آهن به‌عنوان چهارمین عنصر فراوان بعد از اکسیژن، سیلیس و آلومینیوم کاربرد و نقش بسیار موثری در ورود کشورهای مختلف به دنیای صنعتی دارد؛ به‌طوری‌که صنعت فولاد را به‌عنوان دروازه ورود به دنیای صنعتی یاد می‌کنند. این موضوع اهمیت سیاست‌گذاری برای تولید فولاد در کل طول زنجیره ارزش تا انتهای تولید انواع فولاد و محصولات فولادی را بیش‌ازپیش تقویت می‌کند. ایران با داشتن بیش از ۲.۵ میلیارد تن ذخایر قطعی انواع سنگ‌آهن جز ۱۵ کشور برتر دارنده ذخایر سنگ‌آهن در جهان مطرح است که همین موضوع، کشور را در تولید سنگ‌آهن و به‌احتمال بسیار زیاد، کل زنجیره ارزش، دارای مزیت نسبی کرده است. بررسی تولید و ظرفیت تولید در طول زنجیره ارزش سنگ‌آهن در ایران و اینکه تا چه میزان در ایران و اینکه تا چه میزان و در کدام حلقه زنجیره ارزش با در نظر گرفتن جمیع جهات ماده اولیه، انرژی، آب، نیروی انسانی و... حداکثر منافع اقتصادی محقق می‌شود، مستلزم بررسی کارشناسی است.

ورود انجمن سنگ‌آهن برای افزایش ذخایر

محمدرضا موثقی‌نیا، رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در نشست با هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران اعلام کرد: این سازمان و انجمن سنگ‌آهن ایران با هم افزایی، در مسیر رفع چالش‌های پیش روی صنعت فولاد گام برمی‌دارند. وی افزود: مشکلات شرکت‌های سنگ‌آهن بخش خصوصی و ایمیدرو مشترک است و باید با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دو بخش، نسبت به رفع مشکلات فرآروی آن، اقدامات مناسبی انجام داد.

وی افزود: تلاش وزارت صنعت، معدن و تجارت و ایمیدرو این است که تا حد امکان، تمرکز خود را بر رفع مشکلات بخش خصوصی بگذارد و این بخش، اقدام به توسعه ظرفیت‌ها کند.

رئیس هیات عامل ایمیدرو با بیان اینکه درحال‌حاضر، زنجیره صنعت فولاد نامتوازن است، تصریح کرد: انجمن سنگ‌آهن می‌تواند با ورود به موضوع تأمین سنگ‌آهن در حوزه معادن عمیق یا معادن فراسرزمینی، کمک کند تا ضمن افزایش ذخایر موجود، آینده زنجیره صنعت فولاد تضمین یابد.

موثقی‌نیا با اشاره به اقدامات ایمیدرو برای تأمین آب و برق شرکت‌های فولادی گفت:

با توجه به شرایط موجود کشور و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌گرفته در زنجیره صنعت فولاد، برای تأمین زیرساخت‌ها باید خودمان اقدام کنیم.

وی افزود: این سازمان با همکاری شرکت‌های بخش معدن و صنایع معدنی، طرح‌های بزرگی را برای تولید برق، انتقال آب از خلیج‌فارس و دریای عمان اجرایی کرده که به‌تدریج به بهره‌برداری می‌رسند.

آمادگی برای همکاری بیشتر با ایمیدرو

مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران در این جلسه با بیان اینکه همواره تلاش کرده‌ایم بازوی مشورتی دولت در مسائل پیش‌روی معدنکاران باشیم، گفت: بهره‌مندی دولت از نظرات تخصصی تشکل‌ها، به رفع بسیاری از چالش‌های حاکم بر تولید منتهی می‌شود.

اکبریان افزود: در کنار وظایف انجمن، آماده همکاری با ایمیدرو در زمینه‌های مختلف برای توسعه بخش معدن هستیم. وی ادامه داد: بخش قابل‌توجه توسعه بخش معدن و صنایع معدنی در سال‌های گذشته، ناشی از صادرات سنگ‌آهن بوده است.

کاستی‌های ادامه‌دار سنگ‌آهنی‌ها

سعید عسکری‌زاده، دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران در این جلسه با اشاره به موضوع حقوق دولتی و عوارض صادراتی سنگ‌آهن و مشکلات حاصل‌شده برای معدنکاران، بیان کرد: وضع عوارض صادراتی سیاست اشتباه و فراقانونی است که می‌توان به تعطیلی واحدهای معدنی و فرآوری سنگ‌آهن منتهی شود. بر همین‌اساس نیز انتظار می‌رود با اصلاح این بخشنامه، شرایط تداوم تولید در زنجیره فولاد فراهم شود. وی افزود: در صورت متعادل شدن قیمت‌گذاری در بخش سنگ‌آهن، همه واحدهای بخش خصوصی را وارد بورس می‌کنیم.

در این جلسه، اعضای انجمن سنگ‌آهن، چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان را ازجمله مسائل زیرساختی (حمل‌ونقل و انرژی) مطرح کردند.

سخن پایانی

فولاد یکی از پرمصرف‌ترین فلزات جهان است که به دلیل کاربرد آن در صنایع نظامی، خودرو، ساختمان‌سازی و...به‌عنوان یک محصول استراتژیک شناخته می‌شود و همواره کشورهای متعددی به دنبال تولید این ماده ارزشمند هستند. در ایران نیز سابقه تولید فولاد به بیش از ۵۰ سال می‌رسد و شرکت‌های مختلفی در این حوزه به وجود آمده‌اند.کشور ما ایران دارای معادن غنی و متعدد سنگ‌آهن بوده و صنایع تولیدکننده فولاد نیز در آن فعالیت می‌کنند. بنابراین، به لحاظ تأمین مواد اولیه و نیز کارخانه‌های تولیدکننده، وابسته به سایر کشورها نبوده و زنجیره تولید فولاد در ایران تکمیل است. بنابراین، صنعت تولید فولاد در ایران ارزش‌افزوده زیادی به همراه داشته و جزء صنایع سودآور محسوب می‌شود.اما در کشورهایی که مواد اولیه این صنعت وجود ندارد و آن را وارد می‌کنند یا اینکه مواد اولیه وجود دارد اما کارخانجات تولید آن وجود ندارد، فرآیند تولید فولاد توجیه اقتصادی نداشته و ارزش‌افزوده‌ای به بار نمی‌آورد. زنجیره تولید فولاد اصطلاحاً به فرآیند استخراج سنگ‌آهن از معادن تا تولید محصول نهایی (شمش، تیرآهن، ورق و...) گفته می‌شود و به‌طورکلی مراحل زنجیره تولید فولاد را می‌توان به ۴ بخش معدن و استخراج سنگ‌آهن، فرآوری، فولادسازی و نورد تقسیم کرد و هرچقدر این زنجیره تکمیل‌تر باشد، سودآوری آن بیشتر است. بنابراین شرکت‌های تولیدکننده فولاد به دنبال تکمیل این فرآیند و بالا بردن حاشیه سود تولید محصولات خود هستند.