کمک کنوانسیون‌های حمل‌ونقل به تجارت
تسهیل روند حمل‌ونقل و بهبود فرآیندهای مرتبط با آن، از مواردی است که به طور مستقیم بر فعالیت‌های تجارت جهانی کشورها تاثیرگذار است.
در دهه های گذشته کشورهای حاضر در عرصه های تجارت بین المللی، به منظور کاهش هزینه ها و اصلاح امور گمرکی و حمل ونقل، کنوانسیون های متعدد مشترکی را در این باره تشکیل دادند. کنوانسیون تیر یکی از متداول ترین رویه جابه جایی کالا تحت نظام یکپارچه صورت گیرد. سرعت جابه جایی بالا، هزینه کم، فرآیند گمرکی سریع و تضمین بین المللی و حوزه امنیت گمرک در این رویه موردتوجه است. این سند گمرکی در حمل ونقل مرکب به ویژه جاده ای است قابل استفاده است. ۷۷ کشور عضو این کنوانسیون هستند؛ تمام کشورهای منطقه عضو سیستم تیر هستند از عرق، لبنان، ارمنستان، ایران، افریقا، مراکش، امریکای جنوبی، برزیل، امریکا، کانادا، شیلی، سوریه، هند و پاکستان و...باعث شکل گرفتن کریدور حمل ونقل شده اند. کارشناسان و فعالان تجاری معتقدند نقش حمل ونقل ترکیبی در توسعه فعالیت های تجاری غیرقابل انکار بوده و از این رو ایران باید از راه اندازی کریدورهای مهم حمل ونقل ترکیبی-تحت رویه تیر حمایت کند. چراکه با این شیوه ایران می تواند با عضویت عضو کنوانسیون از کریدورها به بهترین شکل ممکن بهره گیرد. صمت در این گزارش، به بررسی تلاش های صورت گرفته به منظور افزایش بهره گیری از کنوانسیون های بین المللی حمل ونقل، پرداخته است.
تعیین چشم انداز تجارت ۳ میلیارد دلاری
نشست مشترک هیات تجاری و حمل ونقل قزاقستان که به سرپرستی معاون وزارت توسعه تجارت این کشور به ایران آمد، با معاون بین الملل اتاق ایران، مدیر حمل ونقل و کارنه تیر اتاق و جمعی از فعالان اقتصادی حوزه حمل ونقل ایران برگزار شد.
به گزارش اتاق ایران، در این نشست نورلان کولباتیروف معاون توسعه تجارت قزاقستان با اشاره به سفر رئیس جمهوری این کشور به ایران به منظور توسعه روابط تجاری دو کشور گفت: یکی از اهداف مهم دولت قزاقستان، استفاده از ظرفیت تراتزیتی ایران برای گسترش تجارت است.
او با اشاره به تعیین چشم انداز تجارت ۳ میلیارد دلاری در سال میان ایران و قزاقستان از سوی مقامات عالی دو کشور بیان کرد: اگرچه ظرفیت صادراتی ایران به قزاقستان بسیار بالاست اما حجم پایینی از کالاهای ایرانی وارد قزاقستان می شود.
با این حال همین میزان کالا نیز بازخورد مثبتی میان مصرف کنندگان قزاق داشته است. بنابراین فرصت و ظرفیت بالایی برای صادرات کالاهای ایرانی به قزاقستان وجود دارد و دو کشور می توانند از آن بهره مند شوند.
کولباتیروف با تاکید بر اینکه هدف اصلی سفر هیات تجاری قزاقستان به ایران، بررسی امکانات تجاری ایران و شناخت مشکلات و یافتن راه حل مناسب برای آنهاست، افزود: ایران از نظر تجاری کشور مهمی برای قزاقستان محسوب می شود. از این رو ما برای توسعه روابط تجاری مشترک دو کشور مصمم هستیم.
ایجاد ظرفیت برای تجارت با قزاقستان
در ادامه این نشست، علیرضا یاوری معاون بین الملل اتاق ایران با بیان اینکه قزاقستان یکی از اولویت های ایران برای توسعه همکاری های تجاری به حساب می آید، گفت: ظرفیت های تجاری ایران و قزاقستان بالا بوده و برقراری روابط نزدیک اقتصادی بین دو کشور، از الزامات است.
بعد از سفر مقامات قزاقستانی به ایران در ماه گذشته، قرار شده امکانات و اماکنی در بنادر جنوبی ایران از جمله بندر شهید رجایی در اختیار قزاقستان قرار گیرد تا این کشور از این ظرفیت برای توسعه صادرات خود به کشورهای شرق دور استقاده کند.
وی ادامه داد: چنین مناسباتی به حتم به توسعه روابط تجاری کشور منجر خواهد شد. به طور کلی توجه به ایجاد بسترهای مناسب امور بازرگانی، تاثیر مستقیمی بر حجم تجارت و مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه و همسایه خواهد شد.
مزیت کریدور جنوبی ایران
بهنام فرامرزیان، مدیر حمل ونقل بین المللی و کارنه تیر اتاق ایران در این نشست با بیان اینکه ایران و قزاقستان از اعضای قدیمی کنوانسیون تیر هستند، گفت: باوجود عضویت ایران و قزاقستان در کنوانسیون تیر، حجم فعالیت های کارنه تیر دو کشور بسیار پایین است. در سال ۲۰۲۲ از مجموع ۳ هزار و ۷۰۰ مورد حمل ونقل جاده ای فقط ۱۱۹ عملیات حمل ونقل جاده ای را تحت کارنه تیر داشتیم. او افزود: فعالیت های حمل ونقلی در صورتی موفق هستند که منافع گمرگ، شرکت حمل ونقل و همچنین منافع صادرکننده را تامین کنند. این درحالی است که اعما برخی رویه های غیرمتعارف فعلی، برای ایران نه تنها هزینه بر، بلکه زمان بر هم هستند. علاوه بر آن توجیه اقتصادی را برای بنگاه های اقتصادی دو کشور نخواهد داشت. بنابراین افزایش تعاملات و توجه به فعالیت های کارنه تیر، یکی از نیازهای توسعه تجارت و افزایش مراودات اقتصادی بین المللی است.
فرامرزیان با اشاره به سرمایه گذاری های قابل توجه قزاقستان در کریدورهای شمالی و میانی از شرق تا غرب بیان کرد: با وجود سرمایه گذاری های انجام شده در مسیر کریدورهای شمالی، جنگ روسیه و اوکراین مسیر فعالیت این کریدور را مسدود کرده است. اگرچه در مسیر کریدور میانی هم بنادر اکتائو، کوئیک و ترکمن باشی فعال هستند، اما ترافیک در بندر باکو و مرز سامور بسیار زیاد بوده و از این رو مسیر کریدور میانی، مزیت رقابت پذیری خود را از دست داده است. با این شرایط کریدور جنوبی که از مرزهای ایران تردد می کند، می تواند جایگزین بسیار مناسبی برای صادرات، واردات و ترانزیت کالاهای قراقستان باشد.
وجود زیرساخت برای تجارت با قزاقستان
مدیر حمل ونقل و کارنه تیر اتاق گفت: بنادر جنوبی ایران از زیرساخت های لازم مراودات برخوردار بوده و امکانات لازم برای «صادرات از» و «وادرات به» قزاقستان را دارند. قزاقستان نیز از این امکانات و ظرفیت ایران آگاه است.
با توجه به اینکه قزاقستان هم به بازارهای هدفی همچون عراق، امارت، پاکستان، هند، ترکیه و ترکمنستان متمرکز شده است، مسیر ترانزیت ایران می تواند به شکل حمل ونقل ترکیبی برای دو طرف مزایای زیادی داشته باشد.
فرامرزیان، مدیر حمل ونقل و کارنه تیر اتاق بازرگانی ایران از آمادگی این اتاق برای تاسیس کنسرسیوم مشترک حمل ونقلی با قزاقستان و راه اندازی سرویس رو-رو منظم میان بنادر این کشور و ایران خبر داد و گفت: اتاق ایران همچنین برای راه اندازی سرویس رو-رو منظم بین بنادر اکتائو و کوییک با بنادر شمالی ایران آماده است. خوشبختانه در بحث گمرکی هم توافقات خوبی با گمرک قزاقستان داشتیم و به زودی این امکان را فراهم خواهیم کرد که با سند الکترونیک، حمل ونقل جاده ای و ترکیبی را داشته باشیم. فرامرزیان به بیان مشکلات ترددهای مرزی اشاره کرد و گفت: رانندگان ایرانی مشکل اخذ ویزا با قزاقستان ندارند اما ایران تمایل به حذف ویزا برای رانندگان دو کشور را دارد. به بیانی دیگر درحال حاضر مشکلی درباره اخذ مجوز تردد وجود ندارد اما ما مایل هستیم مجوز تردد دو طرف برداشته شود و رانندگان با تسهیلات بیشتری بین دو کشور تردد کنند.
رتبه نخست ایران در «کارنه تیر» دنیا
تلاش ایران برای گسترش روابط ترانزیتی خود را کشورهای همسایه در حالی است که چندی پیش ایران توانست رتبه نخست کارنه تیر در دنیا را به خود اختصاص دهد. رتبه نخست کارنه تیر در دنیا در میان کشورهای عضو کنوانسیون کارنه تیر به گمرک جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافت.
به گزارش تسنیم، علیرضا مقدسی رئیس کل گمرک ایران با اعلام این خبر، اظهار کرد: در تازه ترین گزارش اتحادیه بین المللی حمل ونقل جاده ای ( IRU ) گمرک ایران رتبه اول در زمینه کارنه تیر را در میان کشورهای عضو کنوانسیون کارنه تیر کسب کرد.
وی توضیح داد: تسهیلات ارائه شده گمرکات ایران در حوزه تسهیل ترانزیت، اجرای طرح سلکتیویتی در گمرک شهید رجایی، فعال تر شدن کریدورهای ترانزیتی از جمله شمال - جنوب، کریدور ترانزیتی ITI در دو حوزه ریلی و جاده ای از مبدأ پاکستان و کریدور ترانزیتی از مبدأ قزاقستان، اجرای پروژه تیر الکترونیکی ( E - TIR ) بین گمرک ایران و دیگر کشورها و ارسال نخستین محموله ترانزیتی از هند در امسال تحت صحابت کارنه تیر الکترونیکی، از عمده ترین دلایل رشد ترانزیت از مسیر ایران و کسب رتبه برتر در استفاده از کارنه تیر بوده است.
مقدسی گفت: براساس این گزارش ایران با مصرف ۱۲۵ هزار و ۶۰۴ فقره کارنه تیر در رتبه نخست قرار گرفت و کشورهای ترکیه، ازبکستان، اوکراین و روسیه رتبه های بعدی را به خود اختصاص دادند. از سال ۲۰۱۷ تا سال ۲۰۲۰ این رتبه به ترکیه اختصاص داشت که با همت و تلاش کارکنان گمرک و افزایش تسهیلات ترانزیتی، گمرک جمهوری اسلامی ایران موفق شد در سال ۲۰۲۱ رتبه نخست را به خود اختصاص دهد.
ترانزیت ۷ میلیون تن کالا از مسیر ایران
رئیس کل گمرک ایران با بیان اینکه استمرار رشد ترانزیت خارجی از مسیر ایران، گفت: در ۶ ماه نخست امسال، ۷ میلیون و ۲۸ هزار تن کالای ترانزیتی از مسیر ایران عبور کرد. به گزارش ایرنا، مقدسی اظهارکرد: میزان کالاهای ترانزیتی عبوری از مسیر ایران در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است. فعال تر شدن کریدورهای ترانزیتی از جمله شمال - جنوب، کریدور ترانزیتی ITI در ۲ حوزه ریلی و جاده ای از مبدا پاکستان و کریدور ترانزیتی از مبدا قزاقستان و استفاده ایران از ظرفیت های به وجود آمده و تسهیلات ارائه شده گمرکات کشور در حوزه تسهیل ترانزیت از عمده ترین دلایل رشد ترانزیت کشور در سال گذشته و استمرار آن در امسال است.
رئیس کل گمرک ایران با اشاره به اینکه اجرای پروژه تیر الکترونیکی ( E - TIR ) بین گمرکات ایران و دیگر کشورها سبب تسهیل در ترانزیت کالا از ایران و رشد آن می شود، افزود: در زمینه اجرای پروژه تیر الکترونیک، نخستین محموله ترانزیتی در ماه گذشته تحت صحابت کارنه تیر الکترونیکی با استفاده از ظرفیت کریدور شمال- جنوب از مبدأ گمرک شهید رجایی و از کشور هند وارد و از گمرک آستارا به روسیه ارسال شد.
نقش گمرک شهید رجایی در تجارت
رئیس کل گمرک ایران تصریح کرد: بیشترین میزان کالاهای ترانزیتی از مسیر ایران از مبدأ گمرک شهید رجایی بوده است، به طوری که در ۶ ماهه امسال ۲ میلیون و ۵۶۸ هزار تن کالا از مبدأ این گمرک ترانزیت شد و نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۵ . ۶۷ درصد افزایش داشت. مقدسی تشریح کرد: گمرکات باشماق با ۶۳۶ هزار تن، بازرگان با ۶۳۲ هزار تن، پرویز خان با ۶۲۷ هزار تن، بیله سوار با ۳۸۴ هزار تن؛ سرخس با ۳۶۰ هزار تن، جلفا با ۳۳۲ هزار تن، بندرلنگه با ۲۴۵ هزار تن، لطف آباد با ۲۰۴ هزار تن و آستارا با ۱۸۹ هزار تن از دیگر گمرکاتی بودند که در این مدت بیشترین میزان کالاهای ترانزیتی از مسیر ایران را به خود اختصاص دادند.
در ۶ ماه نخست امسال از مجموع کالاهای ترانزیتی از مسیر ایران، ۶ میلیون و ۱۷۷ هزار تن از مبدأ ۱۰ گمرک فوق الذکر بوده است.
سخن پایانی
اتاق بازرگانی ایران متولی دو کنوانسیون مهم حمل ونقلی تیر و آ.ت.آ است. ایران از سال ۱۳۶۹ به کنوانسیون تیر و در سال ۱۳۴۶ به کنوانسیون آ.ت.آ پیوسته است. همچنین از بین ۵۹ کنوانسیون حمل ونقل بین المللی ایران عضو ۱۱ کنوانسیون است؛ بیشترین عضویت را کشور ترکیه دارد که در ۲۶ کنوانسیون بین المللی حمل ونقل حضور دارد. کنوانسیون آ.ت.آ کنوانسیون عبور موقت کالا است؛ طبق این سند کالا بدون پرداخت و عوارض گمرکی، عوارض مازاد و با یک ضمانت بین المللی می تواند منتقل شود. بازرگانان و فعالان اقتصادی عقیده دارند ایران باید در ادامه به کنوانسیون های مهم نه تنها در مسئله حمل ونقل بلکه مرتبط با توسعه تجارت جهانی بپیوندد.
