هرچند این طلیعه‌ای پربرکت برای صنعت گردشگری کشور بود اما کم‌وکاستی‌ها را بازهم به رخ کشید و توجه به آنها را در صدر مطالبات این صنعت قرار داد. برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به در پیش بودن جام‌جهانی قطر، می‌توان از این فرصت برای توسعه صنعت گردشگری ایران استفاده کرد.

اعلام آمادگی ایران برای همکاری با قطر
چند روز پیش رئیس‌جمهوری ایران با ابراز خرسندی از برگزاری مسابقات جام‌جهانی فوتبال در قطر و آرزوی موفقیت برای این کشور در برگزاری این رویداد ورزشی مهم، خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در جهت برگزاری هرچه بهتر و باشکوه‌تر بازی‌های جام‌جهانی، در جزیره کیش و سایر جزایر نزدیک به قطر هرگونه مساعدت و کمک موردنیاز را ارائه کند و اطمینان داریم با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده، جهانیان شاهد بازی‌های خاطره‌انگیزی خواهند بود.

لزوم برنامه‌ریزی برای همکاری
در این ایام که چشم انتظار پیک سفرهای تابستانی و رویداد تاریخی جام‌جهانی قطر هستیم، در گفت‌وگو با کارشناسان این حوزه ضمن بررسی مطالبات صنعت گردشگری، فرصت‌ها و چالش‌های این حوزه در سال ۱۴۰۱ را بررسی کرد.
جواد قاسمی از متخصصان حوزه گردشگری است که سابقه مدیریت اجرایی در این حوزه را در کارنامه خود دارد. قاسمی در گفت‌وگو با صمت درباره فرصت برگزاری جام‌جهانی قطر گفت: برای همکاری با قطر برای برگزاری جام‌جهانی نیازمند کار تیمی و برنامه‌ریزی شده هستیم و اطلاع دارم که در مناطق آزاد کار در این زمینه آغاز شده، مذاکراتی در جریان بوده و اتفاقات خوبی رخ داده است.
وی با تاکید بر استفاده از فرصت جام‌جهانی قطر برای جذب گردشگر به ایران گفت: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده جزیره کیش با امکانات اقامتی فراوان و استاندارد مناسب نقش مهمی در این زمینه ایفا خواهد کرد.
او درباره جذب گردشگر خارجی به دیگر اماکن گردشگری، گفت: پیش‌بینی من این است که آمار گردشگران خارجی زیاد نخواهد بود. البته جذب این تعداد هم نیازمند تسهیلات ویژه از سوی وزارت امور خارجه است تا اخذ روادید را آسان کند. در این صورت گردشگرانی که برای تماشای مسابقات فوتبال به قطر می‌آیند، دربازه زمانی بین مسابقات می‌توانند به ایران سفر کنند و از اماکن دیدنی و شهرهای گردشگری ما دیدن کنند.
این کارشناس گردشگری با اشاره زمان برگزاری این رویداد گفت: این رویداد در پاییر برگزار خواهد شد. در این ایام سفر داخلی کمتر است؛ بنابراین شهرهای گردشگری ما آمادگی دارند پذیرای مهمانان جام‌جهانی باشند و درآمد ارزی ایجاد خواهد شد.

حلقه گمشده برنامه‌ریزی
اما برنامه‌ریزی که موضوع اصلی در صنعت گردشگری است، همچنان حلقه گمشده در این صنعت به‌شمار می‌رود. قاسمی با اشاره به بلاتکلیفی طرح جامع گردشگری گفت: برای تدوین این طرح، ساعت‌ها زمان صرف شده، مطالعات فراوانی انجام و از کمک مشاوران خارجی و سازمان تجارت جهانی (WTO) استفاده شده اما هنوز به سرانجام نرسیده است. او از وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌دستی می‌خواهد که وارد گود شود و با پیگیری و نهایی کردن این طرح، گام بلندی در جهت تقویت صنعت گردشگری برداشته شود.

نمونه‌ای از مشکلات برنامه‌ریزی
قاسمی که خود از جمله مسافران نوروزی استان مازندران بوده، در شرح مشاهدات خود می‌گوید؛ از چندی پیش با گسترش برنامه واکسیناسیون و کاهش محدودیت‌ها و خطرات کرونایی پیش‌بینی می‌شد تعطیلات پرسفری داشته باشیم. امسال مسافران زیادی به مازندران آمده بودند و هتل، متل و مهمانسرا جای خالی نداشت. به همین دلیل نهادها و سازمان‌های دولتی هم وارد گود شده و امکانات خود را در اختیار مسافران قرار دادند اما باز هم عده‌ای جا نداشتند و در طبیعت اتراق کردند. این تصاویر خاطرات چند دهه قبل را به یاد می‌آورد که بسیاری از مسافران در پارک‌های جنگلی، مناطق ساحلی، حاشیه مراکز زیارتی، فضای سبز و بوستان‌ها اقامت می‌کردند. این سبک با تعاریف استاندارد سفر همخوانی چندانی ندارد و مسافران را از حیث امکانات ضروری و اولیه در مضیقه قرار می‌دهد.
اما به‌گفته وی این تغییرات تنها در حوزه گردشگری داخلی چشمگیر بوده است. وی ضمن بیان این موارد گفت: شرایط و امکانات سیر و سیاحت کاملا تغییر کرده است.
پیش از این ما سالانه حدود ۹ تا ۱۰ میلیون سفر خارجی و حدود ۳ تا ۴ میلیون سفر داخلی داشتیم اما درحال‌حاضر به‌دلیل مشکلات اقتصادی اکثریت جامعه به سفرهای داخلی گرایش پیدا کرده‌اند که فرصت خوبی برای تقویت گردشگری داخلی است.

توزیع مناسب گردشگری در طول سال
قاسمی با تاکید بر استفاده بهینه از امکانات موجود برای توزیع مناسب گردشگری در ایام مختلف سال، گفت: سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی مراکز زیادی در اختیار دارند که این مراکز معمولا پس از دوران پیک سفر، خالی است.
مثلا در ایام رمضان که سفرها به شکل چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. سازمان بازنشستگی می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب از این فرصت استفاده کند و امکانات را در اختیار زیرمجموعه خود قرار دهد تا بتوانند با حداقل هزینه‌ها از مزایای سفر بهرمند شوند. پیشنهاد دیگر او اعطای تسهیلات، وام‌های ارزان‌قیمت و بازتعریف کارت‌های سفر است که زمانی در اختیار کارمندان قرار می‌گرفت.

تاکید بر فرهنگ‌سازی
وی افزود: فرهنگ‌سازی در زمینه گردشگری اهمیت فراوانی دارد و نباید از معرفی اماکن گردشگری، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی به کودکان، برگزاری تورهای بازدید از موزه‌ها در مدارس و مراکز آموزشی غافل شد. به خاطر دارم در یکی از کشورها حتی موضوع انشاء بچه‌ها گردشگری و جایزه آن بن سفر بود. این قبیل کارها فرهنگ ایجاد می‌کند. ما زمینه انواع و اقسام گردشگری را در کشورداریم.
گردشگری با موضوع ادب و عرفان، تاریخ و باستان‌شناسی، هنر و تاریخ هنر، اکوتوریسم، ورزشی و حتی گردشگری پزشکی. می‌توان برای گرایش‌ها و سلیقه‌های مختلف تور طراحی و افراد علاقه‌مند را جذب کرد. مثلا علاقه‌مندان به نقاشی یا عکاسی را به این تورها دعوت کرد و در نهایت آثارشان را به نمایش گذاشت.
حال این گوی و این میدان.

برگ برنده کیش در جام‌جهانی قطر
محسن قریب از مدیران حوزه گردشگری در گفت‌وگو با با تاکید بر جذب گردشگران داخلی گفت: ایران در بازه‌ای۱۵ روزه، ۳ بازی در مسابقات جام‌جهانی قطر دارد. پس می‌توان با تورهای ترکیبی شامل بلیت هواپیما یا کشتی کروز، اقامت در کیش، بلیت استادیوم، خدمات پذیرایی و حمل‌ونقل و بسته‌های هواداری، علاقه‌مندان داخلی را جذب کرد.
عضو هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری ایرانگردی و جهانگردی تاکید دارد: جزیره کیش پیشانی کشور در میزبانی جام‌جهانی خواهد بود، چراکه در فاصله ۲۷۰ کیلومتری از قطر قرار گرفته و از امکانات اقامتی بسیار مطلوبی برخوردار است. پس می‌تواند پذیرای سیل مشتاقان فوتبال باشد.
قریب که تجربه معاونت گردشگری و مدیرعامل سازمان سیاحتی منطقه آزاد کیش را دارد، از استقرار ستاد برنامه‌ریزی و مدیریتی در جزیره کیش خبر داد و گفت: از جمله برنامه‌های جذاب این جزیره، اسکان تیم ملی ایران در کیش است که به لحاظ اقلیمی شرایط مشابهی با قطر دارد. برگزاری جشنواره فوتبالی در این جزیره از دیگر برنامه‌های جذب گردشگر در این ایام است.
قریب معتقد است کیش برگ‌های برنده دیگری هم در اختیار دارد. به گفته این مدیر گردشگری قطر کشور کوچکی است و ظرفیت پذیرش رویدادی با این ابعاد را ندارد، بنابراین نیازمند همکاری کشورهای همجوار به‌ویژه ایران است.
وی افزود: هزینه اقامت در کیش بسیار ارزان‌ است و مهم‌تر اینکه روادید نمی‌خواهد و گردشگران خارجی می‌توانند مستقیم از مبدا کشورشان به این جزیره سفر کنند.
عضو هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری ایرانگردی و جهانگردی با اشاره به آسیب کرونا به صنعت گردشگری گفت: قبل از ایام کرونا، آمار خوبی از جذب گردشگر خارجی داشتیم اما در دو سال گذشته این آمار به صفر رسید. بنابراین برگزاری جام‌جهانی در کشور همجوار ما فرصت مغتنمی است که جاذبه‌های گردشگری کشورمان را دوباره معرفی و گردشگران را به ایران و به‌ویژه مثلث طلایی گردشگری کشورمان یعنی شهرهای یزد، اصفهان و شیراز دعوت کنیم. پس اگر برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشیم می‌توانیم از این فرصت بهره‌برداری کنیم.
توصیه قریب این است که مجموعه‌های دولتی و تورگردانان خصوصی در قطر فعال شوند و برنامه‌های جذاب گردشگری برای اوقات بین بازی‌ها معرفی شود.

ضرورت تدوین طرح جامع گردشگری
قریب باور دارد طرح جامع گردشگری از ضروریات این صنعت است که تا کنون بارها و بارها بازنگری شده اما عملا مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. وی افزود: این طرح به قابلیت‌ها، امکانات و نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها می‌پردازد و مسیر پیش‌رو را مشخص می‌کند.

تاثیر کرونا بر صنعت گردشگری
او با اشاره به استقبال از سفرهای نوروزی گفت: سفر همواره جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های خانواده ایرانی داشته و دارد. البته این بخش به خاطر مشکل کرونا مدتی مسکوت ماند اما امسال سفر اوج گرفت و از مشهد که قطب مذهبی گردشگری است تا شمال که جغرافیای خاص خود را دارد و جنوب و جزایرش و شهرهای گردشگری با سیل مسافر رو‌به‌رو بودیم که نشان از علاقه‌مندی مردم به سفر دارد.

ریزش‌ها و رویش‌های یک صنعت
قریب از این تغییر با عنوان رویش‌ها و ریزش‌های عرصه گردشگری یاد کرد و گفت: یکی از مولفه‌های مهمی که در رونق سفرهای داخلی دخالت داشت، گرانی سفرهای خارجی بود. قبلا گروه زیادی از گردشگران به سفرهای خارجی علاقه‌مند بودند اما امسال به سفرهای داخلی گرایش نشان دادند که نقطه عطفی در گردشگری داخلی بود که باید موردتوجه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گیرد تا برخی از سختی‌ها برطرف و خاطرات خوشی از گردشگری در ذهن مسافران ثبت شود.
این فعال صنعت گردشگری افزود: متاسفانه هنوز در حوزه زیرساخت‌های اولیه و ضروری سفر، نیروی انسانی متخصص، نیروهای مجرب و ماهر، خلأ عظیمی وجود دارد و کمبود مراکز اقامتی در ایام پیک سفر محسوس است که تعداد زیادی از مردم را به کمپینگ چادری و اقامت در فضای باز سوق می‌دهد. این سبک سفر مطلقا شایسته نیست.
وی توزیع مناسب زمانی و مکانی سفر را از ضروریات توسعه این صنعت دانست و گفت: عموما مردم ما علاقه‌مندند در بازه زمانی مشخصی به سفر بروند و مقاصد گردشگری اغلب مسافران محدود و معدود است. ایام پیک سفر در کشور ما نوروز و دو ماه از فصل تابستان است. از سوی دیگر، حجم عظیم سفر به چند شهر خاص به کمبود امکانات و گرانی هزینه‌ها دامن می‌زند. او معتقد است تشویق مردم به توزیع زمانی و مکانی سفر می‌تواند همزمان بخش بزرگی از دغدغه‌های مهمان و میزبان را برطرف کند، مسافران هزینه کمتری بپردازند و سراسر شهرهای ایران بتوانند با میزبانی و پذیرایی از گردشگران رونق بگیرند.

سخن پایانی
جام‌جهانی ۲۰۲۲، بیست‌ودومین دوره جام‌جهانی فوتبال است که از ۲۱ نوامبر تا ۱۸ دسامبر ۲۰۲۲ (۳۰ آبان تا ۲۷ آذر ۱۴۰۱) در قطر برگزار خواهد شد. جام‌جهانی فوتبال، مسابقات قهرمانی فوتبال مردان است که هر ۴ سال یک‌بار توسط تیم‌های ملی اتحادیه‌های عضو فیفا برگزار می‌شود. این نخستین جام‌جهانی خواهد بود که کشوری از جهان عرب آن را میزبانی می‌کند و پس از جام‌جهانی ۲۰۰۲، این دومین‌باری است که جام‌جهانی در آسیا برگزار می‌شود. برگزاری این رویداد تاریخی، فرصت مناسبی برای صنعت گردشگری ایران به‌شمار می‌رود که می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب از این فرصت بهره برد.