آبیاری به سبک اینترنت اشیا
اصغر امانی ـ کارشناس هوشمندسازی آبیاری کشاورزی
براساس آمار، درصد بالایی از منابع آبی سرزمین‌مان به‌دلیل استفاده ناصحیح و عدم به کار بردن فناوری در صنعت کشاورزی از بین رفته و با جدی‌تر شدن بحران آب، استفاده از هوشمندسازی در کنترل مصرف موردتوجه واقع شده؛ به‌همین‌دلیل نیز در سال‌های اخیر موضوع هوشمندسازی در مصرف آب کشاورزی در دستور کار قرار گرفته است. طبق آمار، حتی اگر تا امروز از روش‌های درست‌تری در بهره‌گیری از آبیاری بهره می‌بردیم، امروز با آمار قابل‌قبول‌تری در صرفه‌جویی مصرف آب مواجه بودیم. یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مصرف آب، بخش کشاورزی است که در صورت استفاده بهینه و استفاده از هوشمندسازی، آبیاری با مصرف آب بسیار کمتری انجام می‌شد.
در چند سال اخیر، سنسورهای هوشمند در فرآیند آبیاری کشاورزی تولید شده‌اند که موجب صرفه‌جویی بیش از ۹۰ درصدی در مصرف آب می‌شوند. این سنسورها برپایه اینترنت اشیا ساخته شده‌اند و با استفاده از آنها می‌توان بدون دخالت انسان به آبیاری زمین‌های کشاورزی با حداکثر صرفه‌جویی پرداخت.
عملکرد دستگاه‌های هوشمند آبیاری این‌گونه است که سنسورهای مخصوص ارزیابی رطوبت زمین، با قرار گرفتن در خاک، میزان رطوبت را محاسبه می‌کنند و در صورت نیاز به آبیاری، دستور آبیاری زمین به سیستم مرکزی ارسال و به صورت خودکار زمین بدون دخالت انسان آبیاری می‌شود. زمانی که زمین سیراب شد، دستور قطع آبیاری از سوی همین سنسورها ارسال می‌شود.
همچنین سنسورهای این سیستم، اجازه آبیاری زمین در زمان‌های اوج تابش آفتاب را نمی‌دهند، چراکه طبق اصول عملی آبیاری در شرایط جوی گرم، موجب هدررفت آب می‌شود. در زمان‌های بارندگی و وزش باد شدید هم، زمین آبیاری نمی‌شود و تنظیم زمان آبیاری با تکیه بر بهینه‌ترین حالت و زمان مصرف آب، برنامه‌ریزی می‌شود. در این صورت، هوشمندسازی از مصرف بی‌رویه آب در حوزه کشاورزی جلوگیری خواهد کرد.
علاوه بر بهینه‌سازی مصرف آب، مدیریت از راه دور از دیگر مزایای این سیستم هوشمند آبیاری است. یعنی کاربران بدون حضور در مکان، از طریق تلفن‌های هوشمند قادر به نظارت بر زمین کشاورزی هستند.
از لحاظ فنی برای راه‌اندازی این سیستم نیز، سنسورها به‌صورت وایرلس به دستگاه پردازنده متصل و در جایی نزدیک منبع آب نصب می‌شوند. این سیستم علاوه بر انرژی برق قادر به استفاده از انرژی تولیدشده توسط پنل‌های خورشیدی نیز هست.
طبق برآوردهای انجام‌گرفته، میزان آب مصرفی در این روش هوشمند، بیش از ۵۰ درصد نسبت به آبیاری سنتی کاهش می‌یابد. استفاده از این سیستم آبیاری برای گلخانه‌های هوشمند و آبیاری باغ‌های کوچک و زمین‌های ویلایی نیز کارآیی قابل‌توجهی دارد.
تولیدات داخلی دستگاه‌های آبیاری هوشمند نسبت به نمونه خارجی ارزان‌تر بوده و به نرخ نصف نمونه وارداتی قابل‌خرید است. براساس برآورهای انجام‌گرفته، هزینه راه‌اندازی این سیستم در یک زمین یک هکتاری مبلغی حدود ۲۰ میلیون تومان برآورد می‌شود که البته این هزینه تنها برای نصب سنسورها بوده و هزینه لوله‌کشی‌ها و اتصالات در این نرخ لحاظ نشده است. نکته قابل‌توجه اینکه استفاده از این سیستم هوشمند آبیاری برای زمین‌های با مساحت بیشتر با صرفه اقتصادی بیشتر همراه خواهد بود.
باتوجه به تمام موارد یادشده، از آنجایی که تاکنون آب به‌عنوان کالایی ارزان در اختیار کشاورزان قرار گرفته، هنوز کاربرد چنین سیستم‌هایی جا نیفتاده و تبلیغات گسترده‌ای هم برای معرفی این سیستم انجام نشده است. به‌همین‌دلیل، ترجیح بیشتر کشاورزان، همچنان استفاده از روش‌های سنتی در آبیاری است.
در نهایت اینکه؛ استفاده از این روش آبیاری، موجب افزایش کیفیت محصولات و بانظر به کاهش هزینه آب، در نهایت سود اقتصادی بالاتری برای کاربر خواهد داشت. باتوجه به مزایای کلی استفاده از سیستم‌های هوشمند در حوزه کشاورزی، برنامه راه‌اندازی این مکانیسم برای اندازه‌گیری میزان کود موجود در زمین کشاورزی نیز در دست بررسی است.
