نوروزی پررونق اما پرهزینه
با نزدیک شدن به عید نوروز، بازار مشاغل خدماتی مرتبط با خانه‌تکانی از جمله قالیشویی، خشکشویی، نظافت منازل، مبل‌شویی و پرده‌شویی داغ‌تر از همیشه شده است. اما در کنار افزایش سفارش‌ها، هزینه‌های سرسام‌آور مواد شوینده و دستمزد کارگران، این رونق را تحت‌الشعاع قرار داده است. آیا این افزایش تقاضا فرصتی است برای رونق بیشتر یا مشاغل خدماتی را به‌چالش می‌کشد؟ صمت در این گزارش به بررسی مشکلات مشاغل خدماتی در آستانه نوروز پرداخته است.
تغییر سبک زندگی
با فرارسیدن روزهای پایانی سال، گوشه و کنار خانه‌های ایرانی عطر دل‌انگیز خانه‌تکانی می‌گیرد؛ سنتی دیرینه که از گذشته‌های دور در خانه‌های هر خانواده ایرانی جاری بوده است.
شب‌های پیش از نوروز، خانواده‌ها با شور و شوق فراوان، دست به کار می‌شدند تا خانه را برای استقبال از سال جدید آماده کنند. بانوان خانه، گلدان‌ها را برق می‌انداختند، پرده‌ها را می‌شستند و با دقت به جزئیات، هر گوشه را نو می‌کردند. بوی نظافت و تازگی در هر گوشه خانه پیچیده و حس خوشایند تغییر و شروع تازه‌ای به قلب‌ها می‌نشست.
این کار نه‌تنها در جایگاه یک ضرورت، بلکه به‌عنوان یک سنت خانوادگی و نمادین از تلاش برای ایجاد محیطی پاک و تازه برای شروع سال جدید تلقی می‌شد. اما اکنون با تغییرات اجتماعی و اقتصادی، این سنت دیرینه به‌طورکامل رنگ و بوی خود را از دست داده است.
این روزها زندگی‌های پرمشغله و مشغولیت‌های کاری، بسیاری از افراد را از انجام این مراسم سنتی بازداشته است. بسیاری از زنان و مردان دیگر تمام وقت خود را به کار و کسب درآمد اختصاص داده‌اند و دیگر زمانی برای خانه‌تکانی ندارند، به‌ویژه که در دوران کنونی، با گسترش مشاغل و افزایش اشتغال زنان و مردان، فرصت‌های شخصی به‌شدت محدود شده است. این روزها، خانه‌تکانی به یکی از خدمات حرفه‌ای تبدیل شده است.
مشاغل خدماتی مختلف به کمک خانواده‌ها آمدند و به‌جای اینکه اعضای خانواده خود به انجام این کار مشغول شوند، این کار به افراد متخصص واگذار می‌شود؛ افرادی که با دستگاه‌های حرفه‌ای و ابزارهای تخصصی، خانه‌ها را تمیز می‌کنند تا صاحبان خانه بدون نیاز به صرف انرژی زیاد، بتوانند از تعطیلات نوروزی خود بهره‌مند شوند.
به‌نظر می‌رسد که این تغییر در نحوه انجام خانه‌تکانی، نمادی از تحولات گسترده‌تری در جامعه است. تغییراتی که نه‌تنها در سبک زندگی بلکه در روحیات اجتماعی و فردی افراد نیز تاثیر گذاشته است. با این حال، این سنت هنوز هم در دل برخی خانواده‌ها زنده است، حتی اگر در قالب‌های جدید و با کمک مشاغل خدماتی، رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته باشد.
افزایش تقاضا در روزهای پایانی سال
هر سال با فرارسیدن اسفند بازار خدمات مرتبط با خانه‌تکانی رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد. خانواده‌های ایرانی طبق سنت دیرینه خود به استقبال تمیزکاری اساسی خانه می‌روند و همین امر باعث رونق قالیشویی، خشکشویی، نظافت منازل، پرده‌شویی و مبل‌شویی می‌شود. یکی از صاحبان قالیشویی در تهران درباره افزایش تقاضا به صمت گفت: اسفند حجم سفارش‌ها چند برابر سایر ماه‌ها می‌شود. مردم دوست دارند قبل از عید، فرش‌های تمیز داشته باشند. اما امسال افزایش نرخ مواد شوینده و دستمزدها، حاشیه سود ما را کاهش داده است. در واقع دیگر این کار صرفه اقتصادی ندارد.
وی در ادامه با توصیه‌ای به مردم اظهار کرد: تقاضای ما از مردم این است که در صورتی که مردم قصد شست‌وشوی فرش‌های خود را دارند، آن را به روزهای پایانی سال نرسانند، چراکه به‌دلیل افزایش تقاضا ممکن است اشتباهاتی رخ دهد که جبران برخی از آنها با هزینه‌های سنگینی روبه‌رو خواهد شد.
هزینه‌های سرسام‌آور مواد شوینده و نیروی کار
باوجود رشد تقاضا، امسال افزایش نرخ مواد اولیه به چالشی اساسی برای این مشاغل تبدیل شده است. طبق گزارش‌ها، نرخ مواد شوینده در بهمن ۱۴۰۳ بین ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش داشته است. به‌عنوان‌مثال، نرخ پودر لباسشویی ماشینی ۵۰۰ گرمی از ۳۴ هزار تومان به ۴۰ هزار تومان و مایع ظرفشویی یک لیتری از ۶۷ هزار تومان رسیده است. این افزایش هزینه‌ها موجب افزایش نرخ تمام‌شده خدماتی همچون قالیشویی و خشکشویی شده است. از سوی دیگر، دستمزد کارگران نیز رشد قابل‌توجهی داشته است.
مشتریان به‌دنبال راه‌حل‌های جایگزین
افزایش نرخ خدمات باعث شده است برخی مشتریان به فکر روش‌های جایگزین باشند. برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای سپردن فرش‌های خود به قالیشویی، خودشان آنها را بشویند. اما این روش نیز به‌دلیل افزایش هزینه‌های مواد شوینده و آب، چندان مقرون‌به‌صرفه نیست.
با گذری به فضای مجازی، شاهد نظرات کاربران بودیم. در یکی از این نظرات آمده است: سال گذشته فرش‌هایم را به قالیشویی دادم، اما امسال باوجود افزایش نرخ‌ها، تصمیم گرفتم خودم قالی‌های منزلم را بشویم. با این حال، وقتی هزینه مواد شوینده و مصرف آب را محاسبه کردم، دیدم تفاوت زیادی با هزینه قالیشویی ندارد.
راهکار کنترل هزینه‌ها
البته باتوجه به افزایش هزینه‌های جاری، صاحبان مشاغل خدماتی می‌توانند با راهکارهای زیر هزینه‌های خود را مدیریت کنند.
برخی شرکت‌های خدماتی ترجیح می‌دهند مواد اولیه خود را به‌صورت عمده و در ابتدای سال تهیه کنند تا از نوسانات نرخ در امان بمانند. همچنین ارائه تخفیف‌های ویژه برای مشتریان ثابت و تبلیغات موثر در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند حجم سفارش‌ها را افزایش دهد و سود نهایی را حفظ کند. تنظیم شیفت‌های کاری به شکلی که بازدهی را بالا ببرد، می‌تواند به کنترل هزینه‌های نیروی کار کمک کند.
افزایش نرخ مواد شوینده و کاهش سفارشات قالیشویی در آستانه نوروز
در آستانه نوروز، صنف قالیشویی با چالش‌های متعددی از جمله افزایش نرخ مواد شوینده و کاهش تقاضا مواجه شده است.
حجت محمدی، رئیس سابق اتحادیه صنف قالیشویان تهران، در این زمینه به صمت گفت: مواد شوینده مربوط به حوزه ما به‌شدت افزایش نرخ داشته و این موضوع تاثیر مستقیمی بر هزینه‌های قالیشویی گذاشته است. تورم بالا رفته، مواد اولیه گران‌تر شده، حقوق کارگران افزایش یافته و در نتیجه، نرخ خدمات نیز تا حدی بالا رفته است. با این حال، این افزایش نرخ، پاسخگوی هزینه‌های جاری نیست. وی بااشاره به کاهش قدرت تقاضا مردم افزود: در مقایسه با سال گذشته، نرخ خدمات قالیشویی حدود ۴۰ درصد افزایش داشته، اما این میزان رشد با هزینه‌های واقعی ما همخوانی ندارد. مردم برای شست‌وشوی فرش‌های خود باید مبلغی در حدود ۸۴۰ تا ۹۰۰ هزار تومان بپردازند، اما وضعیت اقتصادی آنها چندان مطلوب نیست.
همین مسئله باعث شده است میزان سفارش‌ها نسبت به سال‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته باشد. باتوجه به شرایط موجود، فعالان این صنف امیدوارند که در روزهای باقیمانده تا نوروز، رونق بیشتری به بازار بازگردد.
شرکت‌های خدماتی ـ نظافتی زیر نظر کدام اتحادیه هستند؟
حال در ادامه گزارش لازم است تا توصیه‌های حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف تهران را نیز در این زمینه یادآور شویم.
رئیس اتاق اصناف تهران درباره اینکه شرکت‌های خدماتی، نظافتی زیرنظر کدام اتحادیه قرار دارند، اظهار کرد: شرکت‌های خدماتی، نظافتی زیرنظر اتحادیه تزئینات داخلی ساختمان قرار دارند.
وی افزود: در فضای مجازی شرکت‌هایی که اجازه فعالیت در زمینه خدمات و نظافت منازل و مشاعات ساختمان ندارند، به‌طورچشمگیری افزایش پیدا کرده‌اند و این موضوع خارج از چارچوب قانونی است.
رئیس اتاق اصناف تهران بااشاره به افزایش استفاده از افراد نظافتچی در منازل و ساختمان‌ها باتوجه به نزدیکی پایان سال گفت: ممکن است افرادی از شرکت‌های غیرمجاز برای ارائه خدمات به منازل مراجعه کنند که علاوه بر خطرات جانی، ضررهای مالی نیز همراه داشته باشد؛ از طرفی نظارتی بر ارائه خدمات این افراد وجود ندارد و ممکن است خدمات آنها موردرضایت خدمات‌گیرندگان نباشد.
رستگار ادامه داد: اینکه مردم هر فرد را برای نظافت به محل مسکونی خود راه می‌دهند، تبعاتی دارد و لازم است افراد برای دریافت خدمات، از شرکت‌های معتبر استفاده کنند.
به‌گزارش میزان، وی با تاکید بر اینکه اتحادیه‌ها و اتاق اصناف، کار اقتصادی انجام نمی‌دهند و در موضوعات اقتصادی ذی‌نفع نیستند، گفت: توصیه ما این است افرادی که می‌خواهند از خدمات شرکت‌های خدماتی، نظافتی استفاده کنند، از شرکت‌هایی خدمات دریافت کنند که جواز کسب‌وکار و خدمات‌دهی یا پروانه کسب دارند.
به‌گفته رئیس اتاق اصناف تهران، اگر افراد از خدمات شرکت‌های بدون پروانه کسب استفاده کنند و متضرر شوند، اتاق اصناف نمی‌تواند به موضوع آنها رسیدگی کند؛ چراکه شرکت‌های دارای پروانه کسب، هویت مشخصی برای اتاق اصناف دارند و پیگیری مشکلات از آنها ممکن است و حتما باید پاسخگو باشند.
رئیس اتاق اصناف تهران تاکید کرد: افراد در هنگام استفاده از خدمات شرکت‌های نظافتی حتما برای میزان حق‌الزحمه فاکتور دریافت کنند؛ چراکه دریافت فاکتور حق مصرف‌کننده است.
سخن پایانی
ماه اسفند همواره اوج فعالیت مشاغل خدماتی مرتبط با خانه‌تکانی و نظافت نوروزی بوده است.
اگرچه امسال افزایش هزینه‌های مواد شوینده و دستمزدها بر این بخش سایه انداخته، اما همچنان تقاضای بالا، این حوزه را سودآور نگه داشته است.
در نتیجه صاحبان این مشاغل می‌توانند با مدیریت بهتر هزینه‌ها و استفاده از روش‌های هوشمندانه از این فرصت فصلی به بهترین شکل ممکن استفاده کنند.
