آثار منفی خبرمحوری بورس

اخبار سیاسی یکی از اصلی‌ترین عوامل نوسان‌ساز در بورس ایران است. نمونه‌های بارز آن، اخبار مذاکرات هسته‌ای است. در دوره‌هایی که خبرهای مثبتی از توافق هسته‌ای منتشر می‌شود، شاهد رشد ناگهانی و گاهی غیرمنطقی شاخص بورس هستیم، صرف‌نظر از اینکه شرکت‌ها واقعا از لغو تحریم‌ها منتفع می‌شوند یا خیر! تغییرات در تیم اقتصادی دولت نیز یکی از رویدادهای سیاسی با اثرگذاری بسیار در بورس است.

به‌عنوان‌مثال با تغییر وزیر اقتصاد، رئیس بانک مرکزی یا رئیس سازمان بورس، بازار به‌شدت واکنش نشان می‌دهد. این واکنش‌ها بیشتر ناشی از «پیش‌داوری» درباره سیاست‌های احتمالی است تا تحلیل منطقی. تحریم‌های جدید یا لغو آنها و حتی اخباری مبهم دراین‌باره در عرض چند ساعت می‌تواند صف‌های خرید یا فروش سنگین ایجاد کند.

در نتیجه خبرمحوری بورس آثار منفی بسیاری دارد که از آن جمله می‌توان به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران در بلندمدت، افزایش رفتارهای سفته‌بازانه و نوسان‌گیری، بی‌ارتباط شدن نرخ سهام با ارزش ذاتی آنها و اختلال در فرآیند تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی نام برد.

سردرگمی سرمایه‌گذاران به‌دنبال شوک‌های خبری

مصطفی صفاری، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه؛ به‌طورکلی شاخص بورس دماسنج اقتصاد است. در اقتصاد، دو نوع شوک داریم؛ یکی شوک‌های سیاسی و دیگری اقتصادی. نفس شوک‌های سیاسی کوتاه‌مدت است؛ به‌طوری‌که حداکثر، یک‌هفته‌ای تمام می‌شوند، اما شوک‌های اقتصادی مثل تغییر نرخ بهره و نرخ دلار بلندمدت هستند و بیش از یک سال بر اقتصاد تاثیر می‌گذارند. اما وقتی شوک سیاسی به شوک اقتصادی تبدیل شود، بلندمدت است.

باتوجه به تلاش بانک مرکزی به‌منظور تک‌نرخی شدن ارز، این موضوع می‌تواند خبر مثبتی برای بازار سرمایه باشد و در این میان، باید توجه کرد؛ بازار ما در حداقل نرخ قرار دارد. در رابطه با اینکه در حال ‌حاضر بازار سرمایه نیاز به اصلاحات دارد یا خیر، باید دقت داشت که اگر به‌عنوان‌مثال بحرانی مانند حادثه ۱۱سپتامبر بسیار عمیق باشد، منجر به تعطیلی بازار خواهد شود؛ به‌طوری‌که این حادثه باعث شد، بورس نیویورک به مدت ۳ روز تعطیل شود. اما روش دیگری که وجود دارد، محدود کردن دامنه نوسان است. محدودیت دامنه نوسان، تصمیم درستی بود، اما این اقدام نباید زمانبر شود و پس از شفافیت می‌توانند دامنه را باز کنند و اگر در آینده، شاهد شوک سیاسی دیگری باشیم، متولیان بورس می‌توانند دامنه را محدود کنند. وقتی اتفاق خاصی رخ می‌دهد، به‌دلیل شوک سیاسی، عده‌ای دچار سردرگمی و وحشت می‌شوند و نمی‌دانند باید چه کاری انجام دهند.

این در حالی است که پس از بررسی‌های انجام‌شده، دریافت خیلی از ارزندگی‌های سهام وجود دارند که قابل‌خرید هستند و قیمت‌های آنها به کف رسیده است. برای مثال در سال ۹۹، شاخص بیش از ۲ میلیون و نرخ ۴۳۰ میلیارد دلار بوده که الان ارزش آن با همان شاخص به ۱۴۰میلیارد دلار رسیده است و این نشان می‌دهد ارزندگی سهام در مقایسه با سایر بازارهای موازی جذاب‌تر است. در صورتی که شوک‌های مجددی به بازار سرمایه وارد شوند، تصمیم شورای بورس بر این است که دامنه نوسان را محدود کند، اما پس از شفافیت، این دامنه برطرف خواهد شد و احتمال دارد که خیلی از صف‌ها جمع شوند و حداکثر زمان شوک سیاسی بر اقتصاد به‌ویژه بازار سرمایه، یک هفته خواهد بود و پس از آن، حذف می‌شود.

موج‌سواری سرمایه‌گذاران خرد روی اخبار سیاسی

محمدرضا اعلمی، کارشناس بازار سرمایه؛ بازار سرمایه در سال‌های اخیر واکنش‌های هیجانی بسیار نسبت به اخبار نشان داده است؛ نمونه نزدیک آن مذاکرات ادامه‌دار میان تهران و واشنگتن که سیگنال‌های خبری آن گاه بورس را صعودی و گاه سرخ‌پوش کرد. اما صعودهای بورسی در زمان مثبت بودن اخبار سیاسی، بیش از همه در نمادهای صادرات‌محور، بانکی و خودرویی دیده می‌شود و بیش از آنکه حاصل تغییرات بنیادین در سودآوری شرکت‌ها باشد، نتیجه افت ریسک‌های سیستماتیک و بهبود فضای ذهنی سرمایه‌گذاران است. تجربه نشان داده است بازار سرمایه ایران به‌شدت از فضا و اخبار سیاسی تاثیر می‌پذیرد، اما تداوم روند صعودی، مستلزم ورود سرمایه‌های جدید، اصلاح ساختارها و تقویت محرک‌های اقتصادی است. یکی از راهکارهای جلوگیری از این روند، اصلاح ساختارهای بنیادی در بازار سرمایه است. اما آیا اکنون زمان مناسبی برای اصلاحات ساختاری است؟ شاید اکنون که بازار با کاهش محسوس ریسک‌های سیاسی مواجه است، فرصت مناسبی برای اصلاحات ساختاری فراهم شده باشد. موافقت یا عدم‌موافقت در مذاکرات پیش‌رو نیز می‌تواند دو سناریوی اصلی برای آینده بازار سرمایه ترسیم می‌کند.

در صورت توافق، بازار سرمایه به احتمال زیاد با رشد قابل‌توجهی مواجه خواهد شد، به‌ویژه در گروه‌هایی که از کاهش تحریم‌ها نفع می‌برند. انتظار می‌رود با تسهیل مبادلات مالی و دسترسی بهتر به منابع، فضای کلی کسب‌وکار بهبود یابد و همین عامل می‌تواند به رشد مستمر بازار کمک کند. در صورت عدم‌توافق نیز، هرچند واکنش منفی بازار دور از انتظار نیست، اما از آنجا که بخشی از بدبینی‌ها پیش‌تر در قیمت‌ها لحاظ شده، می‌توان انتظار داشت که افت بازار محدود و کوتاه‌مدت باشد. البته تشدید تنش‌ها می‌تواند ورق را برگرداند و بازار را وارد فاز جدیدی از نااطمینانی کند.

اکنون نه‌تنها بازار به تحرک درآمده، بلکه فضای ذهنی سرمایه‌گذاران نیز پذیرای اصلاحات است. شاید وقت آن رسیده که با جسارت بیشتری به‌سمت حذف موانع ساختاری چون دامنه نوسان حرکت کنیم؛ تصمیمی که می‌تواند نقطه عطفی در بازگشت اعتماد به بازار سرمایه باشد.

ریسک‌های سیستماتیک، بورس را نسبت به اخبار حساس کرد

پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه؛ امروز ۲ موضوع بازار سهام را تهدید می‌کرد که به‌نظر می‌رسد این دو موضوع جای خود را به مثبت‌تر شدن شرایط داده است؛ موضوع نخست که باعث می‌شد بازار سهام ارزش دلاری خود را از دست بدهد، خطر تنش جدید و اتفاقاتی از این دست بود و موضوع دوم، تشدید تحریم‌ها بود که به‌دلیل مکانیسم ماشه ممکن بود به‌وقوع بپیوندد. به‌نظر می‌رسد مذاکرات اخیر در حال حذف این دو سایه و ترس اخیر از سر بازار سرمایه است و این بازار سهام در تلاش است تا خودی نشان دهد. اما باید منتظر اتفاقات پیش‌رو که مهم هم هست، ماند. واکنش‌های بازار سهام بسیار به این مذاکرات پیوسته است.

اگر در فضای واقعی اقتصاد، شرایط خوبی پیدا کنیم، بازار سهام خوبی هم خواهیم داشت.

 بازار سهام در فضای سیاسی و تولیدی بسیار خوب، شرایط خوبی هم خواهد داشت. آنجا که بازار سهام به‌عنوان بازار ثانویه بتواند پروژه‌ها را در بازار اولیه تامین مالی کند، در آن شرایط می‌توان گفت اتفاق خوبی رخ داده است.

اگر توافقی در دورهای بعدی و پیش‌روی مذاکرات رخ دهد، بازار سرمایه رشد پایدار و صددرصدی خواهد داشت و نمی‌توان شک کرد که اگر تعاملات و روابط خوبی با دنیا داشته باشیم، نه‌تنها در خارج کشور بلکه در داخل کشور هم می‌توانیم جذب سرمایه‌گذار داشته باشیم.

سخن پایانی

به‌اعتقاد کارشناسان، برای کاهش تاثیرپذیری شدید بورس ایران از اخبار و هدایت آن به‌سوی کارکردهای واقعی خود، راهکارهایی ضروری است. ازجمله افزایش شفافیت اطلاعاتی و انتشار منظم گزارش‌های مالی، افزایش آموزش مالی به سرمایه‌گذاران خرد، افزایش عمق بازار و جذب سرمایه‌گذاران نهادی، ایجاد ثبات در سیاست‌های اقتصادی و پرهیز از تصمیمات لحظه‌ای و کاهش ریسک‌های سیاسی و بهبود روابط بین‌المللی. به عقیده بیشتر تحلیلگران بازار سرمایه، بورس ایران در حال‌حاضر بازاری است به‌شدت خبرمحور که به‌جای تحلیل‌های بنیادین و تکنیکال، براساس اخبار و شایعات حرکت می‌کند. این وضعیت نه‌تنها ریسک بازار را افزایش می‌دهد، بلکه مانعی جدی بر سر راه توسعه بلندمدت بازار سرمایه و تبدیل آن به موتور تامین مالی مولد اقتصاد است. برای حرکت به‌سمت بازاری کارآمد و مبتنی بر تحلیل، باید اصلاحاتی در سطح سیاست‌گذاری، ساختار بازار و فرهنگ سرمایه‌گذاری رخ دهد. اقتصاد ایران به‌شدت تحت‌تاثیر تحریم‌های خارجی، تنش‌های ژئوپلتیک و سیاست‌های اقتصادی ناپایدار است. در نتیجه، هر خبری که حاکی از تغییر در وضعیت روابط خارجی، مذاکرات هسته‌ای، تغییر کابینه یا سیاست‌های اقتصادی باشد، تاثیر آنی بر بازار می‌گذارد. کم‌عمق بودن بازار یکی از دلایل این تاثیرپذیری آنی است؛ عمق بازار سرمایه ایران نسبت به بازارهای بین‌المللی پایین است. بازیگران حقوقی و عمده بازار سهم بالایی در معاملات دارند و سرمایه‌گذاران خرد بیشتر پیرو جو و هیجانات بازار هستند که این خود باعث تشدید رفتار هیجانی ناشی از اخبار می‌شود. عدم‌شفافیت اطلاعاتی و ضعف تحلیل بنیادی یکی دیگر از عوامل کلیدی تاثیر اخبار بر بازار سرمایه است. در بسیاری از مواقع، اطلاعات دقیق و به‌موقع از عملکرد شرکت‌ها یا سیاست‌های کلان اقتصادی در دسترس نیست، بنابراین سرمایه‌گذاران برای تصمیم‌گیری به اخبار و شایعات اتکا می‌کنند. از نگاه برخی تحلیلگران بازار سرمایه تسلط سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای در بورس تهران باعث شده، رفتارهای سرمایه‌گذاران هیجانی، از روی ترس و هدف‌گذاری نشده باشد. نسبت بالایی از فعالان بازار سرمایه ایران را افراد حقیقی تشکیل می‌دهند که آموزش مالی حرفه‌ای ندیده‌اند و تحلیل بنیادی یا تکنیکال دقیق ندارند. این گروه‌ها به‌شدت از اخبار تاثیر می‌پذیرند.