برنامه‌ریزی بلندمدت در حوزه دانش‌بنیان‌ها
ابراهیم احمدی - فعال صنعت قطعه
طی سال‌های گذشته کشور با محدودیت‌های بین‌المللی زیادی روبه‌رو بود و تحریم‌ها سبب شد صنعتگران، واحدهای تحقیق و توسعه قوی داشته باشند، در غیر این صورت، نمی‌توانستند به حیات خود ادامه دهند. البته در گذشته هم برخی تولیدکنندگان برای پروژه‌های تولیدی در حوزه دانش‌بنیان‌ها سرمایه‌گذاری کردند و با دانشگاه وارد تعامل شدند. این امور در دوره‌ای انجام شد که صنعت خودرو به لحاظ مالی قدرتمند و توانمند بود. در این مقطع، توان سرمایه‌گذاری جدید برای اخذ فناوری نوین وجود داشت و پروژه‌هایی تعریف می‌شدند. با نقدینگی می‌توان سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری داشت. هنگامی که در دهه ۹۰ نرخ خودرو دستوری شد، به لحاظ توان مالی، صنعت ضعیف و ضعیف‌تر شد و امروز خودروسازان با زیان انباشته روبه‌رو هستند. با کاهش منابع مالی طبیعی است که برنامه‌های فناورانه حذف شوند. در چنین شرایطی، یک مدیر فقط می‌تواند امور روزمره خود را پیگیری کند تا حیات آن تداوم داشته باشد. شرکتی که با زیان مواجه است، نمی‌تواند در حوزه طراحی مهندسی و دانش‌بنیان‌ها سرمایه‌گذاری کند. امور فناورانه هزینه هنگفت می‌خواهد و باید کاشت تا برداشت ممکن شود.
امسال با رویکردی که رهبر معظم انقلاب برای تولید درنظر گرفته‌اند، می‌توان امیدوار بود بودجه موردنیاز برای تحقق آن نیز تعریف‌شده باشد. البته این پروژه‌ها نباید برای کوتاه‌مدت باشد و برنامه‌های راهبردی بلندمدت می‌طلبد. می‌توان با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان پیشرفت‌های خوبی را انتظار داشت، اگرچه خود شرکت‌های دانش‌بنیان نیز با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند. بنابراین چنانچه منابع مالی فراهم باشد به‌راحتی می‌توان روش‌های فناورانه را وارد تولید کرد. به‌عنوان مثال، با شیوع ویروس کرونا، شرکت‌های گوناگون بین‌المللی برای ساخت واکسن سرمایه‌گذاری هنگفت چند میلیارد دلاری داشتند. بنابراین برای تحقق شعار سال در زنجیره تامین، چه قطعه‌سازان شرکت‌هایی دانش‌بنیان شوند و چه با شرکت‌های دانش‌بنیان مشارکت داشته باشند، به نقدینگی و سرمایه‌گذاری هنگفت نیاز است. بخش خصوصی هزینه می‌کند و پیگیر موضوع است اما همراهی سایر نهادها هم ضروری است. دولت باید تسهیلات بلندمدت و با بهره پایین تعریف کند و در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد.
شرکت‌های بزرگ و متوسط تجربه خوبی در حوزه دانش‌بنیان‌ها در اختیار دارند. حتی بعضی از این شرکت‌ها در دانشگاه‌ها مبادرت به راه‌اندازی سایت تحقیقاتی کرده‌اند؛ بنابراین دراین‌باره بخشی از قطعه‌سازان با روش فناورانه فعالیت دارند یا به هر حال با شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری می‌کنند و در میزهای تخصصی و داخلی‌سازی قطعات هم این موضوع در حال پیگیری است. به‌عنوان نمونه، شیر هیدرولیک فرمان، قطعه‌ای فوق‌ایمنی و های‌تک است که وارد می‌شود. داخلی‌سازی این قطعه از سوی دو شرکت قطعه‌ساز داخلی آغاز شده است. سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام شده و با همکاری دانشگاه، پروژه به سرانجام رسیده و به‌زودی این قطعه به تولید انبوه می‌رسد. گفتنی است فعالیت‌های فناورانه خوبی در تولید و تامین قطعات هیدرولیکی و برقی در۳ سال اخیر در کشور انجام شده است. در واقع پس از تحریم سنگین مرداد ۹۷ قطعات با کمک دانش‌بنیان‌ها تولید می‌شوند اما در حوزه مواد اولیه هم باید تحولات بنیادین انجام شود. محصولات فناورانه به مواد اولیه مناسب نیاز دارد. در این حوزه هم باید سرمایه‌گذاری شود. مثلا سیم و ورق‌ها باکیفیت بیشتر در اختیار تولیدکنندگان میانی و نهایی قرار گیرند؛ به
هر حال، تامین مواد اولیه خوب هم یکی از حلقه‌های زنجیره ارزش تولید به‌شمار می‌رود. در دوران تحریم چاره‌ای جز داخلی‌سازی قطعات با فناوری روز نداشتیم، چون صنعت با خطر تعطیلی روبه‌رو بود اما فناوری هم یک‌شبه رخ نمی‌دهد؛ نیاز است سرمایه‌گذاری مستمر وجود داشته باشد و کار مقطعی انجام نشود تا چنین اموری در تولید نهادینه شود.
