راهکاری برای ناترازی بنزین

روح‌الله کهن هوش‌نژاد، کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع می‌گوید: ساخت پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس، راهکاری نوین برای حل ناترازی بنزین است.

به‌گزارش مهر، وی بااشاره به اینکه ساخت پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس به‌عنوان یک راهکار نوین برای حل چالش‌های صنعت پالایش نفت در ایران مطرح شده است، می‌گوید: این ایده می‌تواند راهکاری برای ناترازی بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی در کشور باشد. باتوجه به شرایط خاص اقتصادی و سیاسی ایران، ساخت پالایشگاه‌های عظیم و سرمایه‌بر ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد، در نتیجه ساخت پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس می‌تواند راهکاری انعطاف‌پذیرتر و کم‌هزینه‌تر باشد.

به‌گفته این کارشناس انرژی، پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس می‌توانند با استفاده از فناوری‌های نوین و با در نظر گرفتن نیازهای منطقه‌ای، بهینه‌سازی شوند. این پالایشگاه‌ها می‌توانند در نزدیکی منابع نفت یا در نزدیکی بازار هدف قرار گیرند و باتوجه به مقیاس کوچک خود، سریع‌تر ساخته شوند و به‌بهره‌برداری برسند.

ساخت پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس نسبت به بزرگ‌مقیاس، کارآمدتر است

کهن هوش‌نژاد تصریح می‌کند: پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس می‌توانند با استفاده از فناوری‌های نوین، نسبت به پالایشگاه‌های بزرگ، کارآمدتر و بیشتر دوستدار محیط‌زیست‌ باشند. این ایده می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی نیز ایجاد و به توزیع عادلانه‌تر ثروت در کشور نیز کمک کند.

وی می‌گوید: با در نظر گرفتن مزایای ذکرشده، به‌نظر می‌رسد که ساخت پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس، می‌تواند راهکاری عملی و مثمرثمر برای حل چالش‌های صنعت نفت ایران، از جمله ناترازی بنزین باشد.

صادرات بنزین توسط ایران دور از دسترس نیست

کهن هوش‌نژاد بااشاره به اینکه در صورت حل ناترازی بنزین حتی می‌توان به صادرات آن امیدوار بود، خاطرنشان کرد: ایران، کشوری با ذخایر عظیم نفتی، همواره در نوسان بین واردکننده و صادرکننده بنزین بوده است. دور از دسترس نیست که ایران به صادرکننده بنزین تبدیل شود، البته برای تبدیل شدن به یک صادرکننده بنزین، ایران باید بر موانعی مانند تحریم‌های بین‌المللی، نیاز به فناوری‌های پیشرفته پالایشی و رقابت با صادرکنندگان بزرگ فائق آید. با این حال، پیشرفت‌های اخیر در توسعه پالایشگاه‌های داخلی و افزایش ظرفیت تولید بنزین، گام‌های مثبتی در این جهت هستند.

وی اضافه کرد: با تمرکز بر بهینه‌سازی فرآیندهای پالایش، بهبود زیرساخت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی، ایران می‌تواند به نقطه‌ای برسد که نه‌تنها نیاز داخلی خود را برطرف کند، بلکه به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی بنزین تبدیل شود. این امر نه‌تنها به بهبود اقتصاد کشور کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند ایران را به یک قدرت تاثیرگذار در عرصه انرژی جهانی تبدیل کند.

این کارشناس انرژی بااشاره به اینکه افزایش تولید داخلی امری الزامی است، اضافه کرد: سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها و افزایش ظرفیت تولید بنزین، می‌تواند یک راهکار بلندمدت برای رفع ناترازی عرضه و تقاضا باشد. همچنین، می‌توان با بهینه‌سازی فرآیندها و استفاده از فناوری‌های نوین، میزان تولید را افزایش داد.

کهن هوش‌نژاد اضافه کرد: با اجرای این راهکارها، می‌توان امید داشت که ناترازی عرضه و تقاضای بنزین در ایران تاحدی برطرف شود و کشور در مسیر خودکفایی و پایداری انرژی گام بردارد. همچنین، با کاهش تقاضا و مدیریت عرضه، می‌توان هزینه‌های دولت را نیز کاهش داد و منابع را به‌سمت بخش‌های دیگر اقتصادی هدایت کرد.

تنوع در سبد سوختی

به‌گفته کهن هوش‌نژاد، تشویق مردم به استفاده از خودروهای برقی، هیبریدی و سوخت‌های جایگزین مانند CNG می‌تواند به کاهش تقاضای بنزین کمک کند. توسعه زیرساخت‌های لازم برای این نوع از سوخت‌ها نیز باید در اولویت باشد.

وی ادامه داد: گاهی اوقات، ناترازی عرضه و تقاضا ناشی از مشکل توزیع و حمل‌ونقل است. می‌توان با بهبود زیرساخت‌ها، استفاده از فناوری‌های نوین و بهینه‌سازی مسیرها و روش‌های توزیع، این مشکل را تا حدی برطرف کرد.

کهن هوش‌نژاد توضیح داد: استفاده از ابزارهای اقتصادی مانند قیمت‌گذاری پویا می‌تواند به تنظیم بازار بنزین کمک کند. همچنین، می‌توان با ارائه تخفیف‌ها و مشوق‌های مناسب، مصرف را در زمان‌های کم‌تقاضا تشویق کرد و در زمان‌های پرتقاضا، مصرف را کاهش داد.

براساس این گزارش، علاوه بر در پیش گرفتن راهکارهای مصرفی باید برای تولید بنزین نیز، چاره‌اندیشی شود که به‌نظر می‌رسد تولید بنزین از طریق پالایشگاه‌های مقیاس‌کوچک در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌تواند برای حل بحران ناترازی بنزین مثمرثمر واقع شود.

لزوم کاهش مصرف بنزین

سعید نوری‌کرم، دیگر کارشناس انرژی بااشاره به اینکه برای حل مسئله ناترازی بنزین در کشور، باید علاوه بر دنبال کردن راهکارهای افزایش تولید بنزین به راهکارهای کنترل و کاهش مصرف بنزین نیز توجه کرد، اظهار کرد: در واقع این راهکارها مکمل هم هستند، چراکه افزایش تولید بدون توجه به راهکارهای کنترل و کاهش مصرف بنزین، سبب اتلاف منابع و آسیب‌های محیط‌زیستی می‌شود.

وی ادامه داد: ارتقای کمی پالایشگاه‌های نفت خام فعلی، احداث پالایشگاه‌های مقیاس‌کوچک، احداث پالایشگاه‌های نسل سوم (پالایشگاه‌هایی با رویکرد تولید مواد پتروشیمیایی و پلیمری)، تنوع‌بخشی به سبد سوخت، استفاده از فناوری‌های نوین به‌منظور کاهش مصرف سوخت در خودروهای فعلی و تولیدی پیش از ورود به بازار، واردات و تولید خودروهای هیبریدی و برقی، اسقاط خودروهای فرسوده، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و کاهش قاچاق سوخت از جمله راهکارهایی هستند که زمینه کاهش و رفع ناترازی بنزین در کشور را فراهم می‌کنند.

سرمایه‌گذاری برای پالایشگاه‌های کوچک

نوری‌کرم خاطرنشان کرد: براساس داده‌های مصرف بنزین طی 10 سال گذشته، پیش‌بینی می‌شود که در طول امسال، میزان مصرف بنزین به حدود ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز افزایش یابد که این به‌معنای کسری حدود ۱۰ میلیون لیتری بنزین و هزینه واردات بیش از ۲ میلیارد دلاری است.

به‌گفته این کارشناس انرژی، باید به‌دنبال راهکارهای کوتاه‌مدت در بخش‌های تولید و مصرف بود. ارتقای کمی پالایشگاه‌های نفت خام موجود و احداث پالایشگاه‌های مقیاس‌کوچک از جمله راهکارهای کوتاه‌مدت در بخش تولید محسوب می‌شوند. ارتقای کمی پالایشگاه‌های نفت خام موجود و احداث پالایشگاه‌های مقیاس‌کوچک از جمله راهکارهای کوتاه‌مدت در بخش تولید محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: همچنین باید این نکته را نیز در نظر گرفت که احداث پالایشگاه مقیاس کوچک علاوه بر اینکه به مدت زمان کمتری برای بهره‌برداری نیاز دارد، هزینه سرمایه‌گذاری آن نیز کمتر است، همچنین در کنار احداث پالایشگاه‌های مقیاس کوچک، باید به احداث پالایشگاه‌های نسل سوم با هدف تکمیل زنجیره ارزش نفت خام نیز توجه کرد.

افزایش تولید بنزین به‌تنهایی کافی نیست

نوری‌کرم بااشاره به اینکه تنها افزایش تولید کافی نیست و باید کاهش مصرف بنزین را در پیش گرفت، تصریح کرد: اسقاط خودروهای فرسوده، واردات خودروهای هیبریدی و برقی، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و بهره‌گیری از راهکارهای کاهش مصرف سوخت در خودروهای تولیدی در این دسته جای می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال، خودروهای داخلی به‌ازای هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش درون‌شهری، ۹ تا ۱۲ لیتر بنزین مصرف می‌کنند که این مقدار  2برابر مصرف استاندارد جهانی است که می‌توان با استفاده از فناوری‌های جدید موتور احتراقی، ارتقای فناوری سیستم‌های انتقال قدرت، استفاده از مواد کامپوزیتی و فیبر کربنی سبک‌وزن در سازه خودروها و قطعات داخلی آنها در راستای کاهش وزن، طراحی آیرودینامیکی بدنه خودرو و بهینه‌سازی فرآیند احتراق در خودروها، تا حدود زیادی مصرف سوخت خودروهای داخلی را کاهش داد.

این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: افزایش ظرفیت پالایشی کشور (ارتقای پالایشگاه‌های نفت خام موجود و احداث پالایشگاه جدید) و بکارگیری راهکارهای کنترل مصرف که در قبل نیز به آن اشاره شد، مهم‌ترین راهکارها برای حل دائمی مسئله ناترازی بنزین، کاهش ارزبری و ارزآوری است.

نوری‌کرم در این زمینه بااشاره به اینکه تجربه تبدیل شدن از واردکننده بنزین به صادرکننده بنزین را داریم، اضافه کرد: در سال ۱۳۹۷ میزان مصرف بنزین حدود ۸۹ میلیون لیتر در روز و میزان تولید بنزین کشور حدود ۸۱ میلیون لیتر در روز بود، اما با افتتاح پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس، تولید بنزین کشور در سال ۱۳۹۸ به ۹۷ میلیون لیتر در روز رسید و ایران به صادرکننده بنزین تبدیل شد. وی گفت: در شرایط فعلی باتوجه به اینکه کشور با کمبود میعانات گازی روبه‌رو است، طراحی پالایشگاه‌ها با خوراک میعانات گازی ممکن نیست و باید طراحی پالایشگاه براساس خوراک نفت خام باشد تا بتوان بر موضوع کاهش و رفع ناترازی بنزین غلبه کرد. در واقع این راهکار در بخش تولید اثربخش است، اما باید به راهکارهای کنترل و کاهش مصرف نیز به‌طورهمزمان توجه داشت تا مسئله ناترازی بنزین تکرار نشود.

سخن پایانی

منظور از بهینه‌سازی مصرف انرژی، انتخاب الگوها و اتخاذ روش‌ها و سیاست‌هایی در مصرف درست انرژی است که از نقطه‌نظر اقتصاد ملی مطلوب باشد و استمرار وجود و دوام انرژی و ادامه حیات و حرکت را تضمین کند، بنابراین توجه به بهینه‌سازی مصرف سوخت شامل سیاست‌های غیرقیمتی و قیمتی می‌تواند افزون بر کاهش هزینه‌های تولید ناشی از کاهش سوخت و ایجاد اشتغال، به افزایش درآمد صادراتی و توسعه پایدار کمک قابل توجهی کند. مصرف بهینه حامل‌های سوختی همواره به‌عنوان مسئله‌ای مهم در سیاست‌گذاری بخش سوخت و حمل‌ونقل برای دولت‌ها مطرح بوده و همواره تلاش شده است تا از طریق برخی سیاست‌ها ماننـد اصلاح نرخ حامل‌های انرژی، سهمیه‌بندی و بهبود کیفیت خودروها، الگوی مصرف عموم را به‌‎سمت مصرف بهینه رهنمون سازند.

در اصل چهارم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر استفاده از ظرفیت اجرای هدفمندی یارانه‌ها در راستای افزایش تولید، اشتغال و بهره‌وری، کاهش شدت انرژی و ارتقای شاخص عدالت‌اجتماعی تاکید شده است. در این رابطه باید توجه داشت، قیمت‌گذاری بنزین از عوامل بسیار مهم در کنترل مصرف آن است، چراکه پایین بودن نرخ بنزین نسبت به قیمت‌های جهانی یا تثبیت آن باوجود شرایط تورمی موجب افزایش بی‌رویه مصرف بنزین، دوری از الگوی مصرف بهینه و در نتیجه کمبود منابع می‌شود.

گذشته از نحوه اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها، می‌توان تاثیر مثبت آن را به‌وضوح بر مصرف بنزین به‌عنوان یکی از حامل‌های انرژی  مشاهده کرد.