۵۵ درصد ظرفیت تولیدی ما مغفول مانده است

حمیدرضا نامی، رئیس انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی مانند تراکتور، کمباین، ماشین‌ها، ادوات و تجهیزات کشاورزی (اتماک)، در گفت‌وگو با روزنامه صمت گفت: در بخش تقاضا، بیش از ۹۵درصد ماشین‌آلات و ادوات و تجهیزات موردنیاز کشاورزان از طریق شرکت‌های تولیدکننده ماشین‌های کشاورزی در داخل کشور و با نرخ ثابت در مدت بیش از ۵سال گذشته تولید و تامین می‌شود که به‌معنای تعادل و پایداری در بازار است.

وی در بخش عرضه نیز گفت: در حال ‌حاضر واحدهای تولیدی و صنعتی ما فقط با فعالیت ۴۵درصدی از ظرفیت تولیدی خود می‌توانند نیاز ۹۵درصدی کشور را تامین کنند. با این حال نیز همچنان مازاد تولید و عرضه داریم که بخشی از آنها در حال صادرات است و بسته به کیفیت و نوع دستگاه‌های تولیدی، بازارهای صادراتی متفاوتی در کشورهای همسایه از جمله عراق، افغانستان تا افریقا و بخش‌هایی از آسیای میانه و قفقاز را داراست.

استاندارد خاصی در بخش ماشین‌آلات کشاورزی وجود ندارد

وی در ادامه با تاکید بر اینکه چیزی به نام استاندارد خاص در بخش ماشین‌آلات کشاورزی وجود ندارد، گفت: صرفا یک‌سری استانداردهایی در حوزه مسائل و علائم ایمنی وجود دارد که طبیعتا همه ماشین‌آلات از آن برخوردار هستند، اما به‌دلیل تنوع و تکثر بسیار زیاد ادوات کشاورزی، تاثیر از شرایط اقلیمی، بافت خاک، فرهنگ کشاورزی و شرایط بهره‌برداری متفاوت استاندارد یونیکی در این حوزه مطرح نیست.

نامی درباره استانداردها در داخل کشور نیز افزود: در داخل کشور نیز، در گذشته مرکزی تحت‌عنوان «تست زراعی کرج» وجود داشت؛ در این مرکز دستگاه‌هایی که تولید می‌شد، تست شده و عملکرد آن در مزرعه تایید می‌شد و گواهی تایید فنی عملکرد در مزرعه دریافت می‌کرد که به‌نوعی گویای وضعیت کیفی ماشین‌آلات نیز بود. اما در سال‌های اخیر این وظیفه از مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی به مرکز تحقیقات فنی ـ مهندسی وزارت جهاد کشاورزی در کرج محول شد که همین انتقال به‌عبارتی کار را با چالش جدی مواجه کرد.

یک تغییر چالش برانگیز

وی تشریح کرد: طبیعتا در سنوات قبل زمانی که شرکت‌های تولیدکننده دستگاهی را تولید می‌کردند، در هماهنگی کامل در مراحل قبل از کار و هنگام کار با مرکز توسعه مکانیزاسیون قرار داشت و در هنگام کار، اندازه‌گیری‌ها و اقدامات کارشناسانه انجام و در نهایت با یک هزینه بسیار منطقی برای دستگاه در یک زمان کوتاهی تاییدیه صادر می‌شد، این تاییدیه حدود ۵ سال اعتبار داشت و به‌معنای دیگر کارها به‌صورت روان و بدون هیچ مشکلی انجام می‌گرفت. اما از زمانی که این مسئولیت به مرکز تحقیقات فنی ـ مهندسی کرج که آن نیز زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است، محول شده؛ به‌دلیل پیچیدگی این فرآیند، مسیر اخذ تاییدیه فنی عملا قفل شده است. اکنون تا زمان ثبت تاییدیه فنی در لیست وزارت جهاد کشاورزی گاه تا یک سال زمان نیاز است. این در حالی است که اعتبار این تاییدیه‌ها بیش از یک سال نیست و این یعنی فاجعه، زیرا برای ماشینی که تاییدیه یک‌ساله دارد، نیاز است تا ۶ ماه تست انجام گیرد. در حالی که در تمام دنیا زمانی که یک ماشین طراحی و تولید می‌شود، نمونه‌های اولیه آن پس از تست و آزمون، تاییدیه فنی برای همیشه دریافت می‌کنند نه یک مدت مشخص! تا قبل از اینکه این مسئولیت به مرکز فنی ـ مهندسی انتقال یابد، مدت زمان این اعتبار حدود ۵سال بود که باتوجه به اینکه قرار نیست در این مدت تغییری برای برای خط تولید این ماشین‌آلات رخ دهد، بسیار منطقی به‌نظر می‌رسید.

رئیس انجمن تولیدکنندگان تراکتور، کمباین، ماشین‌ها، ادوات و تجهیزات کشاورزی (اتماک)، ادامه داد: بنابراین پیچیدگی، زمان‌بر بودن و پرهزینه بودن (گاه تا چند ده برابر هزینه‌های قبلی) و مدت زمان کم اعتبار تاییدیه فنی، در مرکز تحقیقات مهندسی وزارت جهاد از جمله مشکلاتی است که اکنون تولیدکنندگان ادوات کشاورزی با آن مواجهند. این انتقال بسیار آزاردهنده بوده و گاه شرکت‌ها مجبورند تا یک کارمند را صرفا برای پیگیری‌های این موضوع در نظر بگیرند. همچنین در نظر داشته باشید که در این مسیر هزینه‌های سنگینی بر تولیدکنندگان تحمیل می‌شود که در نهایت بر بهای تمام‌شده و بهای فروش کالا اثر گذاشته و در نهایت به کشاوز تحمیل می‌شود.

رئیس اتماک درباره موضوعات دیگری که به‌عنوان چالش‌های این بخش مطرح است، نیز گفت: از طرف دیگر، تمام چالش‌هایی که واحدهای صنعتی با آن روبه‌رو هستند، در این صنعت نیز جاری است. برای مثال قطعی برق؛ در حال ‌حاضر واحدهای تولیدی ما در شهرک‌های صنعتی با قطعی دوروزه برق و قطعی یک‌روزه آب در هفته مواجهند که عملا واحدهای تولیدی را فلج کرده است. در حالی که اگر واحدهای تولیدی اقدام به تهیه ژنراتور برای تامین برق کنند، با چالش گازوئیل روبه‌رو شده و به اتهام قاچاق گازوئیل متهم می‌شوند.

شرایط خاص تولید در نبود حمایت

نامی در ادامه بااشاره به جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل و تاثیر آن در فعالیت واحدهای تولیدی نیز گفت: در این شرایط نیز به‌دلیل اینکه بسیاری از واحدهای صنعتی در محدوده مراکز نظامی قرار داشت و مجبور به تعطیل بودند؛ همچنین آنهایی هم که نزدیک نبودند، با قطعی برق و آب مواجه‌ و عملا بازار به‌دلیل شرایط خاص قفل شده است.

وی با گله‌مندی از عدم‌حمایت دولت از واحدهای تولیدی در این زمان گفت: باوجود شرایط سخت تولید و تعطیلی‌های تحمیلی که به شرکت‌ها وارد می‌شد، نه‌تنها هیچ بسته حمایتی و کمکی از سوی دولت در حوزه مالیاتی و بیمه اجتماعی دریافت نکرده‌ایم، بلکه این سازمان‌ها با همان روال قبل به فعالیت خود ادامه می‌دهند. البته ناگفته نماند که سازمان تامین‌اجتماعی مهلت 4روزه‌ای را برای پرداخت حق بیمه‌ها قائل شده است که این مسئله باتوجه به محدودیت‌های بانکی که در این مدت وجود داشت، لطف بزرگی به‌نظر نمی‌رسد. از طرف دیگر، در صورت عدم‌موفقیت کارفرما در پرداخت حق بیمه کارکنان خود در مدت مهلت ۴روزه باید خسارت ۱۲درصدی را پرداخت کند، در حالی که این ۱۲درصد هیچ مبنایی ندارد، بنابراین این مهلت ۴روزه هیچ لطف خاصی از سوی سازمان تامین اجتماعی نبوده است.

به‌اعتقاد وی، دولت تمایلی به درگیر کردن خود با مشکلات بخش خصوصی و تولیدکننده نداشته، زیاد هم اهمیتی برای آنها قائل نیست. گمان می‌کند همین که مطالبات خود را وصول کند، به وظیفه خود عمل کرده است، در حالی که این بی‌توجهی شدیدا واحدهای صنعتی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

رئیس انجمن تولیدکنندگان تراکتور، کمباین، ماشین‌ها، ادوات و تجهیزات کشاورزی ادامه داد: امسال با همت و تلاش بسیار زیاد کریم ذوالفقاری، رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی، اعضای هیات‌مدیره انجمن و بانک کشاورزی، به اعتبارات ۶ هزار میلیارد تومانی برای ارائه تسهیلات به کشاورزان برای خرید ماشین‌آلات کشاورزی دست یافته‌ایم. گرچه تخصیص این اعتبارات تاکنون اجرایی نشده است، اما اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند برای خرید و نوسازی ماشین‌آلات فرسوده کشاورزان و هم واحدهای صنعتی کشاورزی که تصمیم به توسعه ماشین‌آلات صنعتی خود دارند، در شرایط سخت اقتصادی اکنون بسیار ثمربخش باشد. باتوجه به اینکه یک‌چهارم از امسال را پشت‌سر نهاده‌ایم، نیاز است تا هرچه زودتر تسهیلات مصوب‌شده اجرایی و پرداخت شود.

نامی همچنین درباره تاثیر تحریم‌ها در تولید نیز گفت: بخشی از تولید متاثر از واردات اجزا و قطعات از خارج از کشور است، اما به‌دلیل ضریب بالای خودکفایی این صنعت میزان وابستگی آن به واردات و آسیب‌هایی که از این حوزه می‌بیند به نسبت سایر صنایع کمتر است. به‌دلیل ظرفیت بالای تولید این بخش عمده آسیب‌هایی که به آن وارد می‌شود، در حوزه صادرات ماشین‌های کشاورزی است. از طرف دیگر، تنش‌های اخیر کشور شدیدا بازارهای صادراتی را با مشکل مواجه کرده، به‌طوری‌که عملا ادامه فعالیت متوقف شده است.

به‌گفته وی؛ حتی اگر از سوی وزارت صمت برنامه‌های مشخصی برای حمایت از حوزه صنعت وجود داشته باشد، این حمایت‌ها برای ماشین‌آلات کشاورزی دیده نمی‌شود و اساسا در حوزه ماشین‌های کشاورزی حمایت خاصی از سوی دولت و وزارت جهاد کشاورزی وجود ندارد که نیاز است تا در این حوزه بازنگری شود.

رئیس اتماک گفت: حدود ۳ سال است که دفتر ماشین‌های کشاورزی و راهسازی در وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شده که خروجی آن عملا هیچ است و در این مدت حتی به‌اندازه یک نامه حمایتی در راستای منافع صنف نیز صادر نشده است.

در به‌روز بودن عقب‌ماندگی نداریم

در ادامه نامی درباره به‌روز بودن تکنولوژی ماشین‌های کشاورزی نیز گفت: باتوجه به شرایط کشور در این حوزه، از وضعیت نسبتا متعادلی برخورداریم و در آنچه که در دسترس کشاورز و کشاورزی ایران است، به‌روز هستیم. در به روز رسانی ادواتی که به موضوعاتی مثل بحران آب، فرسایش خاک و... که کشاورزی امروزه با آن مواجه است،. توجه داشته و نسبت به سایر کشورها عقب ماندگی نداریم. البته که تا ایده‌آل‌های کشورهایی مثل آلمان و ایتالیا خیلی فاصله داریم، اما آنها از زیرساخت‌های لازم در استفاده از تکنولوژی برخوردارند، یعنی اگر آنها تراکتورهای بدون راننده تولید می‌کنند، به‌دلیل برخورداری از زیرساخت‌های پوشش ماهواره‌ای و اینترنتی است.

زنگ خطر خروج سرمایه

وی در ادامه به سرمایه‌گذاران توصیه کرد: باتوجه به بحران آب در کشور و حرکت آن به‌سوی خشکسالی و چالش‌هایی که ممکن است برای کشاورزی کشور پیش بیاید؛ در حال حاضر، برنامه جدی و خاصی برای جلوگیری از آن نیز دیده نمیشود و باتوجه به اینکه در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های زیادی در حوزه تولید ماشین‌های کشاورزی انجام گرفته و همچنین باتوجه به تولید با ظرفیت ۴۵درصدی و تامین نیاز ۹۵درصدی داخلی، سرمایه‌گذاری مجدد و توسعه‌ای در این بخش ممکن است با منطق ریسک سازگار نباشد. از طرف دیگر، ممکن است به‌دلیل مشکلات فراوان بر سر راه تولید کشاورز از جمله کمبود آب، برق و مشکلات در تامین نهاده‌ها و... یا انتظار چندماهه برای پرداخت مطالبات، وجود داشته باشد که با این احوالات احتمال خروج سرمایه‌های تولیدی از بخش کشاورزی دور از ذهن نیست که این مهم می‌تواند بخش تقاضا در حوزه ماشین‌های کشاورزی را تضعیف کند.

عمده مشکلات در این حوزه مربوط به مسائل ارزی است

همچنین علی عباس‌زاده، دبیر انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی، در گفت‌وگو با صمت گفت: به‌دلیل اینکه بیش از ۹۰ درصد ادوات موردنیاز کشاورزی در داخل کشور تولید می‌شود، مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد. این فرآیند یا به‌صورت مونتاژی بوده یا در داخل تولید می‌شود.

وی ادامه داد: درباره واردات ماشین‌آلات کشاورزی به‌صورت کامل مانند کمباین‌ها نیز تلاش می‌شود تا بومی‌سازی در داخل کشور انجام گیرد.

دبیر انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی، گفت: عمده مشکلات در این حوزه مربوط به مسائل ارزی است که مشکل عمده تولیدکنندگان بوده و نمی‌توان گفت صرفا مربوط به این حوزه است.

سخن پایانی

باتوجه به مشکلات و چالش‌های فراوانی که امروزه بخش کشاورزی کشور در تمام حوزه‌های صنعتی و کشت با آن مواجه است، باتوجه به چالش‌های فراوانی که بر سر راه تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی وجود دارد و همچنین باتوجه به ظرفیت مغفول‌مانده ۵۵ درصدی تولید ادوات کشاورزی در داخل کشور، توجه به صادرات به‌ویژه برای شرکت‌هایی که محصولات باکیفیت و صادرات‌محور تولید می‌کنند، می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل برای ادامه تولید، جلوگیری از اخراج کارکنان و به‌روز بودن دانش فنی و ماشین‌آلات تولیدی باشد.