اعتبارسنجی شاهکلید تسهیلاتدهی نوین
سید مهدی میرحسینی_کارشناس اقتصاد
اعتبارسنجی رویکردی است که با بکارگیری تکنیکها و روشهای پیشرفته و نوین آماری و استفاده از مدلهای استاتیکی که مبتنی بر تاریخچه و حسابهای اعتباری افراد است، سنجش توان بازپرداخت مشتریان، ریسک و خطر احتمالی اعطای تسهیلات به متقاضیان امور بانکی را اندازهگیری و امتیازبندی میکند.
تجهیز و تخصیص منابع سرمایهگذاری به فعالیتهای اقتصادی از طریق بازار مالی انجام میپذیرد که بازار اعتبارات بانک قسمتی از این بازار است. انجام این امر بهعنوان اصلیترین نقش بانک در بازار مالی از طریق اعطای اعتبار به مشتریان صورت میگیرد؛ بنابراین، یکی از موضوعات دارای اهمیت، اعتبارسنجی مشتریان است. کاهش و کنترل ریسک بهعنوان یکی از عوامل مهم موثر بر بهبود فرآیند اعطای اعتبار و در نتیجه بر عملکرد بانکها مطرح است و نقش اساسی در تداوم ارائه تسهیلات و بقای بانکها و مؤسسات مالی دارد؛ بنابراین اعتبارسنجی مشتریان روشی مطمئن و متداول برای افزایش کیفیت اعطای تسهیلات و مدیریت ریسک در نظام بانکی و همچنین بازارهای مالی بهشمار میرود.
اعتبارسنجی به مفهوم ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متقاضیان اعتبار و تسهیلات مالی و احتمال عدم بازپرداخت اعتبارات دریافتی ازسوی آنهاست.
اساسا هنگامی که بانکها قصد اعطای وام یا تسهیلات به مشتریان و متقاضیان خود را دارند، وضع اعتبار، داراییها و خوشحسابی یا بدحسابی فرد موردنظر را میسنجند و پس از کسب اطلاعات لازم از جمله میانگین تراکنشهای مالی، موجودی سپرده مشتریان، میزان بدهی و تعهدات نزد بانک موردنظر و سایر بانکها، اقدام به تصمیمگیری در این باره میکنند.
بانکها بهدلیل ماهیت فعالیت خود از همان آغاز با انواع ریسک، همچون ریسکهای اعتباری، بازار، داراییها، عملیاتی، نقدینگی و ریسک نرخ بهره مواجه بوده و سعی کردهاند این ریسکها را، گرچه بهصورت غیرمنسجم، شناسایی و مدیریت کنند، اما بهتدریج و با گستردگی و گوناگونی فعالیت بانکها و همزمان با ورود به گستره متنوع خدمات پیچیده مالی و اعتباری، اعتبارسنجی بهعنوان یکی از مباحث مدیریت، در تصمیمگیریهای کلان و بلندمدت و نیز در مدیریت روزمره فعالیتهای بانکی مورد توجه قرار گرفته است.
در میان ابعاد مختلف اعتبارسنجی، رتبهبندی و امتیازدهی اعتباری یکی از ارکان پایهای به حساب میآید، زیرا نخستین نقش بانک در بازارهای مالی، جمعآوری سپرده و اعطای این سپردهها بهصورت تسهیلات بانکی به متقاضیان است تا از این طریق، ضمن کسب درآمد، امکان رشد و توسعه اقتصادی جوامع فراهم شود.
طبیعی است اگر بانک در شناسایی مشتریان و اعطای وام به آنها دچار مشکل شود، زیان هنگفتی را متوجه خود خواهد کرد.
مطالبات معوق سبب بلوکه شدن منابع محدود بانکی میشود و سودآوری آتی آنها را با مشکل روبهرو میکند، از این رو لازم است بانکها از میان متقاضیان تسهیلات اعتباری، تنها متقاضیانی را انتخاب کنند که از ادای دین آنها در مدت زمان مقرر اطمینان نسبی حاصل کردهاند.
در حال حاضر باتوجه به نرخ بالای ورشکستگی در جهان بهدلیل افزایش رقابت و رکود اقتصاد جهانی بکارگیری مدلهای کارای امتیازدهی و رتبهبندی از اهمیت دوچندانی برخوردار شده است.
باتوجه به نو بودن این دانش در دنیای بانکداری کشور ما و حتی مجامع علمی و دانشگاهها و ضرورت پیادهسازی نظام جامع اعتبارسنجی در صنعت بانک و بیمه کشور و همگون کردن آن با استانداردهای اعتبارسنجی جهانی، پرداختن به مدیریت ریسک در این صنعت در گستره پژوهشی و آموزشی و دانشگاههای کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.