کمبود نقدینگی برای خرید مواد اولیه، یکی از چالش ‌ های اساسی صنایع پایین ‌ دستی است. کمبود سرمایه در گردش برای برخی زنجیره ‌ های تولید ازجمله صنعت آلومینیوم کشور، با توجه به روند رو به رشد بهای مواد اولیه، جدی ‌ تر است. در چنین شرایطی، روش ‌ های متفاوتی برای تامین سرمایه در گردش موردنیاز صنایع پایین ‌ دستی و تداوم تولید در حوزه صنایع معدنی مطرح می ‌ شود. انتشار اوراق گام یکی از همین راهکارهاست. چندی پیش، علی صالح ‌ آبادی، رئیس ‌ کل بانک مرکزی در دیدار با اعضای شورای هماهنگی بانک ‌ های دولتی و نیمه ‌ دولتی، با تاکید بر حمایت عملیاتی از تولید با روش ‌ های غیرتورمی از تولید و ضرورت تامین سرمایه در گردش تولیدکنندگان، از نهایی شدن دستورالعمل استفاده از ابزارهای تامین مالی اعتباری در معاملات بورس کالا خبر داد. بدین ‌ ترتیب از نخستین روزهای پاییز امسال، امکان استفاده از ابزارهایی مانند اوراق گام در معاملات بورس کالا فراهم شد. البته به ‌ گفته فعالان صنعتی هنوز استفاده از این روش جدید، آن ‌ قدرها هم توسعه نیافته، با این وجود، چنانچه اوراق گام به ‌ عنوان راهکاری برای تامین زنجیره تولید مورداستفاده قرار گیرد، به رونق تولید کمک می ‌ کند.

راهکاری جدید برای تامین مالی صنایع

کمبود منابع مالی، یکی از چالش ‌ های اساسی پیش ‌‌ روی تولیدکنندگان کشور از سال ‌ های گذشته تاکنون بوده، این چالش به ‌ ویژه در شرایطی که قیمت مواد اولیه افزایش می ‌ یابد، شدت می ‌ گیرد و آسیب ‌ های غیرقابل جبرانی را به صنعتگران تحمیل می ‌ کند. در حال حاضر با دستور رئیس بانک مرکزی، امکان خرید ماده اولیه از بورس کالا بدون پرداخت وجه نقد و با استفاده از اوراق گام مهیا شده است. این اوراق یک ابزار مالی برای خرید ماده اولیه است. دریافت ‌ کننده اوراق، امکان نگهداری آن و دریافت وجه اسمی را در زمان سررسید اوراق یا فروش آن در بازار سرمایه با احتساب نرخ تنزیل پیش از موعد دارد. اوراق گام، اوراق بهاداری است که به عاملیت و ضمانت موسسات اعتباری (بانک) صادر
می ‌ شود.

این اوراق با نام، غیرکاغذی و در قطعات استاندارد با ارزش اسمی یک میلیون ریال صادر می ‌ شود. صنایع پایین ‌ دستی که خواهان استفاده از اوراق گام هستند باید به بانک عامل موردنظر مراجعه کرده و مقدار اعتبار بانکی خود برای صدور اوراق گام را اعتبارسنجی کنند و در ادامه واحدهای تولیدی که قصد خرید مواد اولیه از آنها را دارند، به بانک عامل معرفی کند. در مرحله بعد شرکت تولیدکننده مواد اولیه از بانک درخواست می ‌ کند تا در مقابل دریافت اسنادی که نشان می ‌ دهد، بابت فروش ماده اولیه از شرکت خریدار طلبکار است، نسبت به صدور اوراق گام اقدام
کند.

گفتنی است پس از انتشار اوراق، قابلیت انتقال آن در بازار پول و نقدشوندگی در بازار سرمایه وجود دارد. نقل ‌ و ‌ انتقال اوراق گام در سامانه گام در شبکه بانکی و بابت خرید نهاده، راهکاری برای نقدشوندگی اوراق گام در بازار پول و بازار سرمایه است. راهکار دیگر از طریق بازار سرمایه است و دارنده اوراق باید آن را تا سررسید نگهداری و در انتهای سررسید، مبلغ اسمی آن را به ‌ طور کامل دریافت کند.

در روش دیگر، امکان فروش اوراق در هر لحظه پس از انتشار به نرخ جاری بازار وجود دارد، اما فروشنده مبلغ نقدی کمتر از مبلغ اسمی اوراق دریافت می ‌ کند.

تحمیل خسارت با کمبود سرمایه در گردش

آریا صادق ‌ نیت حقیقی، دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: فعالان صنعت آلومینیوم در روند تامین نقدینگی با کمبودهایی روبه ‌ رو هستند. این مشکلات به ‌ ویژه در حال حاضر که بهای مواد اولیه موردنیاز برای تولید در این صنایع به ‌ شدت افزایش یافته، شدت گرفته ‌ اند. در واقع فعالان صنعتی نیازمند نقدینگی بیشتری هستند تا سرمایه در گردش موردنیاز خود را تامین کنند.

وی افزود: همزمان شاهد اجرای سیاست ‌ های انقباضی از سوی بانک ‌ ها هستیم که به کاهش پرداخت تسهیلات منتهی شده است. یعنی صنایع دیگر نمی ‌ توانند از ذخایر مالی بانک ‌ ها به ‌ عنوان راهکاری اساسی برای تامین سرمایه در گردش استفاده کنند. در چنین شرایطی و با توجه به چالش ‌ هایی که در مسیر تامین نقدینگی وجود دارد، صنعتگران ناچار خواهند بود با کمترین ظرفیت، تولید کنند. تولید با حداقل ظرفیت به ‌ منزله تحمیل خسارات جدی به صنایع است و عملا از بهره ‌ وری آنها می ‌ کاهد.

دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: استفاده از تمام ظرفیت ‌ های نصب ‌ شده در یک صنعت به الزاماتی از جمله تامین نقدینگی نیاز دارد. در شرایطی که فعالان صنعتی با کمبود سرمایه روبه ‌ رو هستند، امکان استفاده از حداکثر ظرفیت اسمی وجود ندارد؛ بدین ‌ ترتیب هزینه ‌ های تولید محصولات افزایش خواهد یافت. این چالش در سایر جنبه ‌ های تولید نیز تسری می ‌ یابد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی قابل ‌ توجهی را به ‌ دنبال خواهد داشت. ازجمله آنکه توان کارفرمایان در پرداخت دستمزد کارگران کاهش می ‌ یابد. علاوه بر این، تداوم چالش یادشده حتی می ‌ تواند به تعطیلی صنایع نیز منتهی شود و درنتیجه تلاش برای رفع آن ضروری به ‌ نظر می ‌ رسد. وی تاکید کرد: بدون تردید اثرات چنین مشکلاتی بر عملکرد صنایع کوچک با شدت به مراتب بیشتری نمایان خواهد شد و عملا تولید آنها را بیشتر تحت ‌ تاثیر منفی قرار می ‌ دهد. حقیقی گفت: چندی است از اوراق گام به ‌ عنوان راهکاری برای تامین نقدینگی صنایع استفاده می ‌ شود. شرکت ‌ های مصرف ‌ کننده می ‌ توانند به جای تامین نقدینگی از این اوراق گام استفاده کنند و آن را در اختیار تولیدکنندگان مواد اولیه قرار دهند. با این ‌ وجود، هنوز انتقاداتی به روند تامین نقدینگی از طریق اوراق گام وجود دارد. در چنین شرایطی هنوز صنایع کوچک نتوانسته ‌ اند از ظرفیت این اوراق برای تامین نقدینگی استفاده کنند. امید می ‌ رود فرآیند تخصیص این اوراق به جریان بیفتد، سرعت بگیرد و بخشی از مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی موردنیاز صنایع را برطرف کند.

این فعال صنعت آلومینیوم گفت: راهکارهای دیگری نیز برای تامین نقدینگی موردنیاز صنایع وجود دارد که یکی از این راهکارها، افزایش سرعت گردش نقدینگی موردنیاز صنایع است.

یکی از عمده ‌ ترین خریداران محصولات آلومینیومی، دولت است. با این وجود، طرف ‌ های دولتی عموما در بازپرداخت تعهدات خود به صنایع با مشکلاتی روبه ‌ رو هستند. اگر دولت مطالبات صنایع را در سریع ‌ ترین زمان ممکن پرداخت کند، نقدینگی به جریان می ‌ افتد و امکان رفع بخشی از معضلات حاکم بر این بخش وجود خواهد داشت.

حقیقی گفت: علاوه بر این، اعتبارات بانکی نیز می ‌ تواند راهکاری برای تامین نقدینگی موردنیاز صنایع آلومینیوم کشور باشد. البته استفاده از این راهکار نیازمند تامین اعتبارات لازم از سوی بانک ‌ هاست.

تامین اعتبار صنایع از بازار سرمایه

هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: نیاز به سرمایه در گردش موردنیاز صنایع پایین ‌ دستی آلومینیوم کشور به ‌ دلیل روند رو به رشد بهای مواد اولیه، افزایش یافته، اما این سرمایه در گردش کفاف نیاز صنایع را نمی ‌ دهد. در چنین شرایطی، راهکارهای متعددی برای تامین سرمایه در گردش موردنیاز صنایع مطرح می ‌ شود.

گودرزی گفت: روش ‌ های متعددی برای رفع کمبود نقدینگی صنایع مطرح می ‌ شود که اوراق گام یکی از همین روش ‌ هاست. تعریف اوراق گام و تامین اعتبار از طریق آن را می ‌ توان پلی برای حرکت از تامین اعتبار بانکی به سمت تامین اعتبار از بازار سرمایه تلقی کرد. اوراق گام در فرابورس پذیرفته شده و امکان نقدشوندگی در بازار سرمایه را نیز دارند. اوراق گام ورقه بهاداری به عاملیت و ضمانت موسسه اعتباری یا بانک است. این اوراق با نام، غیرکاغذی، بدون کوپن سود و در قطعات استاندارد با ارزش اسمی یک ‌ میلیون ‌ ریالی منتشر خواهد شد.

وی افزود: در حال حاضر برخی از صنایع فعال در حوزه آلومینیوم ازجمله آلیاژسازان از اوراق گام برای تامین نقدینگی و خرید مواد اولیه استفاده کرده ‌ اند، با این وجود، راهکار یادشده هنوز به ‌ طور گسترده توسط صنایع پایین ‌ دستی مورداستفاده قرار نگرفته است.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: از اوراق گام می ‌ توان با عنوان تسهیلات بانکی نام برد؛ بنابراین چنانچه این تسهیلات به ‌ طور گسترده منتشر شود، به نفع اقتصاد کشور و عملکرد صنایع خواهد بود. در واقع فرصتی برای ارتقای سرمایه در گردش صنایع و بهبود عملکردی آنها فراهم می ‌ شود.

وی افزود: راهکارهای دیگری نیز برای تامین مواد اولیه صنایع پایین ‌ دستی مطرح است. ازجمله آنکه در موارد متعددی صنایع پایین ‌ دستی مواد اولیه را به ‌ صورت مدت ‌ دار در اختیار صنایع نهایی قرار می ‌ دهند و هزینه فروش را پس از مدت ‌ زمان مشخصی دریافت می ‌ کنند.

گودرزی تاکید کرد: بدون تردید برقراری تعامل و همکاری میان صنایع بالادستی و پایین ‌ دستی برای خریدوفروش مواد اولیه، بهترین راهکار برای مدیریت شرایط کنونی است.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: تداوم تولید در حلقه ‌ های پایین ‌ دستی به ‌ منزله تداوم تولید در صنایع پایین ‌ دستی است. البته صنایع بالادستی با کاهش خرید مواد اولیه ‌ شان توسط صنایع پایین ‌ دستی می ‌ توانند مازاد تولید خود را به بازار جهانی صادر کنند. اما این اقدام به ‌ منزله رشد خام ‌ فروشی و تحمیل ضرر به صنایع کشور است؛ یعنی چنین شرایطی آسیب ‌ هایی را به کل اقتصاد کشور تحمیل می ‌ کند؛ بنابراین اگر همکاری میان صنایع بالادستی و پایین ‌ دستی تقویت شود، در نهایت به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.

سخن پایانی

تامین مالی، ضرورتی برای تداوم تولید در صنایع گوناگون است که در موارد متعددی به پاشنه ‌ آشیل صنعتگران بدل می ‌ شود و عملا فرآیند تولید را در زنجیره ‌ های گوناگون تحت ‌ تاثیر منفی قرار می ‌ دهد. کما اینکه در حال حاضر فعالان صنایع پایین ‌ دستی آلومینیوم با چالش جدی در تامین نقدینگی روبه ‌ رو هستند. در چنین شرایطی، راهکارهای جایگزینی برای خرید اعتباری مواد اولیه مطرح می ‌ شود. اوراق گام یکی از راهکارهای پیشنهادی و به ‌ نسبت جدید برای تامین نقدینگی است. استفاده از اوراق گام در شرایطی که صنایع تکمیلی کشور با چالش جدی تامین نقدینگی روبه ‌ رو هستند، باعث می ‌ شود این صنایع از پس تامین مواد اولیه بر بیایند و در ادامه صنایع بالادستی نیز مشتریان خود را حفظ
کنند.