سرمایه‌گذاری در پتروشیمی جذاب نیست
همایون دارابی-کارشناس اقتصادی
صنعت پتروشیمی از مهم ترین صنایع پیشران کشور محسوب می شود. بهره مندی از ظرفیت های این صنعت، می تواند نقش بسزایی در تسریع فرآیند رشد و توسعه کشور داشته باشد. ایران با در اختیار داشتن بیشتر از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر متعارف گاز طبیعی، از ظرفیت و مزیت نسبی مناسبی برای توسعه صنعت پتروشیمی با هدف تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز برخوردار است. سهم صنعت پتروشیمی در صادرات غیرنفتی کشور قابل توجه برآورد می شود. با این وجود، فعالان صنعت پتروشیمی کشور با چالش های جدی در روند فعالیت خود روبه رو هستند. تامین خوراک صنایع پتروشیمی یکی از مهم ترین چالش هایی است که در عمل روند فعالیت این صنعت و همچنین توسعه آن را در سال های اخیر تحت تاثیر منفی قرار داده است. کمبود گاز به عنوان خوراک اصلی صنایع پتروشیمی در ماه های سرد سال و همچنین نرخ بالای آن، روند فعالیت در این صنعت را متاثر ساخته و همچنین مانع جذب سرمایه به این بخش شده است.
نرخ گازی که به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی ایران استفاده می شود، در مقایسه با بسیاری از کشورهای دارنده ذخایر گازی به مراتب بالاتر برآورد می شود، همین موضوع نیز از رقابت پذیری تولید در کشور ما می کاهد. علاوه بر این، شاهد قیمت گذاری تبعیض آمیز گاز در بخش های مختلف و همچنین برای صنایع گوناگون هستیم.
این قیمت گذاری تبعیض آمیز در شرایطی عملکرد صنایع را تحت تاثیر منفی قرار داده که انتظار می رود مصرف گاز در بخش های بدون مزیت اقتصادی یا با مزیت اقتصادی کمتر، گران ترین بها را داشته باشد. همزمان انتظار می رود مصرف یک محصول که مزیت اقتصادی دارد، شامل تعرفه ترجیحی شود.
در سایه شرایط موردبحث، صنایع پتروشیمی ما با چالش های جدی روبه رو هستند،به شکلی که همین دست اشتباهات مانع توسعه صنعت پتروشیمی ایران در حوزه خوراک مایع شد و بدین ترتیب ایران نسبت به رقبای خود از جمله عربستان، عقب ماند. پتروشیمی های گازی نیز با مشکلات جدی روبه رو شده اند و انتظار می رود در آینده نزدیک کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین امریکای شمالی، گوی رقبت را در این بخش هم از ایران بگیرند.
برای رفع این چالش، پیشنهاد شده دولت در قالب قراردادهای بلندمدت با صنایع پتروشیمی همکاری کند، به این معنا که توسعه ذخایر انرژی کشور را به این صنایع بسپرد و این واحدها نیز با تامین خوراک ارزان، سرمایه لازم برای توسعه ذخایر گازی را از فروش محصولات خود به دست آورند، اما نظم حاکم بر وزارت نفت در طول دهه های گذشته و همچنین نبود رگلاتوری بر عملکرد این وزارتخانه، مانع اجرای چنین پیشنهادهایی شده است.
تبعیض در روند تامین گاز برای صنایع مختلف، چالش زا است. این تبعیض به منزله فرصتی برای توزیع رانت و همچنین از میان رفتن مزیت رقابتی و اقتصادی در کشور است.
در شرایطی که دولت منبع اصلی فروش گاز، نفت و همچنین خوراک صنایع پتروشیمی است، چنین مشکلاتی غیرقابل پیش بینی نیستند، بنابراین اصلاح سازکارهای حاکم بر این بخش ضروری به نظر می رسد.
در همین حال، کاهش نرخ خوراک صنایع پتروشیمی تاثیر بسزایی بر بهبود عملکرد این صنایع و ارتقای سطح سودآوری آنها دارد. توجه به این نکته ضروری به نظر می رسد که صنایع پتروشیمی کشور با چالش های جدی در مسیر فعالیت خود روبه رو هستند، بنابراین در سایه اصلاح یادشده، امکانی برای بهبود عملکرد این صنایع فراهم خواهد شد.
باتوجه به اثرگذاری عملکرد صنایع پتروشیمی بر بازار سرمایه، رئیس سازمان بورس و همچنین وزیر اقتصاد در هفته های گذشته، موضوع خوراک بهای پتروشیمی ها را موردتوجه قرار داده اند. انتظار می رود با پیگیری های انجام گرفته، بخشی از مشکلات این صنایع، امسال برطرف شود تا همزمان از آسیب های احتمالی به بورس نیز جلوگیری شود. بااین وجود، اقتصاد ما سیاسی است و تجدیدنظر در این شرایط، ضروری به نظر می رسد.
