کسب‌وکارهای خانوادگی حرفه‌ای
ـ مشاور انجمن کسب‌وکارهای‌خانوادگی
هنگام صحبت از کسب‌وکارهای‌خانوادگی حرفه‌ای،دو مفهوم حرفه‌ای‌سازی و حرفه‌ای‌شدن موردتوجه قرار می‌گیرد که با هم تفاوت‌های قطعی دارند.حرفه‌ای‌سازی یک کسب‌وکار به فرآیند حرفه‌ای کردن و فرهنگ حرفه‌ای اشاره دارد. این شامل بهبود مهارت‌ها، آموزش کارکنان، توسعه عملکرد فرآیندها، توجه به نیازهای مشتری و اتخاذ شیوه‌های حرفه‌ای برای خلق یک محیط کار حرفه‌ای است. هدف افزایش کارآیی، اثربخشی و رقابت‌پذیری کسب‌وکار خانوادگی است؛ رویکردی استراتژیک برای راهبری و حاکمیت که کسب‌وکار را قادر می‌سازد تصمیمات آگاهانه بگیرد، شیوه‌های مدیریت موثر را اجرا و موفقیت بلندمدت و پایدار شرکت‌خانوادگی را تقویت کند. با حرفه‌ای‌سازی، سازمان‌های‌خانوادگی می‌توانند از بهبود حاکمیت و برنامه‌ریزی جانشین‌پروری بهره‌مند شوند.از سوی دیگر، حرفه‌ای‌شدن به توسعه مهارت‌ها و شایستگی‌های فردی صاحبان و رهبران کسب‌وکارهای خانوادگی اشاره دارد. این شامل کسب دانش فنی و مدیریتی، توسعه مهارت‌های رهبری، ارتباطی و مذاکره است. هدف حرفه‌ای‌شدن، افزایش قدرت و توانایی شخصی صاحبان و رهبران کسب‌وکارخانوادگی است که باتوجه به حوصله یادداشت حاضر، بحث درباره آن به فرصت‌های آتی موکول می‌شود. برای حرفه‌ای‌سازی کسب‌وکارهای‌خانوادگی، مدل‌هایی وجود دارد. «مدل تاگیوری و جان دیویس» با عنوان مدل سه دایره، به همپوشانی و تعامل بین سه سیستم یک کسب‌وکارخانوادگی توجه دارد (خانواده، مالکیت و کسب‌وکار). برای افزایش سطح حرفه‌ای هر سه سیستم رویکردهایی با تمرکز در ساختار حاکمیتی، شرح مسئولیت‌ها و ارزیابی عملکرد، ایجاد کانال‌های ارتباطی، ترویج فرهنگ یادگیری، تعادل بین اهداف خانواده و کسب‌وکار وجود دارد که چارچوبی برای درک پویایی‌ها و چالش‌های منحصربه‌فرد کسب‌وکارخانوادگی فراهم می‌آورد.
مدل‌های دیگر مانند «مدل مباشرت» و «مدل تداوم»، نیز راهنمایی‌هایی برای حرفه‌ای‌سازی کسب‌وکارهای‌خانوادگی ارائه می‌دهند. مدل مباشرت یک چارچوب اخلاقی است که بر مدیریت مسئولانه منابع تاکید دارد. این ایده را ترویج می‌کند که افراد یا سازمان‌ها وظیفه دارند مراقب یا مباشر منابع باشند و از استفاده مناسب و حفظ منابع برای نسل‌های آینده اطمینان حاصل کنند.مدل مذکور از اساس برای حاکمیت شرکتی اعمال می‌شود و تاکید دارد رهبران نسبت به سهامداران یا ذی‌نفعان وظیفه امانتداری دارند و از آنان می‌خواهد به نفع ذی‌نفعان عمل کنند. این شامل تصمیم‌گیری‌هایی می‌شود که برای پایداری بلندمدت نسبت به دستاوردهای کوتاه‌مدت اولویت دارد و پاسخگویی را موردتاکید قرار می‌دهد. افراد را تشویق می‌کند تا تاثیر رفتار و انتخاب‌های خود را بر رفاه دیگران و نسل‌های آینده در نظر بگیرند. عموما مدل مباشرت ایده مدیریت مسئولانه و اخلاقی را با تمرکز بر استفاده محتاطانه، حفاظت و نگهداری منابع به نفع ذی‌نفعان فعلی و آینده ترویج می‌دهد.مدل تداوم نیز ریشه در روانشناختی دارد که نشان می‌دهد رفتار و تجربیات انسان تحت‌تاثیر تغییرات مداوم و تدریجی در طول زمان است. خلاف سایر نظریه‌ها که بر مراحل خاص رشد یا تغییرات ناگهانی در رفتار یا شخصیت تاکید دارند، مدل تداوم، بین تجارب گذشته فرد و رفتارهای فعلی او ارتباط قوی قائل است. این نشان می‌دهد که تجارب تربیتی دوران کودکی و تعاملات اجتماعی، حتی عوامل ژنتیکی بر رشد ما تاثیرگذار هستند که به ویژگی‌ها و رفتارهای منحصربه‌فرد شخص تبدیل می‌شوند. مدل تداوم بر ماهیت تدریجی و مستمر توسعه انسانی تمرکز دارد و ارتباط متقابل تجربیات گذشته و رفتارهای فعلی را برجسته می‌کند.در بحث حرفه‌ای‌سازی، مهم است همه مدیران و رهبران عضو و غیرعضو خانواده شاغل در کسب‌وکار در نظر گرفته شوند. به‌همان اندازه که اعضای خانواده به موفقیت کسب‌وکار علاقه‌مند هستند، تخصص و مهارت‌های اعضای غیرخانواده اهمیت داد. با این نگرش می‌توان از طیف متنوع دیدگاه‌ها، دانش و تجارب که منجر به موفقیت کلی می‌شود، بهره‌مند شد.حرفه‌ای‌سازی منافعی دارد از جمله افزایش بهبود کیفیت محصولات، خدمات و عملکرد که موجب رشد و توسعه پایدار و تداوم کسب‌وکار می‌شود. با داشتن یک فرهنگ حرفه‌ای، اعتماد مشتریان بیشتر می‌شود و در نتیجه استعدادهای بالقوه بهتر جذب و نگهداری می‌شوند. در مقابل، ریسک‌های سرمایه‌گذاری در آموزش، تجهیزات و بهبود فرآیندها، مقاومت کارکنان در برابر تغییر، نیاز به زمان و تعهد برای آموزش مهارت‌ها و بهبود فرآیندها، حتی بروز چالش‌ها و مشکلات در مسیر پیشرفت دارد.البته بخشی از حرفه‌ای‌سازی مربوط به تفویض راهبری کسب‌وکارخانوادگی به رهبران غیرعضوخانواده است که برای آن مدل خاص جهانشمولی وجود ندارد. با این‌حال، می‌توان با ابتکاراتی شبیه موارد ذیل آنان را پاسخگو نگه داشت.
• مسئولیت‌ها را واضح تعریف کنید و از رهبران غیرعضو خانواده، افراد شایسته را در پست‌های رهبری به‌کارگیرید.
• براساس معیارهای کارآیی، ایجاد نوآوری و نتایج، عملکردشان را ارزیابی کنید تا اطمینان یابید که انتظارات برآورده می‌شوند.
• ارتباط باز، نشست‌های منظم برای همسو کردن اهداف، رسیدگی به نگرانی‌ها و به اشتراک گذاشتن بروزرسانی‌ها را تشویق کنید.
• نظرات ذی‌نفعان را درباره عملکرد رهبران جمع‌آوری و فرصت‌های بهبود را آشکار کنید و رهبران غیرعضوخانواده را برای رسیدگی به آنها مسئول نگه‌دارید.
• با تعیین انتظارات، گزارش‌دهی، تصمیم‌گیری درباره تداوم نقش، رهبران غیرعضوخانواده را پاسخگو نگه‌دارید.
• به‌نحوی کارآمد، پایبندی به منشور اخلاقی و رعایت قوانین و مقررات را الزام‌آور کنید.
• با ایجاد طرح جانشین‌پروری، نحوه انتقال رهبری بین‌نسلی یا به رهبران غیرعضوخانواده را مشخص کنید.
• فرصت‌های آموزشی برای رهبران غیرعضوخانواده فراهم کنید تا با افزایش دانش و مهارت‌های خود، پویایی منحصربه‌فرد کسب‌وکارخانوادگی را درک و با اعضای خانواده روابطی قوی برقرار کنند.
• محیطی از اعتماد و احترام ایجاد کنید و برای حل تعارضات، از فنون میانجیگری استفاده کنید و در صورت نیاز، در پی راهنمای بیرونی باشید.
تفویض رهبری موثر، مستلزم سازگاری و انعطاف پیوسته است. باید ارزیابی کرد که چه رویکردی بهترین کار را انجام می‌دهد. مهم است که به‌طوردقیق بررسی کنید آیا حرفه‌ای‌سازی برای کسب‌وکارخانوادگی شما مناسب است یا خیر؟ به‌طبع برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب در طول این فرآیند، نقش مهمی در کاهش ریسک‌ها و بهبود نتایج دارد.
