تکرار یک اشتباه، مرگ چشمه پناه
تغییر کاربری اراضی کشاورزی موضوعی تکراری، اما چالش مهم کشاورزی ایران است؛ مسئله‌ای که باوجود هشدارها و اعلان‌ها همچنان مسیر خود را طی می‌کند. باوجود اینکه سال‌های زیادی است که مسئله تغییر کاربری اراضی کشاورزی به چالشی مهم برای فعالان این صنعت تبدیل شده، اما هنوز هم راه‌حلی جدی برای آن از سوی مراجع مربوطه دیده نشده است. نگرانی‌های کشاورزان لرستانی از تغییر کاربری زمین کشاورزی وسیعی در استان لرستان با نام چشمه پناه بار دیگر ما را بر آن داشت تا در این شماره از صمت به بررسی چالش‌های کشاورزی و تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی بپردازیم که در ادامه آمده است.
شناسایی ۲۵۳ مورد تغییر کاربری غیرمجاز در اراضی کشاورزی لرستان
فرمانده یگان حفاظت اراضی کشاورزی لرستان از شناسایی ۲۵۳ مورد تغییر کاربری غیرمجاز در اراضی کشاورزی استان در فروردین ۱۴۰۴ خبر داد.
سرهنگ مسلم مویدی بااشاره به طرح برخورد با متخلفان تغییر کاربری غیرمجاز، اظهار کرد: ۲۵۳ مورد تغییر کاربری غیرمجاز در فروردین امسال در سطح بیش از ۶ هکتار شناسایی و برای متخلفان اخطار صادر شده و توقف عملیات انجام گرفته است. برای شناسایی به‌موقع تغییر کاربری‌های غیرمجاز باید واحد گشت به‌صورت‌منظم اراضی کشاورزی را رصد کند و برای اقدامات حقوقی پس از صدور اخطاریه، پرونده تشکیل شود.
فرمانده یگان حفاظت اراضی استان لرستان بیان کرد: تخریب هر متر از زمین‌های حاصلخیز، ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به آینده کشاورزی و اقتصاد منطقه وارد می‌کند و جلوگیری از این اقدامات تنها با همکاری مردم و مسئولان ممکن است.
فرمانده یگان حفاظت اراضی کشاورزی لرستان گفت: گشت‌های یگان حفاظت امور اراضی در سطح استان لرستان فعال هستند و با گشت مستمر و با هدف جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری‌های غیرمجاز اراضی با متخلفان برخورد قانونی خواهند کرد و شهروندان در صورت مشاهده هرگونه تغییر کاربری غیرمجاز از طریق سامانه ۱۳۱ یا با مراجعه به نشانی https: //cms.laoi.ir تخلف تغییر کاربری را ثبت و پیگیری کنند.
بی‌پناهی چشمه پناه در گیرودار تغییر کاربری
به‌سراغ یکی از کشاورزانی رفته‌ایم که بسیار از احتمال تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی که در چشمه پناه استان لرستان است، ناراحت و نگران است. ابوطالب رضایی در گفت‌وگو با روزنامه صمت گفت: دشت چشمه پناه با مراتع زیبایش سالیان متمادی در اعصار گذشته، پناه چشمه‌های باستانی و قنات‌های سرزمین چمن سلطان در شرق لرستان بوده، اما اکنون به بهانه توسعه و پیشرفت، تاسیس کارخانه سیمان در منطقه مطرح است که نیازمند تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی است. این در حالی است که در کنار چشمه پناه مزارع گندمزار قرار داشته و باوجود بناهای تاریخی، بسیار بیش از ۸۰۰ سال قدمت دارد.
وی بااشاره به تصمیم احداث کارخانه سیمان در این منطقه، افزود: تصمیم به احداث کارخانه سیمان در این منطقه در حالی گرفته شده که در این زمین‌های کشاورزی چند قنات و چاه فعال وجود داشته است و در حال حاضر ۲۴ نفر به‌صورت‌مستقیم در این زمین‌ها در حال کشاورزی هستند.
این کشاورز با بیان اینکه، مخالف تولید و اشتغال نیستیم، گفت: فقط درخواست داریم که این کارخانه از این منطقه به منطقه دیگر انتقال یابد. به‌عبارت‌دیگر مخالف مکان احداث هستیم، نه احداث کارخانه!
رضایی افزود: چنین کارخانجاتی به‌دلیل آلودگی‌هایی که ایجاد می‌کنند، باید در مناطق کویری احداث شوند نه مناطق کشاورزی یا مسکونی، بهترین منطقه شهرستان ما همین گندمزار است که در چمن سلطان الیگودرز و منطقه رشد قرار گرفته است.
وی در پاسخ به اینکه آیا این موضوع از طریق وزارت جهاد کشاورزی نیز پیگیری شده است یا نه، گفت: باوجود اینکه آن زمین‌ها سالانه ۲۰۰ تن گندم می‌دهند، وزارت کشاورزی گفته است که اگر خاک زمین درجه یک و دو باشد، می‌تواند ورود کرده و از تغییر کاربری آن جلوگیری کند، در غیر این صورت نمی‌تواند مانع تغییر کاربری شود. این در حالی است که وزارت جهاد کشاورزی و کارشناسان همواره می‌گویند که زمین‌های کشاورزی را تغییر کاربری ندهید، در حالی که این کار عملا انجام می‌شود.
حدود دو سال است که باوجود اینکه احداث گلخانه هیچ آلودگی برای محیط ندارد، نمی‌توانم مجوز تاسیس گلخانه را بگیرم، اما قطعا احداث کارخانه سیمان در مساحت ۱۰۰هکتاری در زمین‌های کشاورزی منطقه می‌تواند مشکلات و آلودگی‌هایی برای منطقه و مردم ساکن آن داشته باشد.
به‌گفته وی؛ هیچ‌کدام از موضوعات از بین رفتن قنات‌ها و چاه‌های کشاورزی و... برای سازندگان آن اهمیت خاصی ندارد.
این کشاورز در پایان گفت: آنان که دوستدار پایندگی و بالندگی این سرزمین هستند، بدانند که با تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی، نابودگر طبیعت خواهیم بود.
تغییر کاربری اراضی، بزرگ‌ترین خسارت اقتصادی
پیش از این نیز عبدالمجید شیخی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد کشاورزی، در گفت‌وگو با صمت درباره تغییر اراضی کشاورزی گفته بود: متاسفانه آسیب بزرگی که تغییر کاربری به‌ویژه در مناطق شمالی کشور که به‌تعبیری بهشت بود، وارد کرد، تبدیل این منطقه به جولانگاه ویلاسازان و اهالی تفریح بوده است. همچنین جایابی اشتباه طرح‌های صنعتی در این مناطق، مزید بر علت شده و ساخت کارخانه‌های دودزا، آلوده‌ساز محیط آب و خاک، صنایع فولادی، شیمیایی و خودرویی در این مناطق موجب از بین رفتن منابع‌طبیعی و محیط‌زیست در این مناطق شده است.
شیخی با تاکید بر اینکه بزرگ‌ترین خسارت اقتصادی کشور همین تغییر کاربری اراضی در مناطق شمالی کشور است، ادامه داد: این طرح اغلب صرف تمایلات قشر مرفه به‌ویژه در تهران بوده است که با تغییر کاربری این اراضی به ساخت ویلا و مکان‌های تفریحی برای خود پرداخته‌اند. در صورتی که در آمایش سرزمین، چنین کاری ممنوع بوده و طبق تعریف سازمان زمین شهری، اجازه ساخت هیچ‌گونه اماکنی خارج از اراضی شهری را نمی‌دادند. خوشبختانه با اقدامات دولت قبل، از ادامه روند این نوع تغییر کاربری و تصرف سواحل توسط قشر مرفه جلوگیری شد که امیدواریم دولت فعلی نیز، این اقدام را ادامه دهد. این استاد دانشگاه تاکید کرد: نیاز است تا ویلاهای ساخته‌شده روی اراضی کشاورزی در این مناطق تخریب و دوباره در مسیر کشت و کشاورزی قرار گیرند، زیرا معتقدم اگر تنها بر کشاورزی در این مناطق شمالی تمرکز کنیم، به‌دلیل ظرفیت بالای این مناطق، می‌توان غذای موردنیاز ۳۰۰ میلیون نفر را فراهم کرد.
شیخی با بیان اینکه متاسفانه در بقیه مناطق کشور نیز این اتفاق رخ می‌دهد که به‌دلیل خلأ قانونی بوده است، گفت: قبل از تصویب قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی، این خلأ وجود داشت، باتوجه به قدمت بیش از ۱۰ هزارساله و تمدن بیش از ۴۰۰ نسل، اگر هر شخص در ابتدا ۱۰۰ هکتار زمین کشاورزی داشت، با در نظر گرفتن ۲ فرزند برای هر نسل، طبق نظام وراثت، اکنون برای هر نفر ۵ متر زمین هم وجود نداشت.
چنین وضعیتی، زنگ خطری برای کشور است، زیرا زمین‌های خردشده، هزینه تولید واحدهای مستقل را افزایش می‌دهد و اقتصادی نیست که قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی نیز به‌همین‌منظور اجرا شد، این قانون لازم بود، اما کافی نیست.
استفاده از تجارب جهانی برای جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی
به‌گزارش مهر، رضا افلاطونی، رئیس سازمان امور اراضی کشور در نشست شورای هماهنگی معاونان و مدیران سازمان با موضوع «روز جهانی زمین و بحث و بررسی در خصوص حفظ و احیای اراضی کشاورزی، از بندهای اجلاس بریکس» بیان کرد: باتوجه به اینکه یکی از پیوست‌ها و بندهای اجلاس بریکس که هفته گذشته در برزیل برگزار شد، موضوع «حفظ و احیای اراضی کشاورزی» بود که لازم است از تجارب کشورهای عضو درباره جلوگیری از تغییر کاربری و احیای اراضی کشاورزی استفاده و آن را با شرایط کشور سازگار و بومی‌سازی کنیم.
وی افزود: در موضوع زمین، نیازمند فعالیت‌های پژوهشی هستیم و موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی به‌عنوان مغز متفکر وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند نقش موثری در این زمینه داشته باشد.
رئیس سازمان امور اراضی کشور تصریح کرد: لازم است آسیب‌شناسی مناسبی در حوزه‌های مختلف ماموریت‌های سازمان انجام شود تا با استفاده از تجربیات موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، دانشگاه‌ها و اندیشمندان راه‌حل مناسبی برای بهبود وضع موجود یافته و خدمت شایسته‌ای به مردم ارائه شود. فرهنگ‌سازی باید به‌گونه‌ای باشد که مردم زمین را منبع تولید بدانند، نه کالای سرمایه‌ای؛ از زمین‌های کشاورزی باید برای تولید غذا و تامین امنیت غذایی استفاده کرد. هر معاونت و هر دفتری باید از نیروهای بادانش خود استفاده کند تا طرح و برنامه جدیدی ارائه دهند و راهکارهای جدیدی برای بهبود شرایط بیابند.
- بی‌توجهی به کشاورزی در مقیاس کوچک از دلایل تغییر کاربری اراضی کشاورزی است
علی کیانی‌راد، رئیس موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی نیز در این نشست گفت: بریکس به این نتیجه رسیده است که یکی از دلایل تغییر کاربری اراضی کشاورزی، بی‌توجهی به کشاورزی در مقیاس کوچک است و این معضلی برای بسیاری از کشورهای جهان است.
وی افزود: یکی از پیوست‌ها و بندهای اجلاس بریکس، اتخاذ راهکارهایی برای حفظ و احیای اراضی کشاورزی است که می‌توان از نتایج آن بهره گرفت. لازم است از تجارب کشورها در زمینه حفظ، احیا و یکپارچگی اراضی کشاورزی ایده گرفت و آن را با شرایط کشور سازگار کرد.
رئیس موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی تاکید کرد: بیشتر پژوهش‌ها نشان داده، آنچه مرتبط به زمین است، باید در یک سازمان تجمیع و مدیریت شود.
حفظ کاربری اراضی کشاورزی، ضامن امنیت غذایی کشور است
همچنین پیش از این نیز غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی، حفظ کاربری اراضی کشاورزی را تضمین‌کننده امنیت غذایی کشور برشمرد و تاکید کرد: همه باید برای حفاظت از اراضی کشاورزی تلاش کنند. بیشتر اراضی مرغوب کشاورزی در حاشیه شهرها و روستاها قرار دارند و به‌همین‌دلیل متاسفانه بیشتر در معرض تغییر کاربری قرار می‌گیرند، از این‌رو باید با تمام توان از این اراضی محافظت کنیم.
به‌گفته وی؛ رفع تداخلات و صدور اسناد اراضی کشاورزی کاری بسیار سخت است و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. موضوع مدیریت زمین و محدودیت اراضی کشاورزی از مسائل بسیار مهم در کشور است و نیاز است تلاش مضاعفی در این زمینه انجام گیرد.
وی تاکید کرد: قوانین حوزه زمین باید منطبق با واقعیت و شرایط موجود این حوزه باشد و اصلاح برخی از قوانین حوزه زمین در دستور کار قرار دارد. انتظار داریم رفع تداخلات اراضی و در صورت امکان صدور سند و حدنگاری اراضی کشاورزی تا یک سال آینده به‌اتمام برسد، اینها موردتاکید رئیس‌جمهور نیز هست.
طمع سود بیشتر با تبلیغ تغییر کاربری
روزهای گذشته نیز در صفحات مجازی خبرها و کلیپ‌های منتشر شد که براساس آن، امکان ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی بدون نیاز به اخذ مجوز فراهم بوده است. این اخبار که از ماه‌های پایانی سال گذشته آغاز شده بود، حالا با موج تبلیغی وسیعی توسط دلالان ملکی و حتی برخی بلاگرهای اینستاگرامی همراه شده که می‌گویند «تغییر کاربری اراضی کشاورزی تا سقف ۵۰۰ متر آزاد شده و امکان ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی بدون نیاز به اخذ مجوز وجود دارد.»
این تبلیغات حالا به سال جدید نیز کشیده شده و در فضای مجازی به‌وفور با آگهی‌هایی با چنین مضمونی مواجه می‌شویم که در آن افرادی با عناوین وکیل و مشاور املاک کلیپ‌هایی را درباره آزاد شدن ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی با استناد به تبصره یک ماده ۲ قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی منتشر می‌کنند که رئیس سازمان امور اراضی کشور در همین راستا در گفت‌وگویی با خبرنگار ایران، با تکذیب آن گفت: طبق ماده یک قانون حفظ کاربری، هرگونه ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی بدون اخذ مجوز ممنوع است.
رضا افلاطونی افزود: آزاد شدن ساخت‌وساز واحد مسکونی در اراضی کشاورزی تحت مالکیت اشخاص، بدون اخذ مجوز از کمیسیون تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها صحت ندارد و مردم فریب سوداگران در فضای مجازی را نخورند.
وی تاکید کرد: مستند به رأی شماره ۷۲۴ مورخ ۲۲ فروردین ۱۳۹۱ هیات عمومی دیوان عالی کشور به‌هیچ‌وجه ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی آزاد نیست؛ مردم، فریب افراد سوداگر را که با عناوین وکیل یا کارشناس زمین،؛ به نشر اطلاعات نادرست در فضای مجازی می‌پردازند، نخورند.
