نقطه‌اتصال حیاتی برای همسایگان

سیستان و بلوچستان با توجه به موقعیت استراتژیک خود در مرزهای شرقی کشور به یکی از قطب‌های اصلی تجارت و تبادل کالا در سطح بین‌المللی تبدیل شده است.سیستان و بلوچستان با دارا بودن مرزهای گسترده و دسترسی به آب‌های آزاد، ظرفیتی منحصربه‌فرد برای صادرات و ترانزیت کالا دارد که در سال‌های اخیر با توسعه زیرساخت‌های تجاری، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان نه‌تنها برای کشور بلکه برای کشورهای همسایه نظیر پاکستان، افغانستان و ترکمنستان به یک نقطه اتصال حیاتی برای تجارت و تبادل کالا تبدیل شده‌اند و از سوی دیگر، مسیرهای ترانزیتی این استان، پل ارتباطی مهمی میان کشورهای آسیای میانه و بنادر جنوبی ایران ایجاد کرده که نقش بسزایی در توسعه صادرات غیرنفتی کشور ایفا می‌کند. افزایش میزان صادرات از بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان علاوه بر ارزآوری و رونق اقتصادی، زمینه اشتغالزایی گسترده‌ای را نیز فراهم کرده است. بهره‌گیری از ظرفیت این بازارچه‌ها برای صادرات کالاهایی نظیر محصولات کشاورزی، مصالح ساختمانی، مواد غذایی و دام زنده به توسعه پایدار اقتصادی و تقویت روابط تجاری ایران با کشورهای منطقه منجر شده و همچنین گسترش این مبادلات می‌تواند نقش مؤثری در کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی داشته باشد. با توجه به این روند رو به رشد، توسعه زیرساخت‌های مرزی، بهبود راه‌های ارتباطی و افزایش ظرفیت بازارچه‌ها می‌تواند به تثبیت جایگاه سیستان و بلوچستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای تجاری کشور و منطقه کمک کند.

امروزه اقتصاددانان از بازارچه‌های مرزی همچون موتور محرکه‌ای برای توسعه یاد می‌کنند که تاسیس و ایجاد این بازارچه‌ها به‌عنوان راهکاری مطلوب جهت رفع شکاف مناطق مرکزی و مرزی و برون‌رفت از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی کنونی مرزنشینان مورد استقبال بسیاری از برنامه‌ریزان توسعه قرار گرفته است.

فعالیت و رونق این بازارچه‌ها موجب روی آوردن مردم به فعالیت‌های سالم اقتصادی و دور شدن از مشاغل کاذب و غیرقانونی همچون قاچاق کالا و مواد مخدرمی‌شود از طرفی، فعالیت این بازارچه‌ها زمینه بیش از پیش ارتباطات دوسویه مرز را فراهم می‌کند تا همکاری‌های بین‌المللی شکل گیرد. مرزی بودن سیستان و بلوچستان در حالی یک ظرفیت بی‌نظیری در این استان پهناور برای توسعه صادرات و رونق اقتصاد است که تنها راه عدم وابستگی به بیگانگان تولید ثروت و استفاده از ظرفیت‌ها به شمار می‌رود. بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان به‌عنوان پل طلایی به سوی تجارت بین‌المللی توانسته‌اند در کوتاه‌مدت دستاوردهای قابل توجهی در زمینه صادرات و تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه داشته باشند. سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان کشور و موضوع بیکاری یکی از معضلات جدی آن است، راه‌اندازی بازارچه‌ها و گذرگاه‌های مرزی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های اقتصادی مرزها، وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم مرزنشین منطقه را رونق داده است و با توجه به ظرفیت‌های موجود و بالا در این منطقه می‌توان انتظار داشت که این بازارچه‌ها در آینده‌ای نزدیک به یکی از کانون‌های اصلی تجارت و تبادلات تجاری در سطح جهانی تبدیل شوند.

این موفقیت‌ها نه‌تنها باعث رشد اقتصادی سیستان و بلوچستان و کشور خواهد شد، بلکه در تقویت جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی نیز مؤثر خواهد بود.

رشد 5 درصدی ترانزیت

گمرکات سیستان و بلوچستان از ابتدای امسال تاکنون صادراتی به ارزش ۳۵۶ میلیون دلار داشته‌اند و ترانزیت کالا نیز در این مدت روندی افزایشی را تجربه کرده است. براساس آمارهای گمرکی، ارزش کل صادرات و واردات سیستان و بلوچستان به 4میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده و در این میان، سهم صادرات از مرزهای رسمی استان ۳۵۶ میلیون دلار بوده است. فعالیت گمرکات سیستان و بلوچستان به‌ویژه در زمینه ترانزیت کالا، از لحاظ کمی و کیفی با رشد پنج‌درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده است و روزانه از 5 بازارچه مرزی فعال استان، بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ کامیون کالا جابه‌جا می‌شود و تمامی اقلام وارداتی و صادراتی تحت نظارت‌های بهداشتی و استاندارد قرار می‌گیرند.

اما یکی از چالش‌های مهم در این راستا، نیاز به افزایش فضای انبارداری است که با توجه به رشد فعالیت‌های گمرکی و ترانزیتی، ظرفیت انبارها باید به ۲ برابر میزان کنونی افزایش یابد. توسعه زیرساخت‌های گمرکی و انبارداری یکی از برنامه‌های در حال اجرا در سیستان و بلوچستان است که بخش‌هایی از آن در پی سفر رهبر معظم انقلاب به استان آغاز شده و ادامه دارد. مدیر بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه با رونق تجارت در بخش حمل‌ونقل کالا در مرزهای استان رکورد شکنی و افتخارآفرینی شده است، گفت: صادرات از بازارچه‌های مرزی به بیش از ۱۲۴ هزار کشنده و حدود ۱۶ هزار وانت به وزن حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن رسید. مبین علی میر اظهار کرد: حدود ۹۴ هزار رأس دام و لاشه وارد کشور شده که نقش بسزایی در تامین گوشت کشور داشته و تعداد تردد انجام شده به بازارچه‌ها به بیش از ۲۸۵ هزار تردد رسیده است.

وی افزود: واردات به روش کولبری به بیش از 7میلیون دلار رسید و در حوزه تجارت نیز علاوه بر کشورهای افغانستان، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان، امارات و تعدادی محموله نیز به مقصد میلک از کشور چین و سایر کشورها ترانزیت شده است. مدیر بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: مرحله سوم پرداخت سود حاصله برای حدود ۶ هزار خانوار مرزنشین استان تا پایان اسفند جاری واریز خواهد شد. وی ادامه داد: بازارچه‌های مرزی با داشتن حداقل نیرو و امکانات به قطب تجاری و اقتصادی در سطح سیستان و بلوچستان و کشور مبدل شده‌اند.

صادرات ۳۰۷ میلیون دلاری

ناظر گمرکات سیستان و بلوچستان گفت: یک میلیون و ۷۰۳ هزار تن کالا به ارزش ۳۰۷ میلیون و ۵۵۲ هزار دلار در ۱۰ ماه امسال از طریق گمرکات استان صادر شده است.

محمدعلی خاشی افزود: در این مدت صادرات گمرکات سیستان و بلوچستان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل؛ از لحاظ وزنی یک درصد کاهش و از لحاظ ارزش هشت درصد افزایش داشته است.

وی ادامه داد: عمده اقلام صادراتی از سیستان و بلوچستان کلینکر، سیمان، زغال‌سنگ حرارتی، نخود خام، میوه و سایر محصولات کشاورزی بوده است. ناظر گمرکات سیستان و بلوچستان در خصوص کشورهای مقصد صادراتی، اظهار کرد: پاکستان با ۲۳۴ میلیون دلار، چین با ۲۴ میلیون دلار، افغانستان با ۲۴ میلیون دلار و هند با ۶ میلیون دلار مهم‌ترین مقاصد صادراتی کالاهای استان بوده‌اند.

وی درباره واردات از طریق گمرکات سیستان و بلوچستان، گفت: در ۱۰ ماه امسال، یک میلیارد و ۸۳۰ میلیون دلار به وزن یک میلیون و ۱۹۳ هزار تن از طریق گمرکات استان وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ ارزش ۲۹ درصد افزایش و از لحاظ وزنی ۱۴ درصد کاهش داشته است.

خاشی مهم‌ترین کالاهای وارداتی گمرکات سیستان و بلوچستان را برنج، گندم، ذرت دامی، کنجد، دام زنده، گوشت، انبه، پارچه و لاستیک اتومبیل برشمرد و افزود: در این مدت چین با ۵۷۸ میلیون دلار، پاکستان با ۳۹۳ میلیون دلار، هند با ۲۷۵ میلیون دلار، روسیه با ۹۷ میلیون دلار و امارات متحده عربی با ۶۷ میلیون دلار به ترتیب 5 کشور برتر واردات به گمرکات استان بوده است.

سخن پایانی

صنعت تجارت در دنیا تغییر اساسی در باورهای مربوط به مناطق مرزی ایجاد کرد و مرزها را از حالت امنیتی به وضعیت تجاری و اقتصادی سوق داد.

بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند فعالیت‌های اقتصادی مناطق مرزی در بهبود معیشت مردم، کاهش فقر، توسعه اقتصادی نواحی مرزی، تقویت روابط بین نواحی مرزی کشورها نقش تاثیرگذاری دارد.

بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان تنها نقش مهمی در صادرات و واردات کالا ایفا نمی‌کنند بلکه در ایجاد اشتغال و تقویت روابط تجاری نیز تأثیر قابل توجهی داشته‌اند. واردات از این بازارچه‌ها نیز روندی افزایشی داشته و به بیش از 7 میلیون دلار رسیده است؛ علاوه بر این واردات دام و لاشه به کشور از مرزهای سیستان و بلوچستان نیز در سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی یافته که در تأمین نیازهای داخلی به ویژه در حوزه گوشت نقش حیاتی ایفا کرده است. این بازارچه‌ها به‌عنوان کانون‌های تجاری و اقتصادی در سیستان و بلوچستان فرصت‌های شغلی جدیدی برای ساکنان مرزنشین فراهم کرده‌اند و از مهاجرت‌های بی‌رویه به دیگر مناطق کشور و پدیده حاشیه‌نشینی جلوگیری کرده‌اند و تقویت روابط سیاسی و فرهنگی با کشورهای همسایه از دیگر دستاوردهای مهم برپایی این بازارچه‌ها بوده است. با وجود موفقیت‌های بی‌نظیر در بخش تجارت و صادرات، همچنان برخی چالش‌ها در این بازارچه‌ها وجود دارد؛ خرابی جاده‌ها و کمبود امکانات رفاهی برای رانندگان و تجار، مشکلاتی است که باید برای افزایش کارآیی این مراکز تجاری برطرف شود. تقویت زیرساخت‌ها و بهبود وضعیت جاده‌های مواصلاتی می‌تواند به افزایش سرعت و کارآیی تجارت و صادرات کمک شایانی کند.