قیمت برق واقعی شود
شرکت توانیر میزان توان مصرف برق توسط مراکز استخراج رمزارزها را ۲ هزار مگاوات تخمین زده است. از این مقدار، حدود ۲۰۰ مگاوات (یک‌دهم کل ظرفیت) به صورت مجاز فعالیت می‌کنند که از ۵ خرداد ۱۴۰۰ به دستور رئیس‌جمهوری وقت خاموش شده‌اند.
به گزارش صمت براساس اخبار منتشرشده در پایگاه خبری توانیر، این میزان برابر با مجموع توان متوسط مصرفی سالانه ۳ کلانشهر مشهد، اصفهان و تبریز در سال ۱۳۹۹ است. همچنین از توان متوسط مصرفی سالانه استان‌هایی مانند اصفهان، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، یزد، کرمان، مازندران، گیلان، آذربایجان غربی و شرقی در سال ۱۳۹۹ بیشتر است.
شرکت توانیر در تحلیلی به منظور برآورد میزان فعالیت استخراج رمزارزها، مصرف برق در ساعات ۲ تا ۵ بامداد اردیبهشت سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ را با یکدیگر مقایسه کرده است. براساس این تحلیل، این ساعات و ایام سال از آن جهت انتخاب شدند که بار پایه و مصرف برق در ساعات نیمه‌شب به کمترین میزان می‌رسد زیرا بخش‌های تجاری، خانگی، عمومی و کشاورزی تا حد زیادی از مدار خارج می‌شوند.
بنابراین اثر مصرف این دسته از مشترکان در بازه مورد بررسی به حداقل می‌رسد. همچنین به دلیل معتدل بودن هوا در بازه مورد بررسی، اثر دما بر افزایش مصرف حذف می‌شود. از سوی دیگر، مصرف ۴۲۷ مشترک صنعتی که دارای رشد غیرمتعارف در سال‌های اخیر بوده‌اند از محاسبات حذف شده است. ضمن اینکه باید این موضوع را در نظر داشت که در اردیبهشت ۱۴۰۰ برنامه وسیع جمع‌آوری، خانگی و صنعتی مشخص است. بنابراین هرگونه رشد غیرمتعارف مصرف در بازه یادشده به عامل مصرف‌کننده خارج از این مصارف متعارف مربوط می‌شود.
دلایل رشد استخراج رمزارزها در ایران
با اعلام شرکت خودروسازی تسلا در زمستان سال گذشته مبنی‌بر سرمایه‌گذاری یک و نیم میلیارد دلاری در بازار بیت‌کوین، ارزش این رمزارز به یکباره روند صعودی بسیار شدیدی گرفت و طی کمتر از ۵ ماه با ۲۰۰ درصد رشد روبه‌رو شد. همزمانی این اتفاق با ریزش کم‌سابقه شاخص بورس در کشورمان و وجود نقدینگی سرگردان خارج شده از بازار سرمایه موجب شد تا میلیون‌ها ایرانی (طبق برآورد اتاق بازرگانی ایران) بخشی از سرمایه خود را در رمزارزها سرمایه‌گذاری کنند.
از آنجا که برق در ایران با نرخ یارانه‌ای در دسترس فعالان اقتصاد بوده و این نرخ در مقایسه با هزینه تمام‌شده آن (اعم از هزینه سوخت مصرفی در نیروگاه و هزینه تبدیل آن به برق) عملا ناچیز است، تعداد قابل‌توجهی از افراد نیز به جای خرید رمزارزها به خرید دستگاه‌های استخراج رمزارز و استفاده غیرقانونی از برق برای به‌دست آوردن رمزارزها اقدام کردند که اثرات بسیار زیانباری بر تامین برق و گاز سایر شهروندان و همچنین بر اقتصاد کشور دارد.
راهکارهای مقابله با پدیده استخراج غیرمجاز رمزارز
براساس آمار و ارقام اعلام‌شده از سوی توانیر در سال ۱۳۹۸، ۷۴ درصد کشفیات در تعرفه‌های برق صنعتی بوده و ۵درصد با تعرفه برق کشاورزی و تنها یک درصد خانگی. در سال ۱۳۹۹ تعرفه برق صنعتی ۶۴ درصد کشفیات را به خود اختصاص داده و تعرفه برق خانگی به ۶ درصد افزایش یافته است.
در بهار ۱۴۰۰ نیز ۵۷ درصد کشفیات استخراج‌های غیرمجاز رمزارز مربوط به تعرفه‌های برق صنعتی بوده و ۱۲درصد ماینرهای غیرقانونی با برق خانگی مشغول فعالیت بودند.در بلندمدت، مهم‌ترین راهکار از بین بردن پدیده‌های شومی مانند استخراج غیرمجاز رمزارز یا قاچاق سوخت در کشور، آزادسازی نرخ حامل‌های انرژی است تا عملا امکان سوءاستفاده از تفاوت نرخ این حامل‌ها در داخل و خارج از کشور از افراد گرفته شود.
اما در کوتاه‌مدت باید با هدف کاهش حجم چنین فعالیت‌های مخرب و مجرمانه‌ای، هزینه‌ها و مجازات‌هایی که برای این قبیل سوءاستفاده‌ها درنظر گرفته می‌شود به حدی افزایش یاید تا انگیزه از متخلفانی که سرمایه‌های ملی را به تاراج می‌برند گرفته شود. این جریمه‌ها می‌تواند شامل جرم‌انگاری استخراج غیرمجاز رمزارز، دریافت بهای برق یا گاز مصرفی به چندین برابر نرخ برق یا گاز صادراتی، محرومیت دائمی متخلفان از برخی خدمات رفاهی و اجتماعی مانند قطع دائم انشعاب برق و گاز فرد خاطی و حتی اعمال مجازات حبس در صورت تکرار جرم باشد. توان متوسط مصرفی سالانه از تقسیم مجموع انرژی مصرفی در یک سال بر تعداد ساعات یک سال به‌دست می‌آید.
برق مصرفی سالانه استخراج بیت‌کوین در دنیا
برق مصرفی سالانه استخراج بیت‌کوین در دنیا از مصرف سالانه برق در کشورهایی مانند سوئیس، دانمارک، فنلاند و بلژیک بیشتر است. به استناد مراجع بین‌المللی ( cambridge ۲۰۲۱) درحال‌حاضر متوسط مصرف سالانه برق کل شبکه جهانی بیت‌کوین حدود ۹۸ میلیارد کیلووات ساعت برآورد می‌شود که این مقدار از مصرف سالانه برق در کشورهایی مانند بلژیک، فنلاند و اتریش بیشتر است.
با درنظر گرفتن اطالاعات یادشده از آنجا که روزانه در دنیا ۹۰۰ بیت‌کوین جدید استخراج می‌شود، انرژی متوسط مورد نیاز برای استخراج هر یک بیت‌کوین در شرایط جاری برابر با ۳۰۰ مگاوات ساعت است که البته این مقدار با افزایش نرخ بیت‌کوین نیز افزایش می‌یابد. این میزان انرژی معادل با متوسط مصرف انرژی روزانه ۳۵ هزار واحد مسکونی است.
سخن پایانی
میزان توان مصرف برق توسط مراکز استخراج رمزارزها برابر با ۲هزار مگاوات تخمین زده می‌شود. از این مقدار، حدود ۲۰۰ مگاوات (یک‌دهم کل ظرفیت) به صورت مجاز فعالیت می‌کنند که از ۵ خرداد ۱۴۰۰ به دستور رئیس‌جمهوری وقت خاموش شده‌اند. این میزان توان (با فرض استفاده مستمر در طول یک سال) برابر با مجموع توان متوسط مصرفی سالانه ۳ کلانشهر مشهد، اصفهان و تبریز در سال ۱۳۹۹ است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند تمام سود استخراج‌کنندگان غیرمجاز از محل ۴۵۰ میلیون یارانه برق و گاز تامین می‌شود که در نهایت ارزش افزوده‌ای برای اقتصاد ایران ندارد. علت اصلی شیوع استخراج غیرمجاز رمزارز در ایران نرخ برق یارانه‌ای است که با کمتر از یک‌بیستم نرخ تمام‌شده (با احتساب هزینه سوخت نیروگاه‌ها) عرضه می‌شود.
با توجه به موارد یادشده کارشناسان معتقدند از این منظر، استفاده غیرمجاز از برق برای ماینینگ هیچ تفاوتی با قاچاق گازوئیل و بنزین لب مرزها ندارد.هرچند استخراج غیرمجاز رمزارزها یکی از عوامل کمبود برق در تابستان امسال به شمار رفت و تهدیدی برای تامین سوخت در زمستان خواهند بود اما شیوع این پدیده خود معلول قیمت‌گذاری دستوری حامل‌های انرژی است. می‌توان گفت همین قیمت‌گذاری دستوری علت اصلی بحران کمبود برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان است که تا برای رفع این مشکل راه‌حل منطقی یافت نشود، این بیماری اقتصاد به صورت ریشه‌ای از بین نخواهد رفت.
