انگار قاتل که گرما است، به صحنه جرم بازگشته است؛‌ در شهر سوزان تهران. حالا راننده‌ها باید در کارزار نان، با او دست‌وپنجه نرم کنند. با این حال خیلی‌ها در جهان نام این گرما را «انتقام طبیعت» می‌گذارند. حتی اگر زمین می‌خواهد پاسخ یک قرن و اندی بلایی را که نظام اقتصادی حاکم بر جهان بر سرش آورده، بدهد؛ گرفتن انتقام از لایه‌های پایینی جامعه منصفانه به‌نظر نمی‌رسد.

تابستان بی‌رحم رانندگان

همه رانندگان باور دارند شدت گرمای تابستان امسال فراتر از سال‌های پیش است. راننده خط راه‌آهن به ونک به صمت می‌گوید: امسال وحشتناک‌ترین تابستانی است که در این ۴۱ سال کار کردن در تاکسیرانی تجربه کرده‌ام. ماشین‌های ما معمولا ضعیف است و کولرهای آن خراب می‌شود. کولر هم که روشن باشد، باز جوابگو نیست و ماشین هم سنگین حرکت می‌کند. زمانی هم که ترافیک بیشتر می‌شود، چون ماشین درجا کار می‌کند، گرما بیشتر فشار می‌آورد و علاوه بر آلودگی، گرمای آن هم مستقیم به آدم می‌خورد.

او از تجربه گرمازدگی‌اش می‌گوید: هفته پیش از شنبه دچار گرمازدگی شدم و نتوانستم تا آخر هفته خیلی از خانه بیرون بزنم. کوچک‌ترین گرمایی، بی‌تاب و بی‌حالم می‌کرد. از طرفی هم، در خانه ماندن برای آدم نان نمی‌شد. کار کردن در این هوای گرم هم به‌خاطر بی‌رمقی و گیجی که به‌وجود می‌آورد، حوادث رانندگی را به‌ویژه برای ما که مدام در خیابان‌ها هستیم، بیشتر می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: خودتان به ماشین‌های دورتادور میدان ونک نگاه کنید. ما تا رسیده‌ایم کاپوت‌های ماشین‌مان را بالا زده‌ایم تا ماشین خاموش شود. سیستم خنک‌کننده ماشین‌های ما ضعیف است و اگر چنین کنیم، باز برای‌مان هزینه تراشیده می‌شود.

او بیان می‌کند که این گرما در ساعات کاری آنها نیز تغییر ایجاد کرده است: پیش از این، ما از ساعت ۴ صبح سر کار حاضر می‌شدیم تا ساعت ۲ و نیم بعدازظهر. الان ۴ صبح که می‌آییم ۱۱ و نهایت آن ۱۲ ظهر به خانه برمی‌گردیم.

او در حینی که چشم می‌چرخاند تا ببیند نوبت او شده یا نه، می‌گوید: در این گرما استهلاک ماشین بالا می‌رود. شما حساب کنید سیم‌ّ‌هایی که داخل این ماشین است، سیم‌های ضعیفی است و روکش و حرارت‌گیر مناسبی ندارد.

تعداد مسافرها از نظر راننده این خط تغییر کرده و کم شده است. معمولا در اوج گرما تعداد مسافرها کم می‌شود و در این زمان بیشتر از تاکسی‌های اینترنتی استفاده می‌کنند.

تابستان امسال، ایران با موج گرمای شدید و بی‌سابقه‌ای مواجه بود. این وضعیت، علاوه بر اثرات منفی بر سلامت مردم و زیرساخت‌ها، موجب افزایش گردوغبار و آلودگی هوا به‌ویژه در تهران و برخی استان‌ها شده است. گرمای شدید تابستان و افزایش دما تاثیرات سختی بر راننده‌های تاکسی گذاشته است. افزایش خستگی و استرس ناشی از کار در شرایط هوای گرم، مشکلات جسمانی مانند گرمازدگی و کاهش تمرکز و راندمان کاری از جمله فشارهای کاری این رانندگان است. همین‌‎طور، گرمای زیاد باعث افزایش مصرف سوخت و هزینه‌های نگهداری خودرو می‌شود، چراکه سیستم‌های تهویه مجبور به کار بیشتر می‌شوند. آلودگی هوا و گردوغبار هم می‌تواند مشکلات تنفسی و سلامت رانندگان را تشدید کند، به‌ویژه آنها که ساعات طولانی در خیابان‌ها مشغول به کار هستند.

وقتی از رانندگان خط میرداماد به ونک درباره تاثیر گرما بر شرایط کارشان پرسیده می‌شود به راننده درشت‌اندامی که به‌نظر می‌آید، اضافه‌وزن دارد اشاره می‌کنند که روی نیمکت نشسته است. خود راننده می‌گوید، از من بپرس که گرمازدگی یعنی چه. ماشین او پژو ۴۰۵ است و از سال ۱۳۷۲ در تاکسیرانی مشغول بوده است. او به بطری یک و نیم لیتری که نیمی از آن آب است و نیم دیگر یخ، اشاره می‌کند و می‌گوید؛ عمر آب این بطری بیشتر از ۴۵دقیقه نمی‌شود.

وی می‌گوید: واقعیت این است که در طول روز هم، درست نمی‌توانیم با مردم تعامل داشته باشیم و حتی تا یکی در را محکم می‌بندد، ممکن است تنشی ایجاد شود؛ گرما این‌طور روی اعصاب تاثیر می‌گذارد.

از نظر راننده این خط، تعداد مسافران بسیار کم شده است: ما قبلا در این ساعت تا این حد منتظر نمی‌ماندیم. مردم ترجیح می‌دهند در این ساعت در خانه بمانند یا از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنند.

وی بیان می‌کند: من بارها در طول کار دچار گرمازدگی شده‌ام. در این مواقع آب خنک می‌خورم و دست و صورتم را می‌شویم. ۲۰ دقیقه‌ای کمی سرحال‌تر می‌شوم و باز هم همان ‌آش و همان کاسه. ما انتظارات زیادی از سازمان تاکسیرانی داریم، اما آنقدر ما را بی‌پاسخ گذاشته‌اند که دیگر خسته شده‌ایم.

گرمازدگی و خطر مرگ

علیرضا مافی، کارشناس فوریت‌های پزشکی مرکز اورژانس تهران در گفت‌وگو با صمت درباره خطرات گرمازدگی رانندگان تاکسی و راهکارهای پیشگیری آن گفت: نخستین نکته‌ای که باید در پیشگیری رعایت شود، حفظ دمای محیطی مناسب است. توصیه می‌شود دمای فضای داخلی خودروها به‌طور میانگین روی ۲۵درجه سانتیگراد تنظیم شود. در حال‌ حاضر بسیاری از رانندگان تاکسی به‌دلیل هزینه‌های بالا از روشن کردن کولر خودداری می‌کنند. اما توصیه من این است که حتما از کولر خودرو استفاده کنند. خلاف تصور رایج که گرمازدگی را ساده تلقی می‌کنند، این وضعیت می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد.

این کارشناس فوریت‌های پزشکی در ادامه گفت: رانندگان باید به‌طورمنظم از مایعات خنک، به‌ویژه آب خنک، استفاده کنند. تامین آب بدن اهمیت بالایی دارد و باید از هرگونه کم‌آبی جلوگیری شود. به‌ویژه رانندگان تاکسی که مدت‌زمان زیادی در صف انتظار مسافر هستند یا در خیابان‌ها توقف دارند، بیشتر در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند.

او بااشاره به بازدید میدانی خود از میدان ونک در یکی از روزهای گرم تابستان افزود: در صورت اجبار برای انتظار در خیابان، بهتر است رانندگان هر چند دقیقه یک‌بار وارد خودرو شوند، کولر را روشن کنند و دمای بدن خود را کاهش دهند. در نهایت نیز برای آغاز حرکت، باید مطمئن شوند که شرایط جسمی‌شان پایدار و سطح آب بدن‌شان مناسب است.

وی ادامه داد: گرمازدگی معمولا با علائم مشخصی همراه نیست، اما ممکن است به کاهش سطح هوشیاری، افزایش دمای بدن، تهوع، استفراغ و ضعف شدید منجر شود. در صورت مشاهده این علائم، فرد باید بلافاصله در محیطی خنک قرار گیرد و اگر سطح هوشیاری مناسب بود، مایعات خنک، به‌ویژه مایعات شیرین، مصرف کند تا وضعیت کنترل شود و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.

افزایش هزینه تعمیرات؛ دردسر بزرگ رانندگان

«من در این ۳۵ سال یادم نمی‌آید چنین گرمایی را تجربه کرده باشم. امسال بسیار اتفاق افتاد که هم خودم هم همکارانم دچار گرمازدگی شویم. نمی‌توانیم مرتب سر کار بیاییم. یک روز می‌آییم دو روز نمی‌آییم. دو روز می‌آییم، یک روز نمی‌آییم. طبیعتا این موضوع روی درآمدمان هم در این شرایط سخت اقتصادی تاثیر می‌گذارد. اما بالاخره انسان یک محدوده تحملی دارد.» این را راننده‌ای به خبرنگار صمت می‌گوید که در ایستگاه روی نیمکت نشسته، دو دکمه بالایی پیراهنش را باز کرده و عرق از صورتش به روی تنش و زمین می‌چکد. ماشین‌ها به صف شده‌اند و آنچنان از مسافر خبری نیست. راننده‌های تاکسی هم در انتظار با یکدیگر مشغول حرف زدن هستند.

این راننده که در خط توحید به ونک کار می‌کند، می‌گوید: هفته قبل ساعت ۱۲ظهر بود که در زمان کار از شدت گرما دچار حالت تهوع شدم و برگشتم خانه. ماشین‌های ما ماشین نیست و کشش ندارد. کولرها مناسب نیست و زود خراب می‌شود. نمی‌توانیم درست از کولر استفاده کنیم، چون ممکن است واشر بسوزاند. ماشین‌های درست و حسابی هم که به ما نمی‌دهند. هزینه‌های تعمیر و تعویض قطعات هم خیلی بالا است. لنت برای ماشین‌های ما 700 تا 800هزار تومان شده است که بسیار هم ضعیف است و زود خراب می‌شود. کسی هم نیست بر این قیمت‌ها و کیفیت‌شان نظارت کند.

او ادامه می‌دهد: در حال ‌حاضر تاکسیرانی هیچ خدمات مناسبی ارائه نمی‌دهد. ۱۵سال پیش در بعضی مناطق جرثقیل‌های تاکسیرانی به‌عنوان امدادتاکسی بود که وقتی خودروی ما دچار مشکل می‌شد و ما در خیابان می‌ماندیم، به‌صورت رایگان ما را به تعمیرگاه می‌بردند یا خودشان برای تعمیر می‌آمدند و در نهایت می‌توانستیم هزینه آن را به‌صورت اقساطی پرداخت کنیم. کیفیت محصولات مغازه‌های یدکی هم موردتایید بود. اما حالا شرایط کاملا متفاوت شده است.

شاهرخ جهرمی یکتا، کارشناس فنی خودروهای سواری در گفت‌وگو با صمت بااشاره به اینکه گرمای شدید تابستان تاثیرات مستقیمی بر عملکرد فنی خودروها، به‌ویژه خودروهایی که به‌طورمستمر در ناوگان تاکسیرانی فعال هستند، می‌گذارد، اظهار می‌کند: بیشتر تاکسی‌ها از خانواده خودروهای پژو هستند. این دسته از خودروها به‌طورذاتی دارای موتوری با دمای کاری بالا است و همین ویژگی، آنها را در برابر گرمای تابستانی بسیار آسیب‌پذیر می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: افزایش دمای هوا، به‌ویژه در شرایطی که سیستم خنک‌کاری خودرو دچار کوچک‌ترین نقصی باشد، می‌تواند آسیب‌های جدی به موتور وارد کند. شایع‌ترین مشکلی که در این زمینه بروز می‌کند، سوختن واشرسرسیلندر است که در میان رانندگان بسیار رایج شده است. این نوع آسیب نه‌تنها هزینه‌بر است، بلکه ممکن است به آسیب‌های ثانویه در سایر بخش‌های فنی خودرو نیز منجر شود و مدت زمان زیادی خودرو را از مدار خدمت خارج کند. از سوی دیگر، استفاده مداوم از سیستم تهویه مطبوع (کولر) در فصل گرما، بار مضاعفی بر موتور خودرو وارد می‌کند. روشن بودن کولر باعث افزایش مصرف سوخت و در عین حال بالا رفتن دمای موتور می‌شود، که این امر نیز به‌نوبه خود، استهلاک را افزایش می‌دهد.

جهرمی یکتا گفت: نکته قابل‌توجه دیگر، شرایط خاص توقف خودرو در ترافیک‌های سنگین تابستانی است. دمای هوای نزدیک به سطح آسفالت، به‌ویژه در مناطق پرترافیک، می‌تواند تا ۷ تا ۱۰ درجه بالاتر از دمای اعلام‌شده توسط هواشناسی باشد. این دما نه‌تنها برای عملکرد خودرو خطرناک است، بلکه سلامت جسمی راننده و سرنشینان را نیز تهدید می‌کند.

ترس امتیاز و هراس استهلاک

در روزهای اوج گرما، بسیاری از شهروندان ترجیح می‌دهند، کمتر در معرض آفتاب قرار بگیرند و همین مسئله موجب افزایش تقاضا برای استفاده از تاکسی‌های اینترنتی شده است. مهران که حدود 3 سال است رانندگی تاکسی اینترنتی را به‌عنوان شغل دوم خود انتخاب کرده، می‌گوید باوجود اینکه نمی‌گذارد فشار کاری برای او در این فصل گرم زیاد شود و بعد از هر دو ساعت رانندگی، یک ساعت استراحت می‌کند، گرمای هوا همچنان تاثیر زیادی بر توان جسمی‌اش دارد.

او درباره تاثیر گرما بر خودروی خود توضیح می‌دهد: زمانی که در ترافیک هستم و کولر روشن است، موتور پراید به‌شدت داغ می‌کند و باید بسیار مراقب باشم که جوش نیاورد. استفاده مداوم از کولر مصرف بنزین را افزایش داده و در شرایط اقتصادی فعلی، این مسئله فشار مضاعفی وارد می‌کند. گرمای شدید موجب فرسودگی سریع‌تر لاستیک‌ها می‌شود، کمک‌فنرها تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد و سیستم ترمز نیز به‌دلیل دمای بالای آسفالت، عملکرد سنگین‌تری دارد. کولر ماشینم هم کم‌کم توان خود را از دست داده است یا باید گاز آن شارژ شود یا کمپرسور بررسی شود، که هردو مورد هزینه‌بر است.

این راننده بااشاره به تاثیر گرما بر شرایط کاری خود می‌گوید: در ساعات اوج گرما، برخی مسافران ترجیح می‌دهند از خانه خارج نشوند، بنابراین تعداد سفرها کم می‌شود. از طرفی، برخی سفرها با کرایه پایین انجام می‌شود، اما به‌خاطر گرما باید کولر خودرو روشن باشد که این به‌معنای بالا رفتن استهلاک ماشین است. اگر هم کولر به‌خوبی کار نکند یا خاموش باشد، مسافران سریعا ناراضی می‌شوند و حتی امتیاز پایین می‌دهند.

آرش، راننده تاکسی اینترنتی دیگری می‌گوید: یکی از سخت‌ترین شرایط برای رانندگان تاکسی اینترنتی، گرفتار شدن در ترافیک سنگین شهر است؛ جایی که نه فرصت غذا خوردن پیدا می‌شود، نه استراحت. شرایط جوی نامناسب، گرمای طاقت‌فرسا و کاهش تعداد مسافرها، همه موجب کاهش درآمد شده است. در این میان، درصد بالایی از کرایه نیز توسط پلتفرم تاکسی‌های اینترنتی کسر می‌شود (در مواردی حتی بیش از ۱۵ درصد) و این مسئله باعث شده راننده‌ها برای رسیدن به حداقل درآمد، مجبور باشند ساعت‌های طولانی‌تری در این گرمای طاقت‌فرسا کار کنند.

وی ادامه می‌دهد: برای اینکه یک راننده بتواند روزانه فقط یک میلیون تومان درآمد داشته باشد، باید حداقل ۹ ساعت در روز، آن هم در ترافیک شدید کار کند. در حالی که به‌نظر می‌رسد زمان و شرایط کار راننده دست خودش است، اما در عمل، فشار کاری و شرایط محیطی آن بسیار دشوارتر از تصور است.

وی بااشاره به اینکه آلودگی هوای تهران در مقایسه با بسیاری از شهرهای دیگر بسیار بیشتر است، می‌گوید: رانندگان دائم در معرض دود، ترافیک و آلودگی هستند. این شرایط به‌مرور روی سلامت آنها اثر می‌گذارد. بسیاری از رانندگان از سوزش چشم‌ها، سردرد و خستگی مفرط شکایت دارند. خستگی ناشی از آلودگی هوا نه‌تنها جسمی، بلکه روحی و روانی نیز هست. رانندگی طولانی‌مدت در گرمای شدید، آن هم همراه با آلودگی هوا، قبل از هر چیز سیستم عصبی و روانی راننده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. احساس فشار، بی‌حوصلگی و حتی سردردهای شدید در اثر گرما و خستگی، جزو تجربه‌های روزانه رانندگان در تابستان است. از سوی دیگر، توقف طولانی‌مدت خودرو در ترافیک، به‌ویژه روی آسفالت داغ، باعث افزایش دمای داخل خودرو تا چند درجه بالاتر از دمای هوای اعلام‌شده می‌شود. این گرما، هم سلامت راننده را تهدید می‌کند و هم به قطعات فنی خودرو آسیب می‌زند.

سخن پایانی

امسال گرمای طاقت‌فرسای تابستان، بیش از هر زمان دیگری بر معیشت و سلامت رانندگان تاکسی سایه انداخته است؛ زحمتکشانی که هر روز در میدان رقابت با گرما و هزینه‌های بالای خودروهای‌شان، در تکاپو برای معیشت هستند. مرگ اخیر راننده تاکسی اینترنتی در اثر گرمازدگی، پیامد نادیده‌ گرفتن شرایط سخت کاری و فقدان حمایت‌های لازم برای حفظ سلامت و امنیت رانندگان در مواجهه با گرمای سوزان تابستان است.