بازارسازی با تولید بار اول
محمدصادق سالم-کارشناس حوزه علم و فناوری
کشورها در سراسر جهان در جهت رشد و توسعه اقتصادی تلاش میکنند تا قابلیتهای صنعتی خود را افزایش دهند و نوآوری را تقویت کنند. بومیسازی تجهیزات و فرآیندهای گلوگاهی صنایع نقش مهمی در دستیابی به خودکفایی و کاهش اتکا به واردات دارد.سازکار تولید بار اول به توسعه و ساخت تجهیزات یا محصولات استراتژیک در یک صنعت خاص برای نخستینبار اشاره دارد. این رویکردی فعال است که بر توانمندسازی شرکتهای محلی، بهویژه نهادهای دانشبنیان، برای رفع نیازهای صنعتی کشور تمرکز دارد. با تشویق تولید تجهیزات ضروری در داخل، هدف تولید بار اول کاهش وابستگی به واردات خارجی، افزایش خودکفایی و ارتقای پیشرفتهای فناوری است. شرکتهای دانشبنیان نقشی محوری در پیشبرد طرحهای تولید بار اول ایفا میکنند. این شرکتها با تخصص خود در تحقیق، توسعه و نوآوری، استفاده از فناوریهای پیشرفته و دانش علمی برای ایجاد راهحلهای پیشرفته مشخص میشوند. با مشارکت شرکتهای دانشبنیان در پروژههای تولیدی برای اولین بار، صنایع میتوانند از مهارتها و قابلیتهای تخصصی خود برای رفع نیازهای تجهیزات حیاتی استفاده کنند.با درک اهمیت سازکار تولید بار اول، دولتها اغلب از طریق سیاستها، مشوقها و قوانین از تولید بار اول حمایت میکنند. از همین رو نیز تصویب قانون جهش تولید دانشبنیان توسط مجلس شورای اسلامی، نمونهای از این تعهد است. این قانون همکاری بین شرکتهای دانشبنیان، واحدهای صنعتی و ذینفعان دولتی را با مستثنا کردن آنها از روشهای بسیار زمانبر مناقصه و کاهش موانع اداری تشویق میکند و تولید بار اول مشمول مجوز ترک تشریفات مناقصه شده که این اقدام مهم در جهت تسهیل و هموار شدن همکاری بین بخش صنعتی با بخش دانشبنیان بوده است
همچنین یکی از مزیتهای قابلتوجه تولید بار اول، ایجاد بازار تضمینی برای شرکتهای دانشبنیان است. با شناسایی نیازهای استراتژیک تجهیزات در صنایع، این شرکتها میتوانند تلاشهای تحقیق و توسعه خود را برای برآوردن نیازهای خاص هدف قرار دهند. تقاضا برای تجهیزات تولید شده در داخل، فرصت بازار قابلتوجهی را فراهم میکند و به شرکتهای دانشبنیان این اطمینان را میدهد که در قابلیتهای تولید وقت و سرمایه خود را بگذارند و فعالیتهای خود را گسترش دهند و بازار تضمینی نیز در اختیار خواهند داشت. علاوه بر این تولید بار اول و تضمین بازار شکلگرفته نیز بهنوبه خود باعث رشد اکوسیستم اقتصاد دانشبنیان میشود.سازکار تولید بار اول همچنین مزایای صرفهجویی در هزینه را برای شرکتهای دانشبنیان به دنبال دارد. این شرکتها با دور زدن فرآیند سنتی مناقصه میتوانند از هزینههای مربوط به شرکت در مناقصه جلوگیری کنند. در این میان، کاهش بروکراسی اداری نهتنها باعث صرفهجویی در زمان میشود، بلکه هزینههای غیرضروری را نیز حذف میکند و به شرکتها اجازه میدهد منابع خود را روی تحقیق، توسعه و تولید متمرکز کنند. چنین فرآیندهای سادهای کارآیی را افزایش میدهد و به رقابت کلی شرکتهای دانشبنیان کمک میکند. همچنین تاکید بر سازکار تولید بار اول شرکتهای دانشبنیان را تشویق میکند تا مرزهای پیشرفتهای تکنولوژیکی و نوآوری را پشتسر بگذارند. برای برآوردن نیازهای خاص صنایع، این شرکتها در فعالیتهای تحقیق و توسعه سرمایهگذاری میکنند که منجر به ایجاد راهحلهای پیشرفته میشود. پیگیری تولید بار اول فرهنگ نوآوری را تقویت میکند، همکاری بین دانشگاه و صنعت را ترویج میکند و قابلیتهای فناورانه کشور را تقویت میکند.در نتیجه این تسهیلگری صورت گرفته در قانون جهش تولید دانشبنیان در یک سال اخیر، تولید بار اول به یکی از راهکارهای مهم در زمینه بومیسازی تجهیزات و فرآیندهای گلوگاهی صنایع تبدیل است. این سازکار موفق سبب شده در یک سال گذشته تاکنون بیش از 7 هزار میلیارد تومان بازارسازی تضمینی در حوزه تولید بار اول توسط شرکتهای دانشبنیان انجام شود که بازار بسیاری وسیعی در اختیار اکوسیستم اقتصاد دانشبنیان قرار داده است.
در نهایت اینکه سازکار تولید بار اول بهعنوان یک راهحل حیاتی برای تلاشهای بومیسازی و غلبه بر فرآیندهای گلوگاه در صنایع است. این سازکار با توانمندسازی شرکتهای دانشبنیان، کاهش موانع اداری و ایجاد بازارهای تضمینشده، موجب رشد اکوسیستم اقتصاد دانشبنیان میشود. از طریق مشارکت فعال این شرکتها، کشورها میتوانند به خودکفایی دست یابند، پیشرفتهای فناوری را پیش ببرند و توسعه اقتصادی را ارتقا دهند. حمایت و همکاری مستمر بین شرکتهای دانشبنیان، نهادهای صنعتی و ذینفعان دولتی برای بهرهگیری از پتانسیل کامل تولید بار اول و تحقق منافع بلندمدت آن ضروری است.