چالش‌های جدی در حوزه امنیت غذایی
استان کرمان از اقتصادی پویا برخوردار بوده و در زمینه کشاورزی و انواع صنایع رونق بسزایی دارد. صنایع استان به دو دسته صنایع دستی و ماشینی تقسیم می‌شود. صنایع ماشینی استان در سه دسته کارگاهی کوچک، متوسط و بزرگ قرار می‌گیرد که سیمان، خانه‌سازی، مواد غذایی و لبنیات، نوشابه‌سازی، قند، زغال‌سنگ و مس که معروفیت جهانی دارد از جمله این صنایع هستند. قسمت اعظم مواد اولیه مورد نیاز صنایع کشور از معادن این استان تامین می‌شود. معادن سرشار از آهن در سیرجان، زغال‌سنگ، مس و دیگر فلزات گرداننده چرخ صنعت استان کرمان و ایران هستند. لازم به ذکر است که از بارزترین ویژگی‌های اقتصادی استان کرمان، منابع مس سرچشمه رفسنجان است، کارشناسان این معدن‌ها را از غنی‌ترین و خالص‌ترین معادن مس درجهان می‌دانند.
استان کرمان در یک نگاه
استان کرمان پهناورترین استان کشور و نگین کویر فلات ایران است که در جنوب شرقی کشور قرار دارد. این استان در سال ۱۳۱۶ به استانی مستقل تبدیل شد و شامل ۲۳ شهرستان، ۷۳ شهر، ۵۷ بخش و ۱۶۲ دهستان است. انار، بافت، بردسیر، بم، جیرفت، کرمان، شهربابک، سیرجان، رفسنجان، فهرج و کهنوج از جمله‌های شهرستان‌های استان هستند.
استان کرمان با مرکزیت شهر کرمان دارای بیش از ۶۶۰ اثر ملی ثبت شده است، همچنین ۶ اثر آن در میراث جهانی یونسکو ثبت شده و از این نظر رتبه اول را در ایران از آن خود کرده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان تغییر اقلیم، کاهش تسهیلات پرداختی به کشاورزان، مصرف بی‌رویه آب و... را از چالش‌های جدی در حوزه امنیت غذایی اعلام کرد.
احمد احمدپور در گفت‌وگو با ایسنا درباره اهمیت موضوع امنیت غذایی اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مولفه‌های قدرت در تمام دنیا، امنیت غذایی است و شاید یکی از سه ضلع اقتدار هر کشوری در کنار امنیت نظامی و اقتصادی قرار دارد.
وی افزود: بیشتر کشورها دنبال این هستند که به یک تعادل در محصولات استراتژیک برسند و افقی که برای ایران در نظر گرفته شده، این است که امنیت غذایی داخل را تامین کرده و در ۱۴۲۰ به اقتدار غذایی در غرب آسیا برسیم.
احمدپور بیان کرد: با توجه به اتفاقات دنیا و جنگ روسیه و اوکراین، تاکید بیشتری بر بحث امنیت غذایی به ویژه در تولید گندم و دانه‌های روغنی انجام شد. زیرا بیش از ۵۰ درصد گندم اروپا در روسیه و دانه‌های روغنی در اوکراین تولید می‌شود و نشان داد چقدر این موضوع مهم است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان گفت: ۱۸ مهر ۱۴۰۱ در راستای تامین امنیت غذایی، الگوی کشت در ایران تعریف شد و به این مفهوم است که محصولات استراتژیک شامل ۱۵ مورد براساس ظرفیت‌های منطقه‌ای در هر نقطه به طور مشخص و چه میزان و چه زمانی کشت شود تا تعادل در تنظیم بازار محصولات داخلی برقرار شود.
صادرات ۶۰ درصدی محصولات گلخانه‌ای جنوب کرمان
وی با اشاره به اینکه محصولات استراتژیک نیاز داخل شامل (گندم، جو، کلزا، دانه‌های روغنی و...) است، تصریح کرد: یکسری محصولات را ما در جنوب استان کرمان داریم که برای تنظیم بازار داخل خیلی اهمیت دارد مثل سیب زمینی و پیاز به ویژه در فصل پاییز و زمستان و گروه دوم محصولات صادرات‌محور است و در منطقه جنوب محصولات گلخانه‌ای که بیش از ۶۰ درصد از خیار خاردار، فلفل، بادمجان، و اخیراً کدو صادر می‌شود.
احمدپور اظهار کرد: الگوی کشت به عنوان یک سند فراقوه‌ای است و باید همه در چارچوب، الزاماتی تهیه کنند تا کشور به امنیت غذایی پایدار برسد و نتیجه را در سال زراعی قبل دیدیم که برای نخستین بار در کشور از مرز تولید ۱۲ میلیون تن گندم گذشتیم و بیش از نیاز کشور، تولید و کاملاً در گندم خودکفا شدیم. ضمن اینکه سال زراعی قبل از آن در تولید گندم نان خودکفا شده بودیم. ضمن اینکه گندم مهم‌ترین محصول استراتژیک کشور است.
تغییر اقلیم، نخستین چالش در حوزه امنیت غذایی
وی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: درحال‌حاضر یکسری محدودیت‌ها برای اجرای الگوی کشت و رسیدن به امنیت غذایی در برخی محصولات وجود دارد. نخستین مورد، تغییر اقلیم است و نه تنها ایران، بلکه بیشتر کشورهای کمربند میانی دنیا دچار آن هستند زیرا نزولات آسمانی کم شده، رطوبت نسبی کاهش یافته و آب هم کم شده و هم کیفیت آن دچار مشکل شده و اراضی برخی نقاط شور شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان گفت: یکی از برنامه‌هایی که در قالب الگوی کشت باید به آن پرداخته شود، افزایش بهره‌وری منابع موجود است و سازگاری با کم آبی، محصولات جایگزین، ارقام جدید، روش‌های کشت و... باید مد نظر برنامه‌های تحقیقاتی قرار بگیرد.
وی افزود: در جنوب استان کرمان به عنوان الگوی موفق، دانش‌بنیان کردن یا افزایش ضریب نفوذ دانش را در سطح مزارع با برنامه‌های تحقیقی، ترویجی، آموزش و... بالا بردیم و در این راستا سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار تن افزایش کمی در تولید محصول و بیش از ۹۰ درصد رشد کیفیت را شاهد بودیم.
صدور گواهی سلامت برای ۹۹ درصد محموله‌های صادراتی
احمدپور ادامه داد: در سال زراعی گذشته ۹۹ درصد محموله‌های محصولات صادراتی ما گواهی سلامت داشت و فقط یک درصد عدم انطباق داشتیم که این تاییدیه ظرفیت بسیار مهمی است.
این مسئول با تاکید بر اینکه در بحث شرایط اقلیمی باید برنامه‌های مشخص تعریف و با برنامه‌های دانش‌بنیانی، خودمان را سازگار کنیم، در ادامه گفت: بحث بعدی، کمبود نهاده‌های است که در راستای الگوی کشت به مشکل خوردیم و درحال‌حاضر که ناترازی انرژی به همه بخش‌ها آسیب می‌زند، یکی از مهم‌ترین مشکلات در حوزه کشاورزی کمبود کود به ویژه کود ازته است که در جنوب کرمان برای کشت محصولات به آن نیاز بسیاری داریم و یکی از دلایلی که تولید سیب زمینی کم شد، جدا از خسارت سرما، کمبود کود بود.
احمدپور چالش بعدی در مسیر رسیدن به امنیت غذایی را عدم پرداخت تسهیلات به بخش کشاورزی دانست و افزود: در حالی که باید در این حوزه مشوق‌هایی داشته باشیم، اما سهم تسهیلات پرداختی به بخش کشاورزی کاهش یافته است.
وی ادامه داد: ما در جنوب استان کرمان مهم‌ترین اولویتی که برای بحث الگوی کشت و امنیت غذایی تعریف کردیم، محصولات گلخانه‌ای است زیرا ظرفیت فراهم است و به راحتی می‌شود محصولات صادراتی تولید کرد اما در زمینه تسهیلات مشکل داریم و در سال‌های اخیر تسهیلات تبصره ۱۸ در این زمینه که به ما تعلق گرفت، به اندازه دو هکتار گلخانه نباشد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان گفت: در برنامه هفتم توسعه یک برنامه بومی برای خودمان تدوین کردیم که طی پنج سال ۱۰ هزار هکتار یعنی سالانه ۲۰۰۰ هکتار گلخانه در جنوب کرمان ایجاد کنیم.
کاهش تسهیلات پرداختی به کشاورزان
وی با اشاره به پرداخت سرمایه در گردش برای کشت محصول در فصول گذشته، افزود: متاسفانه اکنون این تسهیلات به حداقل رسیده و الگوی کشت را تحت تاثیر قرار می‌دهد که می‌تواند غیرمستقیم بحث امنیت غذایی را دچار چالش کند.
احمدپور در ادامه سخنانش با اشاره به نصب کنتورهای حجمی و آبیاری هوشمند برای مدیریت مصرف آب در برخی نقاط، اظهار کرد: نظارتی که باید، در این حوزه اتفاق نیفتاد و برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی چالش دیگر در راستای رسیدن به امنیت غذایی است و در این زمینه بهره‌وری منابع آب اهمیت زیادی دارد.
افزایش بهره‌وری، راه برون رفت از مشکلات
وی با اشاره به برخی مسائل حاشیه‌ای مانند وضع تعرفه‌های خارج از زمان مناسب که موجب آسیب به کشاورزان می‌شود، اظهار کرد: تنها راه برون رفت از این شرایط افزایش بهره‌وری و مهم‌ترین و شاید کم هزینه‌ترین راه برای افزایش بهره‌وری؛ دانش فنی است که از طریق دانش‌بنیان کردن بخش کشاورزی، افزایش دوره‌های آموزشی و ترویجی است.
نیاز مبرم به ایجاد صنایع تبدیلی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان اظهار کرد: موضوع مهم دیگر در زمینه امنیت غذایی که خیلی به آن نیاز داریم، صنایع تبدیلی است که شامل صنایع فرآوری، بسته‌بندی، سورتینگ و نگهداری است.
وی تصریح کرد: یکی از مسائل این حوزه، توسعه صنایع یا شهرک‌های صنعتی اختصاصی در بخش کشاورزی است و استاندار کرمان نیز در بازدید از منطقه جنوب، بر این امر تاکید داشت.
احمدپور در بخش دیگر سخنانش بیان کرد: یکی دیگر از موارد مهم در حوزه امنیت غذایی دامداری است و بیش از دو میلیون و ۲۰۰ هزار راس دام سبک در جنوب استان داریم اما دامداری‌ها هنوز سنتی است. وی با اشاره به اینکه چالش بزرگ منطقه در این زمینه، نبود کشتارگاه صنعتی است، افزود: نهاده‌های دامی و تولید علوفه نیز از مشکلات این حوزه است و مسائل مطرح شده موجب شده جنوب کرمان نتواند در حوزه دام و طیور مثل کشاورزی پیشرفت داشته باشد و برای رونق این حوزه، بخش خصوصی باید به میدان بیاید.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان گفت: بیش از ۹۰ درصد فعالیت حوزه کشاورزی توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد و یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در جنوب استان کرمان وجود دارد این است که کشاورزی یک بحث عمومی است یعنی جامعه بهره‌بردار ما عمومی است و همه کشاورز متخصص نیستند و این تنوع باعث کندی اجرای برنامه‌های موردنظر شده است. وی در پایان اظهار کرد: بیش از ۶۰ درصد مردم جنوب کرمان شغلشان کشاورزی است در حالی که میانگین استان ۴۰ درصد است.
سخن پایانی
حدود ۵۰ درصد از اقتصاد استان مستقیم و غیر مستقیم متاثر از کشاورزی و شرایط خشکسالی است که تداوم شرایط و ساختار فعلی را در آینده با دچار مشکل می‌کند. بنابراین اصلاح ساختار اقتصادی استان و متعادل‌سازی سهم بخش‌های اقتصادی امری ضروری است.
