دولت سیزدهم در بوته نقد
علیمحمد زمانی- فعال صنعت فولاد
ایران از ظرفیتهای غنی معدنی و انرژی برخوردار بوده و بر همین اساس نیز در طول سالهای گذشته، مسیر بهرهمندی از ظرفیتهای معدنی و توسعه صنایع وابسته به آنها، تسهیل شده است. بهرهمندی از ذخایر معدنی و تولید محصول، یکی از ارکان توسعه صنعتی و اقتصادی کشور است و همزمان مسیر اشتغالزایی را هم تسهیل میکند؛ بنابراین توجه به این ذخایر و سرمایهگذاری برای توسعه آنها، ضروری بهنظر میرسد.
در میان ذخایر معدنی کشور، سنگ آهن اهمیت ویژهای دارد. زنجیره فولاد در کشور بر پایه همین ذخایر شکل گرفته و توسعه یافته است. بر همین اساس نیز بررسی عملکرد و سیاستهای دولت سیزدهم در قبال عملکرد این زنجیره، ضروری بهنظر میرسد. حدود یک سال از آغاز بهکار دولت سیزدهم میگذرد و اکنون زمان مناسبی برای ارزیابی عملکرد این سازمان است. دولت سیزدهم، فعالیت خود را در شرایط نابسامان اقتصادی آغاز کرد. دولت در طول سالهای گذشته با تشدید تحریمها از سوی امریکا روبهرو بوده و تنشهای بسیاری بر اقتصاد کشور سایه انداخته بود. تحریم بهمنزله دشوار شدن واردات، صادرات و به بیانی کلیتر، تحت فشار گرفتن تولید از جنبههای گوناگون است. کما اینکه عملکرد صنعتگران فولاد در سالهای گذشته تحتتاثیر منفی این شرایط تحریمی بود. با توجه به چالشهایی که به این دولت ارث رسیده بود، عملکرد دولت در حوزه زنجیره فولاد و سیاستگذاریهای حاکم بر این بخش، در حالت کلی مثبت ارزیابی میشود، هرچند در مواردی انتقادهایی نیز به عملکرد سیاستگذاران وارد است. بدون تردید توجه دولتمردان به انتقادهای مطرحشده از آنها، مسیر بهبود اشکالات را مهیا و تسریع میکند.
فرآیند تامین مواد اولیه فولادسازان در طول ماههای گذشته با کمترین چالش روبهرو بوده و همین موضوع را میتوان بهعنوان نقطه قوت دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت در زنجیره فولاد مطرح کرد. در همین حال، دخالت دولت در فرآیند تنظیم بازار فولاد نسبت به سالهای گذشته محدود شده است. کاهش دخالت دولت در عملکرد صنایع را نیز باید نقطه قوت دولت سیزدهم دانست.
در این میان، تامین زیرساخت در حوزههای گوناگون حملونقل، انرژی و... بر عهده دولتهاست. با این وجود در طول سالهای گذشته شاهد کمکاری دولتها در این بخش بودهایم. با توجه به محدودیتهای موجود در روند تامین انرژی فولادسازان همچنان شاهد محدودیتهایی در تامین انرژی فولادسازان هستیم، با این وجود، امسال محدودیت برق فولادسازان بهشدت مدیریت شده است. صنایع فولادی کشور سال گذشته بهسبب قطع یا محدودیت در تامین برق با خسارتهای قابلتوجهی روبهرو شدند، اما امسال این محدودیتها برنامهریزی و از میزان خسارتهای واردشده بر صنایع کاسته شد، در همین حال، شاهد برقراری تعامل میان وزارت نیرو با وزارت صنعت، معدن و تجارت برای فرآیند تامین انرژی صنایع بودیم که نتایج مثبتی بهدنبال داشت.
البته انتقادهایی نیز به عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت در روند سیاستگذاری وارد است. فروردین امسال و با رشد نرخ فولاد و محصولات فولادی در بازارهای جهانی، شاهد وضع عوارض صادراتی روی این محصولات بودیم. این سیاست تاثیر منفی بر روند تولید و صادرات فولاد گذاشته است.
در سایر موارد، سیاستگذاریهای دولت برای زنجیره فولاد، کمحاشیهتر از دولت قبلی و سالهای گذشته بود. امید میرود همین حاشیهها نیز در آینده کمتر شود. بازار فولاد باید در سایه عرضه و تقاضا تنظیم شود. با اتکا به بازار، سرمایهگذارانی که هوشمندانه اقدام به احداث صنایع کردهاند، منتفع خواهند
شد.
در مواردی شاهدیم که برخی سرمایهگذاران اقدام به احداث صنایع با اشتباهترین روشهای ممکن کردهاند. بهعنوان مثال در واردات تجهیزات و خطوط تولید به مسائل محیطزیستی یا بهرهوری توجه کافی نکردهاند. حال این صنعتگران نمیتوانند از دولت انتظار حمایت یا جبران خسارت را داشته
باشند.