلام کرد که نشان‌دهنده حمایت نهادی قابل‌توجه از کشاورزان محلی در بحبوحه فشارهای تورمی مداوم در کشاورزی است. براساس این گزارش، نرخ خرید برای گندم درجه دو و دوروم، ۱۳هزار و ۵۰۰ لیر ترکیه به‌ازای هر تن (تقریبا ۴۲۰دلار امریکا) و برای جو، ۱۱هزار لیر ترکیه به‌ازای هر تن (تقریبا ۳۴۵دلار امریکا) تعیین شده است.

نرخ‌های متفاوت برای خرید گندم در کشور ترکیه در حالی است که گندمکاران ما سال‌هاست که از اعلام یک نرخ ثابت برای خرید تضمینی گندم از سوی دولت ناراضی بوده و آن را ناعادلانه می‌دانند. به‌گفته این گندمکاران، همان‌طور که برای انواع برنج، نرخ‌های متفاوتی در نظر گرفته می‌شود، نیاز است تا برای گندم نیز براساس درجه‌بندی و کیفیت، نرخ‌های خرید متفاوتی وجود داشته باشد. اختلاط گندم‌های باکیفیت با گندم‌های درجه چندم از جمله مواردی است که همواره موجب نارضایتی گندمکاران و نانوایان در ایران بوده است.

باتوجه به پرداخت‌های تکمیلی از سوی وزارت کشاورزی و جنگلداری که شامل پشتیبانی پایه، مشوق‌های تولید برنامه‌ریزی‌شده و پاداش‌های بذر گواهی‌شده است، کشاورزان این کشور عملا ۱۶ هزار و ۲۰ لیر ترکیه به‌ازای هر تن (تقریبا ۵۰۰ دلار امریکا) برای گندم و ۱۳هزار و ۵۲۰ لیر ترکیه به‌ازای هر تن (تقریبا ۴۲۲ دلار امریکا) برای جو دریافت خواهند کرد. این ارقام نشان‌دهنده افزایش بیش از ۴۵درصدی نرخ سالانه برای گندم است.

همچنین این آژانس به‌منظور اطمینان از ذخیره‌سازی و تدارکات منظم، از ۱۲مه پذیرش تحویل گندم و جو را براساس تعهد از تولیدکنندگان ثبت‌شده در سیستم ثبت کشاورزان (ÇKS) آغاز کرده است و بیش از ۶۰۰ نقطه تدارکاتی در سراسر ترکیه از کمپین ۲۰۲۵ پشتیبانی خواهند کرد. به‌گفته این آژانس، این تصمیم به‌منظور هماهنگی نزدیک با نظارت بر بازار و ملاحظات مربوط به پایداری تولیدکنندگان گرفته شده است.

بنا بر آنچه در این گزارش آمده است، این افزایش ۴۵درصدی در نرخ خرید گندم این کشور در حالی است که یارانه‌های سوخت و کودی که دولت برای کشاورزان پرداخت می‌کند، همچنان پابرجا خواهند ماند. همچنین کشاورزانی که در طرح‌های تولیدی برنامه‌ریزی‌شده شرکت می‌کنند، حمایت بیشتری از طرف دولت دریافت خواهند کرد و آنهایی که از بذرهای گواهی‌شده استفاده می‌کنند، طبق مدل جدید، واجد شرایط دریافت پرداخت‌های اضافی خواهند بود و وجه محصولات ظرف ۳۰ روز پس از تحویل به حساب بانکی ثبت‌شده کشاورزان واریز خواهد شد.

افزایش ۴۵درصدی خرید نرخ گندم از سوی دولت ترکیه، در حالی است که نرخ خرید تضمینی این محصول در ایران نسبت به سال گذشته، تنها افزایش ۳ تا ۴ هزار تومانی داشته و گندمکاران ایرانی به‌دلیل بالا بودن هزینه‌های تمام‌شده تولید به‌ویژه در ماه‌های اخیر در پی افزایش نرخ ارز در کشور را قبول ندارند.

همچنین درحالی که ترکیه با افزایش قیمت‌های خرید داخلی، قصد دارد عرضه غلات محلی را تثبیت و مشارکت مستمر کشاورزان در کشت غلات را تشویق کند، به‌ویژه باتوجه به اینکه افزایش هزینه‌های نهاده‌ها و عدم‌قطعیت‌های تجارت جهانی، استراتژی‌های تولید را تغییر می‌دهد. در کشور ما به‌دلیل کم‌توجهی دولت به مشکلات این بخش، تولید این محصول در برخی استان‌های کشور روند کاهشی داشته و دولت به‌منظور جلوگیری از ایجاد کمبود در کشور و تضمین امنیت غذایی در این محصول، اقدام به واردات برنج در هفته‌های گذشته کرده است.

براساس گزارشی که به‌تازگی وزارت کشاورزی ایالات‌متحده (USDA) منتشر کرده است، چشم‌انداز تولید گندم و جو ترکیه احتمالا تحت‌تاثیر منفی خشکی ناشی از بارندگی محدود در ماه‌های پاییز و زمستان و احتمال ادامه شرایط خشک قرار خواهد گرفت و در حالی که انتظار می‌رود تولید ذرت به‌دلیل قیمت‌های داخلی قوی افزایش یابد، پیش‌بینی می‌شود تولید گندم برای سال تجاری ۲۰۲۵ ـ ۲۰۲۶ به‌دلیل کاهش بازده ناشی از آب و هوای خشک، به‌ویژه در مناطق کلیدی تولید گندم، به ۱۸.۵میلیون تن کاهش یابد که نسبت به ۱۹میلیون تن سال قبل، باوجود افزایش اندک سطح زیرکشت به ۷.۳۵میلیون هکتار، کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، انتظار می‌رود مصرف گندم در سطح ۱۹.۴میلیون تن ثابت بماند، زیرا پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای گندم خوراکی ـ که حدود ۹۰ درصد از مصرف را تشکیل می‌دهد ـ ثابت بماند.

نگاهی به جایگاه گندم ترکیه در جهان

 ترکیه از جمله کشورهای تولیدکننده گندم در جهان است. به‌دلیل دارا بودن زمین‌های حاصلخیز، این کشور به یکی از صادرکنندگان گندم تبدیل شده و جایگاه مهمی برای ترکیه در جهان ایجاد کرده است. در ادامه این گزارش، اطلاعات دقیقی درباره کشت و صادرات گندم در ترکیه آمده است.

به‌گزارش turkishgoods، باتوجه به اهمیت استراتژیک گندم در کشور ترکیه و باتوجه به اینکه ترکیه کشوری با زمین‌های حاصلخیز و تنوع آب‌وهوایی است، کشت گندم در این کشور توسط وزارت کشاورزی و جنگلداری، موردحمایت قرار می‌گیرد.

طبق داده‌های موسسه آمار ترکیه، سطح زیرکشت گندم این کشور در سال‌های زراعی ۲۰۲۰-۲۰۲۱، ۳.۲ درصد از سطح زیرکشت گندم جهان را تشکیل داده و این محصول ۴۴درصد از کل سطح زیرکشت غلات در ترکیه را تشکیل می‌دهد. سطح زیرکشت گندم ترکیه در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۱، ۶۹.۲میلیون دکامتر است.

بنا بر این گزارش، استان‌های قونیه، شانلی‌اورفه، آنکارا، دیاربکر، یوزگات، سیواس، تکیرداغ، چوروم، قیصریه و ماردین، 10استان اول این کشور هستند که ۴۲درصد از این سطح زیرکشت را تولید می‌کنند، به‌ویژه قونیه که به‌دلیل آب و هوای مناسب کشت گندم، به‌عنوان مرکز تولید گندم و انبار غله ترکیه شناخته می‌شود.

گندم سهم قابل‌توجهی در بخش کشاورزی ترکیه داشته و یک محصول کشاورزی ضروری برای این کشور است. کشت این محصول آسان بوده و در آب و هوای گرم و خشک سریع‌تر رشد می‌کند. مدیترانه و جنوب‌شرقی آناتولی از مناطقی هستند که برای کشت گندم در ترکیه مناسب‌‌ترند. در تولید این محصول در کشور ترکیه از سال ۲۰۲۰-۲۰۲۱ به بعد حدود یک  درصد افزایش در سطح زیرکشت گندم مشاهده می‌شود، همچنین راندمان گندم نیز ۶.۶ درصد افزایش یافته و تولید گندم در این سال زراعی در مجموع به ۲۰.۵ میلیون رسیده است.

لازم به توضیح است که براساس آنچه در این گزارش آمده است، حدود ۸۰درصد از مصرف داخلی گندم در صنایع غذایی و باقیمانده آن در صنعت خوراک دام و به‌عنوان بذر استفاده می‌شود.

صادرات گندم در ترکیه

گندم یک محصول کشاورزی است که تحت‌تاثیر مشکلات اجتماعی، اقتصادی و امنیتی که در سراسر جهان رخ می‌دهد، قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۹، یک بیماری همه‌گیر بی‌سابقه یعنی کووید-۱۹ رخ داد که کل جهان را تحت‌تاثیر قرار داد. این بیماری همه‌گیر تاثیر منفی بر زنجیره‌های تامین داشته است. مردم تقاضای بیش از حدی برای محصولاتی که ماده اولیه آنها گندم است، نشان داده‌اند. همچنین، گاهی اوقات قفسه‌های آرد و ماکارونی در بازارها خالی بود. در آن سال‌ها، تقاضای بیش از حد، باعث افزایش سریع نرخ گندم شد. علاوه بر این، جنگ اوکراین و روسیه که در ماه‌های اول سال ۲۰۲۲ آغاز شد، تاثیر منفی بر تولید و زنجیره تامین گندم گذاشت. دلیل این امر این است که اوکراین و روسیه از جمله کشورهای مهم در صادرات گندم هستند. به‌دلیل جنگ، مشکلات جدی در تامین گندم وجود داشت. یک کریدور غلات به رهبری سازمان ملل متحد ایجاد شد تا گندم، که غذای اساسی بشریت است، تامین شود. همچنین، ترکیه از جمله کشورهایی است که امنیت این کریدور غلات را تضمین خواهد کرد. به‌طورخلاصه، همه این موارد ثابت می‌کند که گندم یک محصول کشاورزی بسیار مهم است. به‌همین‌دلیل، مهم است که یک کشور، تولیدکننده و صادرکننده گندم باشد. ترکیه از جمله کشورهای صادرکننده گندم در جهان است.

داده‌های آماری صادرات گندم

عراق، ونزوئلا، یمن و سومالی کشورهای پیشرو در واردات گندم و محصولات گندم ترکیه هستند. بدون شک مهم‌ترین محصول غذایی تولیدشده از گندم آرد است. ترکیه در بین کشورهای صادرکننده آرد گندم در رتبه اول جهان قرار دارد.

براساس گزارش خبرگزاری آنادولو، ترکیه در صادرات آرد گندم به مدت یک دهه پیشتاز در جهان بوده است. براساس آخرین داده‌های بانک جهانی، ترکیه رتبه اول صادرات آرد گندم در دوره ۲۰۱۳ـ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده است.

تولید جهانی گندم در فصل ۲۰۲۰ ـ20۲۱ با افزایش ۱.۴درصدی، ۷۷۳میلیون تن محاسبه شده است، این افزایش بیشتر ناشی از افزایش تولید در روسیه، قزاقستان، استرالیا و کانادا بوده و در مقابل، تولید در اتحادیه اروپا، بریتانیا و آرژانتین کاهش یافته است. تولید گندم در فصل بعدی؛ به‌دلیل افزایش تولید در چین، اتحادیه اروپا، استرالیا، هند و اوکراین به ۷۸۱میلیون تن افزایش یافت.

در حالی که تولید گندم کشور در سال گذشته ۲۲ میلیون تن بود، ترکیه با صادرات حدود ۳.۷ میلیون تن آرد در این مدت رتبه اول جهان را به خود اختصاص داد. از سوی دیگر، براساس آخرین داده‌های بانک جهانی، ترکیه رتبه اول صادرات آرد گندم در دوره ۲۰۱۳ـ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده است. در حالی که ترکیه در سال ۲۰۱۳، ۲.۱ میلیون تن آرد گندم صادر کرد، صادرات در این زمینه تا سال ۲۰۱۶ به‌طورمداوم افزایش یافت و به ۳.۵ میلیون تن رسید.

اگرچه در دوره ۲۰۱۷ـ۲۰۲۱ کاهشی در صادرات مشاهده شد، اما این تاثیری بر موقعیت پیشرو ترکیه در صادرات جهانی نداشت و صادرات ۳.۱ میلیون تنی در سال ۲۰۲۲ ثبت شده است. بدین‌ترتیب ترکیه موفق شد در دوره ۲۰۱۳ـ۲۰۲۲ همواره در صدر صادرات آرد گندم قرار گیرد. صادرات در مدت مذکور ۴۳.۸درصد افزایش داشته است.

عراق، سوریه، یمن، ونزوئلا و لیبی از جمله کشورهایی هستند که ترکیه بیشترین آرد را به آنها صادر می‌کند. همچنین، ترکیه در رتبه اول صادرات پاستا در جهان قرار دارد. ترکیه در سال ۲۰۲۱ به ۱۶۰کشور پاستا صادر کرده و در مجموع یک میلیون و ۳۷۰ هزار تن پاستا صادر کرده است.

سخن پایانی

با گذار بشریت به زندگی کشاورزی، تولید گندم به‌عنوان یکی از محصولات غذایی اساسی و ضروری بشریت آغاز شد. این محصول که امروزه به یکی از مهم‌ترین مواد غذایی انسان و دام تبدیل شده ، در ادامه در صنعت نیز کاربرد یافته است و از ساقه گندم در ساخت کاغذ و مقوا نیز استفاده می‌شود. بر همین اساس در تمام کشورهای دنیا، تولید گندم و ذخیره کافی گندم از اهمیت استراتژیک برخوردار است. این مورد را ما در کشور خود در دوران همه گیری کرونا و مشکلات در پی عدم‌عرضه گندم از کشور اوکراین باوجود داشتن قراردادهای خرید احساس کردیم. بنابراین، پس از کووید-۱۹، کشت این محصول در کشور ما و در سایر کشورهای جهان اهمیت و گسترش بیشتری یافت و در کشور ما نیز حمایت‌ها از کشاورزان به‌منظور دستیابی و حفظ خودکفایی در این محصول بیشتر شد. 

گرچه امروزه با افزایش چالش‌ها در حوزه کشاورزی، این حمایت‌ها از سوی دولت، روند کاهشی به خود گرفته است و باوجود اینکه خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی به‌ویژه گندم، از اولویت‌های برنامه‌های دولت بوده است، اما همچنان نتوانسته به‌طورپایدار به این هدف دست یابد، هرچند در سال‌های اخیر شاهد برگزاری جشن‌های خودکفایی در تولید این محصول بوده‌ایم، اما به‌دلیل چالش‌ها و مشکلات در بودجه و کشاورزی، امسال بار دیگر اقدام به واردات این محصول کرده‌ایم. 

این ناپایداری در خودکفایی نشان‌دهنده چالش‌های ساختاری در برنامه‌های حوزه کشاورزی بوده و نیاز به یک برنامه دقیق‌تر و اساسی‌تر و اقدامات موثرتر به‌منظور تحقق و پایداری در خودکفایی محصولاتی مانند گندم دارد.