نه‌تنها ایران، بلکه تمام کشورهای غنی از ذخایر معدنی، درگیر دست‌اندازهای تولید، عرضه و تقاضای بازارهای وابسته به معادن شدند، اما تحلیلگران و کارشناسان اقتصاد معتقدند سال ۲۰۲۲ می‌تواند آغاز دوره‌ای درخشان‌تر برای معادن جهان باشد. صمت در این گزارش چشم‌انداز بازارهای معدنی و اتفاقاتی که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد معادن تاثیرگذار خواهد بود را بررسی کرده است.

ظهور فناوری‌های جدید

در سال ۲۰۲۱ اتفاقات متعددی سبب شد توجهات بیش از پیش به مواد معدنی جلب شود. نفت نخستین ماده ارزشمندی بود که از دل زمین استخراج شد. نفت، گاز و به‌طور کلی سوخت‌های فسیلی از دهه‌های پیش تاکنون نقش بسزایی در روند توسعه جهان داشتند و اقتصاد بسیاری از کشورها به بازارهای آنها گره خورد، اما با بروز اتفاقات مختلفی از جمله گرمایش زمین، توسعه صنایع و پیشرفت فناوری توجهات به مواد ارزشمند دیگر موجود در زمین جلب شد. مواد معدنی به‌عنوان حلقه نخست صنایع و مواد اولیه محصولات صنعتی، پایه اصلی تولید را تشکیل می‌دهند؛ همچنین رشد فناوری در جهان سبب شد ارزشمندی این ذخایر در دیگر جنبه‌های کلان اقتصادی شناخته شود. در چند سال اخیر به‌دلیل گسترش شیوع کرونا، بازارهای اقتصادی نوسانات متعددی را از سر گذراندند و همچنان برای بسیاری از تعاملات تجاری نمی‌توان پیش‌بینی قاطعی در سال ۲۰۲۲ داشت، اما بخش معدن و به‌طور کلی حوزه‌ای که در جهان تحت عنوان صنعت فلزات شناخته می‌شود، اقتصادی باثبات‌تر و روشن‌تر دارد.

به گزارش اویل‌پرایس، چشم‌انداز اقتصاد هیچ بخشی به اندازه صنعت فلزات برای سال پیش‌رو روشن نیست. با حرکت جهان به‌سوی استفاده از سوخت پاک، فناوری‌های متعددی به‌تدریج جا پای فناوری‌‌های قدیمی (که سوخت فسیلی محرک اصلی آنها بود) گذاشتند. فناوری‌های جدید نسبت به همتایان قدیمی خود به کانی‌های فلزی و عناصر معدنی استراتژیک نیاز بیشتری دارند. این افزایش تقاضای چشمگیر در سال‌های اخیر سبب رشد بهای جهانی فلزات و مواد معدنی شده است. استمرار این روند صعودی قیمت‌ها برای سال ۲۰۲۲ نیز پیش‌بینی می‌شود.

ارزشمندی مواد معدنی

براساس تحلیل اخیر اوراسیا ریویو، قیمت‌های مس، نیکل، کبالت و لیتیوم می‌تواند برای دوره‌ای بی‌سابقه و با روندی پایدار در آینده‌ای نزدیک، به اوج خود برسد. طبق این تحلیل، ارزش مواد معدنی یادشده و بازار کامودیتی‌ها می‌تواند تا سال ۲۰۴۰ با ارزش کل تولید نفت خام در جهان رقابت کند.

یکی از مهم‌ترین دلایل این اتفاق برنامه کشورهای توسعه‌یافته برای عرضه گسترده خودروهای الکتریکی و سلول سوختی تا سال ۲۰۵۰ است. گمانه‌زنی شده این اقدام دولت‌ها می‌تواند مصرف و تقاضای نفت خام را به اندازه ۲۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. از سویی دیگر توسعه فناوری‌های مذکور، نیازمند مواد معدنی استراتژیک و کانی‌های معدنی است که خود دلیل قطعی توسعه تجارت و بازارهای وابسته به آن است. براساس تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های انجام شده، رویکرد کشورها در انتشار صفر کربن‌ می‌تواند ضمن رونق تقاضای مواد معدنی، منجر به افزایش بیش از ۴ برابری در ارزش تولید فلزات شود.

پیش‌بینی می‌شود در ۲ دهه آتی مجموعا ۱۳ تریلیون دلار سود انباشته برای تنها ۴ فلز مس، نیکل، کبالت و لیتیوم به‌وجود آید.

بازارها به تعادل خواهند رسید

بنا بر گزارش Fitch Ratings، چشم‌اندازهای روشنی برای فلزات اساسی و نرخ سنگ‌آهن، زغال سنگ و طلا وجود دارد و رشد این بخش می‌تواند رونق بخش معدن جهان در سال ۲۰۲۲ را حمایت کند. هرچند پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که محدودیت‌های زنجیره تامین و اتفاقات مرتبط با همه‌گیری ویروس کرونا در سال ۲۰۲۲ همچنان باقی خواهند ماند، اما با رشد اقتصادی در کشورهای بزرگ و حرکت جهان به سمت برنامه‌های تجاری بلندمدت و همچنین با کاهش تدریجی محدودیت‌ها، می‌توان تاثیر شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد معدنی جهان را کمتر از قبل پیش‌بینی کرد، اما برخی مشکلات در زنجیره فعالیت‌های بخش معدن به‌زودی رفع نخواهند شد؛ به‌عنوان مثال کاهش تولید آلومینیوم ناشی از کمبود برق در چین تا سال ۲۰۲۲ ادامه‌دار خواهد بود. علاوه بر این، عدم قطعیت در دسترس بودن برق، سرمایه‌گذاری جدید در حوزه تولید آلومینیوم در چین را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش تولید در بلندمدت و عدم تعادل بازار می‌شود.

از سویی دیگر انتظار می‌رود استرالیا و برزیل در سال‌های آینده حجم تولید سنگ‌آهن خود را در جهت حفظ تعادل بازار افزایش دهند، چراکه در شرایط فعلی جهان با بحران تامین سنگ‌آهن روبه‌رو است و با افزایش تولید این دو کشور در سال ۲۰۲۲ کسری این ماده معدنی کاهش خواهد یافت. با تعدیل زنجیره‌های ارزش افزوده و رفع تنگناها، پیش‌بینی می‌شود نرخ سنگ‌آهن نوسانات کمتری داشته باشد و عرضه و تقاضا به تعادل برسند.

آنچه بر مس گذشت

زنجیره تولید صنعت مس جهان طی ۹ ماه ابتدایی ۲۰۲۱، بین ۱.۵ تا ۵ درصد رشد کرد. براساس تازه‌ترین گزارش گروه مطالعات بین‌المللی مس (ICSG)، معادن مس جهان از ابتدای ژانویه تا پایان سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، حدود ۱۵ میلیون و ۶۴۱ هزار تن ماده معدنی تولید کردند. این رقم در مدت مشابه سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۵ میلیون و ۱۶۹ هزار تن بود که حاکی از افزایش ۳.۱ درصدی تولید است. از این میزان، ۸ میلیون و ۳۰۸ هزار و ۷۰۰ تن مربوط به قاره «امریکا»، ۳ میلیون و ۲۷۸ هزار و ۲۰۰ تن «آسیا»، یک میلیون و ۹۳۵ هزار و ۹۰۰ تن «افریقا»، یک میلیون و ۳۹۱ هزار و ۹۰۰ تن «اروپا» و ۷۲۶ هزار و ۶۰۰ تن مربوط به «اقیانوسیه» بوده است.

در همین مدت، ظرفیت معادن مس جهان به ۱۹ میلیون و ۴۴۳ هزار تن رسید که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۰ میلادی (۱۸ میلیون و ۵۳۵ هزار تن)، حاکی از افزایش حدود ۵ درصدی است. فعالان مس جهانی طی ۹ ماه ابتدایی ۲۰۲۱، حدود ۱۸ میلیون و ۵۰۹ هزار تن مس تصفیه‌شده تولید کردند. این رقم در مدت مشابه سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۸ میلیون و ۱۹۶ هزار تن بود که حاکی از افزایش حدود ۱.۷ درصدی است. همچنین این صنعت افزایش حدود ۱.۵ درصدی ظرفیت تولید مس تصفیه‌شده را تجربه کرد. ظرفیت تولید کارخانه‌های مس تصفیه‌شده در جهان در ۹ ماه ۲۰۲۱ میلادی، ۲۲ میلیون و ۷۱۰ هزار تن بود که در مقایسه با رقم مدت مشابه سال ۲۰۲۰ میلادی (۲۲ میلیون و ۳۸۲ هزار تن)، حدود ۱.۵ درصد افزایش یافت.

سخن پایانی

جهان امروزه به سمت بهره‌گیری گسترده از مواد معدنی حرکت کرده است. توسعه صنایع وابسته به معادن به‌طبع اهمیت بازارهای جهانی و اقتصاد معادن را پررنگ‌تر کرده است. وجود چشم‌اندازهای مثبت برای اقتصاد معادن نه‌تنها در سال پیش‌رو، بلکه در دهه‌های آتی می‌تواند نویدبخش بهبود وضعیت صنعت معدنکاری در جهان باشد.