چالش گازی فولادی‌ها در زمستان
در نیمه نخست امسال، صادرات فولاد ایران افت ۱۶ درصدی را تجربه کرد که منجر به کاهش ۵۸۵ میلیون دلاری ارزآوری شد. از جمله مهم‌ترین دلایل کاهش صادرات فولاد را می‌توان عواملی، چون محدودیت‌های انرژی و قطعی برق سه‌ماهه فولادسازان، عوارض صادراتی و بازگشت ارز صادراتی به سامانه نیما در ماه‌های ابتدایی سال برشمرد. در زمینه قانون بازگشت ارز صادراتی، در تابستان با اصلاح این قانون، رغبت بیشتری برای صادرات در صادرکنندگان فولاد به وجود آمد. حال این پرسش مطرح است که آیا می‌توان شاهد روند صعودی برای صادرات در نیمه دوم امسال بود؟ البته زمزمه‌های قطعی گاز در زمستان، زنگ کاهش تولید و صادرات را برای فولادسازان به صدا درآورده است.
کاهش صادرات فولاد در ۶ ماهه نخست امسال
در نیمه نخست امسال ۳ میلیارد و ۹۱ میلیون صادرات فولاد در ایران به ثبت رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افت ۱۶ درصدی (۵۸۵ میلیون دلار) مواجه شده است. بر اساس آمار اعلام شده، بررسی وضعیت صادرات زنجیره آهن و فولاد از ابتدای امسال تا پایان شهریور ماه نشان می‌دهد، در این مدت در مجموع ۱۳ میلیون و ۸۹۷ هزار تن به ارزش ۳ میلیارد و ۹۱ میلیون دلار محصولات فولادی صادر شده که نسبت به نیمه نخست سال گذشته که ۱۴ میلیون و ۱۲۲ هزار تن به ارزش ۳ میلیارد و ۶۷۶ میلیون دلار بوده، از نظر وزنی با ۲ درصد و از نظر ارزش با ۱۶ درصد کاهش همراه بوده است.
بر این اساس، در نیمه نخست امسال یک میلیون و ۷۲۹ هزار تن مقاطع طویل فولادی به ارزش ۸۳۰ میلیون دلار صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی ۳۲ درصد و از نظر ارزشی ۲۲ درصد افزایش پیدا کرده است. همچنین در این مدت
۵۲ هزار تن مقاطع طویل فولادی به ارزش ۴۹ میلیون دلار وارد کشور شده که از حیث وزن ۷ درصد کاهش و از حیث ارزش ۱۰ درصد افزایش پیدا کرده است. در این بازه زمانی ۱۷۰ هزار تن به ارزش ۱۱۳ میلیون دلار صادرات مقاطع تخت فولادی داشتیم که حجم صادراتی این مقاطع ۲۶ درصد وزنی و همچنین ۲۵ درصد ارزشی کاهش یافته است. ۷۰۵ هزار تن به ارزش ۷۲۱ میلیون دلار نیز از این محصول وارد کشور شده که از نظر وزنی ۲ درصد کاهش و از نظر ارزش ۱۳ درصد افزایش پیدا کرده است.
صادرات محصولات فولادی در ۶ ماه نخست امسال
یک میلیون و ۸۹۹ هزار تن به ارزش ۹۴۳ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با حجم صادراتی ۲۴ درصد و ارزآوری ۱۳ درصد افزایش پیدا کرده است. همچنین ۷۵۷ هزار تن به ارزش ۷۷۰ میلیون دلار محصولات فولادی طی ۶ ماه ابتدایی امسال وارد کشور شده که به لحاظ وزنی ۲ درصد کاهش رخ داده، اما از نظر ارزبری شاهد رشد ۱۳ درصدی هستیم. از ابتدای امسال تا پایان شهریور ماه، ۲ میلیون و ۷۷۴ هزار تن فولاد میانی به ارزش یک میلیارد و ۳۰۷ میلیون دلار صادر شده است که نسبت به شش ماهه پارسال از نظر وزنی ۲۵ درصد و از نظر ارزشی ۲۹ درصد کاهش یافته است. 3 هزار و 200 تن به ارزش یک میلیون و ۹۰۰ هزار دلار نیز از این محصول طی نیمه نخست امسال واردات داشتیم که ۹۵ درصد رشد وزنی و ۳۵ درصد افزایش ارزبری اتفاق افتاده است.
صادرات آهن اسفنجی نیز از ۹۰۳ هزار تن به ارزش ۲۳۲ میلیون دلار در نیمه نخست سال گذشته به ۵۹۶ هزار تن به ارزش ۱۴۶ میلیون دلار در نیمه نخست امسال رسیده که بیانگر کاهش ۳۴ درصدی در وزن و کاهش ۳۷ درصدی در ارزش است. ۵ میلیون و ۳۸۰ هزار تن به ارزش ۴۵۴ میلیون دلار صادرات گندله سنگ‌آهن انجام شده که نسبت به شش ماهه ابتدایی سال گذشته، به لحاظ وزنی ۱۶ درصد رشد داشته، اما به لحاظ ارزش افت ۱.۹ درصدی را نشان می‌دهد. صادرات کنسانتره سنگ‌آهن با افت ۴ درصدی به لحاظ وزنی از ۳ میلیون و ۳۶۴ هزار تن به ۳ میلیون و ۲۴۶ هزار تن و ارزش صادراتی آن نیز به لحاظ ریالی با افت ۱۹ درصدی از ۲۹۸ میلیون دلار به ۲۴۱ میلیون دلار رسیده و همچنین طی نیمه نخست امسال، واردات گندله سنگ آهن و کنسانتره سنگ‌آهن به کشور صفر بوده است.
مهم‌ترین عامل کاهش صادرات
درباره مهم‌ترین عامل کاهش صادرات فولادسازان در نیمه نخست سال ۱۴۰۳، باید اشاره کرد مهم‌ترین دلیل کاهش صادرات در نیمه نخست امسال به کاهش تولید به دلیل محدودیت‌های برقی در فصل تابستان بازمی‌گردد.
امسال در تابستان محدودیت‌های انرژی و قطعی برق نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد افزایش یافته بود و دلیل آن نیز به خاطر طولانی شدن فصل گرما و گرمای شدیدتر نسبت به سال گذشته بود، از این رو محدودیت‌های برق از تیر ماه آغاز شد و تا اواخر شهریور ادامه یافت، این در حالی است که در سال گذشته محدودیت‌ها اوایل شهریور کاهش پیدا کرد.
در کل این کاهش میزان تولید و صادرات به دلیل 3 ماه تابستان رخ داده و میزان صادرات تختال در شرکت‌های فولاد خوزستان و فولاد هرمزگان و میزان صادرات ورق فولاد مبارکه اثرگذار بوده است. این البته همچنین باید یادآور شد که در 3 ماه فصل بهار، قانون بازگشت ارز صادراتی، صادرکنندگان فولاد را در تنگنا گذاشته بود، هرچند این قانون در تابستان امسال اصلاح شد، اما با عبور صادرکنندگان از این تنگنا با مشکلات قطعی برق برای تولید روبه‌رو شدند.
صادرات فولاد در نیمه دوم سال به کدام سو می‌رود؟
از مهر تا آبان و تاکنون وضعیت تولید و صادرات فولاد به نسبت خوب بوده، اما زمزمه‌های قطعی گاز به گوش می‌رسد که در صورت این اتفاق، واحدهای فولادی را با کاهش تولید و به دنبال آن کاهش میزان صادرات روبه‌رو می‌کند؛ هرچند این روزها چندان هوا سرد نشده است، اما پیش‌بینی می‌شود که زمستان خشک و سردی در پیش‌رو باشد و مصرف گاز در بخش‌های مختلف در کل کشور افزایش یابد، بنابراین در چنین شرایطی همان اتفاقی که در تابستان با قطعی برق رخ داد، در زمستان نیز با قطعی گاز رخ می‌دهد. با توجه به این موضوع که تولید آهن‌اسفنجی با گاز است، واحدهای احیای مستقیم، به عنوان تولیدکننده مواد اولیه شمش فولاد با مشکل روبه‌رو می‌شوند. بر اساس آنچه شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد، محدودیت‌های ناشی از قطعی گاز شدیدتر از سال گذشته خواهد بود و احتمالا از اوایل آذر تا پایان بهمن ادامه‌دار خواهد بود، بنابراین در نیمه دوم نیز شاهد کاهش تولید و صادرات نسبت به سال قبل خواهیم بود. تحولات منطقه‌ای تا حدی روی صادرات اثرگذار هستند، اما چندان تعیین‌کننده نخواهند بود و کماکان گاز عامل تاثیرگذارتری است.
سخن پایانی
کارخانه‌های فولادی علاوه بر گاز، به شدت نیازمند تامین برق از نیروگاه‌ها هستند. محدودیت‌های جدید برقی، تولید کارخانه‌های فولادی را کاهش خواهد داد و حتی ممکن است منجر به تعطیلی آنها شود. همچنین بیشتر ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدکنندگان فولادی با برق کار می‌کنند.
