بهای سنگین انبارداری
یکی از مهم‌ترین آثار زیانبار رسوب کالا در گمرک، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و انبارداری است. زمانی که کالاها به‌طور غیرموثر در گمرک معطل می‌مانند، هزینه‌های مربوط به انبارداری و حمل‌ونقل افزایش می‌یابد. این افزایش هزینه‌ها، موجب کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان می‌شود. همچنین واردکنندگان نیز مجبور می‌شوند هزینه‌های اضافی را بر دوش مصرف‌کنندگان بگذارند که به‌نوبه خود باعث کاهش قدرت خرید مردم خواهد شد. از سوی دیگر، رسوب کالا در گمرک زنجیره تامین را به‌طورموقت مختل خواهد کرد. این مسئله بر تولیدکنندگان داخلی که به مواد وارداتی وابسته هستند، تاثیرگذار است و روند تولید را کند خواهد کرد. این اختلالات به‌ویژه در صنایع حساس مانند خودروسازی، داروسازی و الکترونیک می‌تواند مشکلات جدی ایجاد می‌کند. به‌تازگی نیز مدیرعامل شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرک گفت: ۳۰ درصد از کالاها در انبارها طی دو سال رسوب هستند، رسوب کالا برای انبارهای ما زیان‌آور است و سازمان اموال تملیکی بیش از یک همت به‌واسطه تعیین تکلیف بارهای رسوبی به این شرکت بدهکار است. صمت در این گزارش به بررسی چالش‌های فعالان اقتصادی با گمرک پرداخته است.
گمرک، تجارت سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر را دنبال می‌کند
فرود عسگری، رئیس‌کل گمرک حضور در بین فعالان اقتصادی و آشنایی با چالش‌ها و مشکلات را ماموریت گمرک دانست و تصریح کرد: در تلاشیم دستگاه‌های مربوط را نیز همراه با خود جلو ببریم تا روند تجارت کشور تسریع و کم‌هزینه‌تر شود.
به گزارش صمت این مقام مسئول ضمن بیان این مطلب افزود: تا سال ۱۳۹۰ براساس قانون امور گمرکی رفتار می‌کردیم و موضوعات با سهولت جلو می‌رفت و تا این سطح پرونده نداشتیم. از سال ۹۰ قوانین تغییر کرد و با انواع مصوبات که با سرعت تغییر می‌کنند، روبه‌رو هستیم. از طرفی فشارهای تحریمی هم بیشتر شد. قانون اصلاح مبارزه با قاچاق کالا و ارز هم پیش آمد که کار گمرک را سخت‌تر و پیچیده‌تر کرد تا آنجا که انتظار داشتیم بخش خصوصی واکنش نشان دهد.
عسگری تعداد بالای گمرکات در ایران را یک معضل جدی دانست و گفت: بودجه کافی برای تجهیز همه گمرکات فراهم نیست. ایران ۱۴۰ گمرک و در مقابل چین ۴۹ گمرک دارد. ۱۵منطقه آزاد ایجاد کردیم. در ایران این همه مبادی ورودی و خروجی تعریف شده است که نباید این‌گونه رفتار می‌شد.
رئیس کل گمرک تاکید کرد: اگر تعداد گمرکات متناسب با سطح تجارت کشور هماهنگ بود، تجهیز و رسیدگی به آنها امکان‌پذیر می‌شد.
وی ادامه داد: اینکه تغییر نرخ ارز موجب دپوی کالاها در گمرک می‌شود، ادعای دقیق و درستی است و حتما گزارش‌های آن را منتقل می‌کنیم. در واقع این چهارمین تجربه من در طول فعالیت گمرکی‌ام است که با تغییر نرخ ارز مواجه می‌شویم.
تسهیلات گمرک برای بهبود شرایط
عسگری در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: امتیازی برای بخش خصوصی در حوزه ضمانتنامه‌های بانکی در نظر گرفتیم که قابلیت اجرا دارد. ترخیص نسیه نیز به‌عنوان تسهیلاتی که منظور شده، امکان‌پذیر است. از طرفی مسیر سبز را نیز تعریف کردیم.
رئیس کل گمرک همچنین ادامه داد: واحدهای تولیدی، تحقیقاتی، آموزشی و … که قصد واردات قطعه‌ای را دارند، در قالب تسهیلات مشخصی می‌توانند آن را انجام دهند.
وی همچنین از امکان دریافت استاندارد اجباری در فرآیند واردات یک کالای مشابه برای یک‌بار صحبت کرد و افزود: درباره ورود موقت تصمیمی گرفتیم مبنی بر اینکه مجوز ورود موقت معادل ۹۰ درصد ظرفیت اسمی پروانه بهره‌برداری واحدها را بدهیم.
رئیس کل گمرک استفاده از ظرفیت ماده ۴۲ قانون امور گمرکی را موردتوجه قرار داد و گفت: اگر درباره واردات کالایی به‌صورت مصداقی مشکلی اضطراری وجود دارد، با تکیه بر ماده ۴۲ قانون امور گمرکی قابل‌رسیدگی است.
عسگری خاطرنشان کرد: بخشنامه‌هایی را که براساس ماده ۲۴ و ۳۰ قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار تدوین نشده باشند، ابلاغ نخواهیم کرد.
وی درباره کارشناس مجازی و ارزش کالاهای تجاری نیز گفت: ۵۰۰ هزار رکورد بودند که به‌روز نشده بودند. امروز فرآیند اصلاح را آغاز کردیم. در سامانه جدید، شرایط فعالیت کارشناس مجازی تغییر می‌کند و اگر طولانی شدن فرآیند کارشناسی‌ها را شاهد باشیم، ورود می‌کنیم. به هرحال با کمبود تعداد کارشناسان مواجهیم و در تلاشیم تا مشکل این حوزه را با کمک ظرفیت‌هایی که در اختیار داریم، برطرف کنیم.
رئیس کل گمرک از برنامه‌ریزی برای کاهش قطعی‌های سامانه گمرکی خبر داد و گفت: گمرکات تحت وب هستند و امکان انتخاب گمرکات از سوی صادرکنندگان وجود دارد.
دولت از صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه دست بکشد
حسین پیرموذن، نایب‌رئیس اتاق ایران نیز به کمیسیون‌های تجدیدنظر گمرکی اشاره کرد و گفت: باید شاخص‌های مشترکی را بین گمرک و بخش خصوصی تعریف کنیم تا تعداد پرونده‌هایی که وارد کمیسیون‌ها می‌شوند، کاهش یابند. متناسب با شرایط به‌نظر می‌رسد در بحث کارشناسی و تعیین شناسه نباید مشکلی داشته باشیم. موضوع بعدی به بحث قیمت‌گذاری کالاها برمی‌گردد که در نهایت منجر به بیش‌بود یا ترویج کارت‌های اجاره‌ای می‌شود.
وی صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه و ناگهانی را همچنان به‌عنوان یک چالش جدی مطرح کرد و افزود: گمرک باید باتوجه به استقلال درآمدی و تفکری، مانع صدور انواع بخشنامه‌های یک‌شبه شود.
نایب‌رئیس اتاق ایران زیرساخت‌های گمرکی را در مبادی ورودی و خروجی کشور نامطلوب خواند و تجهیز یا به‌روز شدن تجهیزات را مهم دانست. به‌اعتقاد وی، امکانات گمرکی برای تقویت سطح مناسبات تجاری با منطقه اوراسیا مهیا نیست. در این رابطه گمرک آستارا و گمرکات شمالی باید تجهیز شوند. پیرموذن ایجاد آزمایشگاه‌های تخصصی و استاندارد در همه گمرکات کشور را خواستار شد و آمادگی بخش خصوصی برای همکاری با گمرک در این حوزه را اعلام کرد.
فعالان اقتصادی و خواسته‌ها از رئیس گمرک
در ادامه به درخواست‌ها و چالش‌های فعالان اقتصادی در حوزه گمرک خواهیم پرداخت.
یک اقدام چالش‌زا
رضا رستمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران تمدید بخشنامه ترخیص درصدی را اقدامی مهم و ارزشمند توصیف کرد و گفت: در روند واردات نوع مشخصی از چوب که با ثبت سفارش سایر، انجام می‌شده است، بار موردنظر در مرحله ترخیص قرار گرفته و بخشی از این بار هم ترخیص شده؛ اما طی حکم جدیدی که صادر شده، باید ثبت سفارش آن تغییر پیدا کند، این اقدام چالش‌زاست و باید موردبازنگری قرار گیرد.
قطعی سامانه گمرک
سادینا آبایی، رئیس کمیسیون فاوا اتاق ایران به قطعی سامانه گمرک و تکرار آن اشاره کرد و گفت: برای تعریف کارشناس مجازی در گمرک باید از دانش روز، فناوری اطلاعات و هوش‌مصنوعی استفاده کنیم. اتخاذ مسیری مشخص برای واردات برخی کالاها و تجهیزات در حوزه فناوری اطلاعات که گاهی مصارف خاص هم دارند، ضروری است.
دپوی کالا در گمرکات
فرج‌الله معماری، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق ایران تاکید کرد: باتوجه به توانمندی‌های موجود در گمرک، انتظار داریم، ببینیم منشا تحول باشید. در واقع ضرورت دارد دگرگونی در نظام گمرکی را تجربه کنیم، چون ظرفیت این را شاهد هستیم. دپوی کالا در گمرکات به‌دلیل تغییر نرخ ارز رو به افزایش خواهد رفت. توان تامین نقدینگی برای ترخیص کالا وجود ندارد، پس شاهد افزایش میزان دپو کالاها در گمرکات خواهیم بود، بنابراین لازم است از همین امروز برای مقابله با این مشکل برنامه‌ریزی کنیم.
گمرک ترکیه
فاطمه قنبرپور، نایب‌رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران با بیان اینکه در گمرک ترکیه، کالاهای ایرانی و کامیون‌ها در سمت ترکیه متوقف می‌شوند و چندین مرتبه موردبازرسی قرار می‌گیرند، تاکید کرد: این عملکردها ناخوشایند است و باید با رایزنی این مشکلات را حل کنیم.
وی شرایط رسیدگی به پرونده‌ها و موضوعات در استان‌ها را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: بابت هر مشکل باید به دفاتر مرکزی در تهران مراجعه کنیم، چون کارشناسان اختیار کامل یا دانش لازم را ندارند.
ناترازی انرژی
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران به ناترازی انرژی در کشور اشاره و تصریح کرد: آنچه به‌عنوان کاهش مصرف اعلام می‌شود، نتیجه‌بخش نیست. طرحی داریم برای تغییر بخاری‌های پرمصرف با کم‌مصرف که سال‌هاست به‌دلیل ممنوعیت واردات بخاری، روی زمین باقی مانده است. راه‌حلی برای این مشکل داریم؟ چون میزان تولید داخلی بخاری کم‌مصرف با گرید A بسیار کمتر از نیاز داخلی است.
احیای خط سبز برای صادرات
صدرالدین نیاورانی، نایب‌رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران به صادرات بخش کشاورزی و افزایش ۲۴درصدی میزان آن طی ۶ ماه گذشته اشاره کرد و گفت: برای پاسخ دادن به این افزایش چه اقداماتی در حوزه گمرکی انجام شده تا ترافیک‌های موجود از بین برود. در این راستا احیای خط سبز برای صادرات سریع‌الفساد را خواستاریم.
وی رفع چالش‌های مربوط به کالاهایی که در قالب ورود موقت از یک گمرک وارد و از گمرک دیگری خارج می‌شود را نیز درخواست کرد.
کمبود امکانات گمرک
پرهام رضائی، رئیس اتاق کرج با بیان اینکه در استان البزر ۴هزار واحد تولیدی فعال هستند، درخواست کرد: گمرک استان البرز باید ویژه‌تر دیده شود. سطح صادرات استان بالاست و متناسب با آن تجهیزات گمرکی نداریم. ۲۴هزار کانتینر در حوزه محصولات کشاورزی از استان صادر شده؛ اما چون امکانات گمرک مهیا نبوده، به سایر گمرکات منتقل شده است.
این فعال اقتصادی بازنگری روی موضوع بیش‌بودها را موردتاکید قرار داد، چراکه براساس اظهارات او در حال حاضر شاهد ناترازی خاصی در این رابطه هستیم که مشکل‌ساز شده است.
پرداخت مالیات ارزش‌افزوده
احمدرضا فرشچیان، رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران با بیان اینکه گمرک روی ریلی در حال حرکت است که چندان مشکلی با آن نداریم، گفت: فعالان اقتصادی با مشکل تامین نقدینگی مواجهند. در این راستا باید مشکل مربوط به روند پرداخت مالیات ارزش‌افزوده در هنگام ورود واردات کالا که به‌صورت نقدی انجام می‌شود را حل کنیم. ممکن است کالای واردشده، فروش نرود.
گمرک موضوع اصلی تجارت
محمدرضا بهرامن، نایب‌رئیس اتاق ایران، گمرک را موضوع اصلی تجارت عنوان کرد و گفت: رئیس‌کل گمرک باید وارد هیات نمایندگان می‌شد تا از نزدیک با چالش‌های بخش خصوصی آشنا شود. این موضوع باتوجه به اینکه هنوز دو نفر از نمایندگان دولت در هیات نمایندگان معرفی نشدند، پیگیری خواهد شد.
گمرک آستارا
محمدعلی رضائی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران یکی از چالش‌های اصلی را مربوط به گمرک آستارا دانست و خواستار رسیدگی به این موضوع شد. در حال حاضر ترافیک این گمرک موجب شده است تا محصولات کشاورزی با تاخیر صادر شوند که خسارت به‌دنبال دارد.
سخن پایانی
رسوب کالا در گمرک آثار منفی زیادی بر بازار و تولید کشور دارد. این تاخیرها می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌ها، کاهش رقابت‌پذیری، اختلال در زنجیره تامین و فشار بر تولیدکنندگان داخلی شود. همچنین، تاثیرات منفی این پدیده می‌تواند به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش قاچاق کالا منجر شود. برای مقابله با این مشکلات، لازم است که سیستم گمرکی کشور به‌طورجدی اصلاح و فرآیندهای آن بهینه‌سازی شود تا تاثیرات منفی آن بر بازار و تولید کاهش یابد.
