کارنامه ۶ ماهه تجارت خارجی ایران نشان می ‌ دهد ایران در اهداف صادراتی خود عقب مانده و افزایش فاصله میان میزان واردات و صادرات غیرنفتی، نمایانگر این موضوع است. از سویی دیگر دولت سیزدهم از ابتدای کار خود، توجه زیادی به ظرفیت بازارهای کشورهای منطقه داشته و گزارش ‌ های ماهانه میزان تجارت ایران، در راستای نشان دادن بهبود روابط با این کشورها بود. صادرات و واردات دو کفه ترازوی تجارت هستند و نبود توازن میان این دو بخش خوشایند نیست. براساس آمارها، در حال ‌ حاضر ایران در مقام کشور واردکننده یا به ‌ اصطلاح مصرف ‌ کننده قرار دارد و تا رسیدن به نقطه صادرکننده بودن، فاصله زیادی است. صمت در این گزارش، ضمن بررسی آمار تجارت خارجی ایران، به اهداف صادراتی دولت و راهکارهای تحقق این اهداف نگاهی انداخته است.

تراز منفی یک میلیارد دلاری

کارنامه تجارت خارجی ایران در آخرین ماه تابستان نشان از تراز منفی یک میلیارد و ۳۹ میلیون دلاری دارد. به گزارش اتاق ایران آنلاین، آمار مقدماتی گمرک ایران نشان می ‌ دهد ارزش تجارت خارجی کشور در ۶ ماه اول سال با رشد ۱۳ . ۲ درصدی از مرز ۵۰ میلیارد دلار گذشته است.

مطابق آمارهای گمرک ایران، در این مدت ۵۱ میلیون و ۷۸۳ هزار تن کالا به ارزش ۲۴ میلیارد و ۲۵۱ میلیون دلار صادر شد که از نظر وزنی افت ۱۲ . ۵ درصدی و به لحاظ ارزش رشد ۱۳ . ۳۲ درصدی را نشان می ‌ دهد. در عین حال، در این مدت، ۱۶ میلیون و ۳۲۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۶ میلیارد و ۳۱ میلیون دلار وارد کشور شد که از حیث وزن افت ۱۴ . ۷۲ درصدی و از لحاظ ارزش رشد ۱۳ . ۱۵ درصدی داشته است. در واقع آمار صادرات و واردات کشور در پایان نیمه اول سال ۱۴۰۱ نشان می ‌ دهد همزمان با افزایش صادرات و واردات در نیمه نخست ۱۴۰۱ ، تراز تجاری منفی کشور بیشتر شد و به یک میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار رسید. این روند نزولی از تیر ۱۴۰۱ شروع شد و در شهریور ۱۴۰۱ به اوج رسید.

کاهش ۱۷ درصدی معاملات تجاری

جزئیات تجارت در شهریور نشان می ‌ دهد، صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای هدف افتی حدود ۲۵ درصد داشته است. در این مقطع ایران ۳ میلیارد و ۳۲۷ میلیون دلار کالا صادر کرده، این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۴۳۴ میلیون دلار کالا صادر شده بود. در این مقطع واردات کالا و خدمات از کشورهای طرف معامله نیز افتی بیش از ۱۷ درصدی داشته است.

در آخرین ماه تابستان ایران، ۴ میلیارد و ۳۶۶ میلیون دلار کالا وارد کرده است؛ این رقم در تابستان سال گذشته ۵ میلیارد و ۲۹۱ میلیون دلار گزارش شده بود. براساس آمار مقدماتی گمرک ایران می ‌ توان پیش ‌ بینی کرد در این ماه همچون ماه ‌ های گذشته مبادلات تجاری ایران تنها متمرکز بر ۱۲ شریک تجاری است؛ از این رو توجه به مقاصد صادراتی ایران در این مدت، از اهمیت زیادی برخوردار است.

5 مقصد مهم صادراتی ایران

گمرک ایران در گزارش خود درباره ۵ قلم عمده صادرات در ۶ ماه ابتدایی امسال اعلام کرد پروپان مایع ‌ شده به ارزش ۲ میلیارد و ۱۷ میلیون دلار، متانول به ارزش یک میلیارد و ۳۳۵ میلیون دلار، بوتان مایع ‌ شده به ارزش یک میلیارد و ۱۶۵ میلیون دلار، گاز طبیعی مایع ‌ شده به ارزش ۹۷۷ میلیون دلار و پلی اتیلن گریدفیلم به ارزش ۹۷۶ میلیون دلار، ۵ قلم اول کالاهای صادراتی در این مدت بودند. حدود ۲۶ . ۵ درصد از ارزش کل کالاهای صادراتی ایران در این مدت به ۵ قلم کالای فوق ‌ الذکر اختصاص داشته است.

در بخشی از این گزارش آمده است: کشورهای عمده مقصد کالاهای صادراتی ایران شامل چین با ۷ میلیارد و ۸۴۲ میلیون دلار، عراق با ۳ میلیارد و ۳۸۲ میلیون دلار، امارات ۳ میلیارد و ۱۱۲ میلیون دلار، ترکیه با ۲ میلیارد و ۶۲۶ میلیون دلار و هند ۹۰۴ میلیون دلار بود.

مهم ‌ ترین کالاهای واردشده

براساس گزارش اعلام ‌ شده، ۵ قلم نخست کالاهای وارداتی به ایران در نیمه اول امسال شامل برنج به ارزش یک میلیارد و ۲۱۸ میلیون دلار، گندم معمولی یک میلیارد و ۱۹۱ میلیون دلار، ذرت دامی یک میلیارد و ۱۷۱ میلیون دلار، دانه سویا ۹۲۵ میلیون دلار و گوشی تلفن همراه ۸۶۷ میلیون دلار بودند. ۵ قلم اول کالاهای وارداتی حدود ۲۰ . ۶۳ درصد ارزش کل واردات را در این مدت به خود اختصاص دادند.

در این گزارش ۵ کشور اول مبدأ واردات در ۶ ماه امسال امارات متحده عربی با ۷ میلیارد و ۲۰۶ میلیون دلار، چین با ۶ میلیارد و ۸۴۶ میلیون دلار، ترکیه با ۲ میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار، هند با یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار و فدراسیون روسیه با ۸۷۶ میلیون دلار معرفی شده ‌ اند.

کاهش وزنی صادرات غیرنفتی

مدیرکل دفتر ترویج تجارت سازمان توسعه تجارت از افزایش ارزش صادرات باوجود کاهش وزن آن خبر داد و گفت: در ۶ ماه ابتدایی امسال ۲۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشتیم. به گزارش پایگاه اطلاع ‌ رسانی سازمان توسعه تجارت، محمود بازاری، مدیرکل دفتر ترویج تجارت سازمان توسعه تجارت، درباره علت افزایش ارزش صادرات باوجود کاهش وزنی آن گفت: ما در ۶ ماه ابتدایی امسال به ‌ طور تقریبی بیش از ۲۴ میلیارد دلار ارزآوری از صادرات غیرنفتی داشتیم. هرچند این رقم، آمار مناسبی است، اما هنوز تا بهره ‌ گیری کامل از ظرفیت تولید کالا و خدمات کشور فاصله داریم. مدیرکل دفتر ترویج تجارت سازمان توسعه تجارت درباره اهمیت بیشتر وزن یا ارزش در صادرات گفت: قاعدتا ارزش صادرات مهم ‌ تر است، چراکه این رقم نشان ‌ دهنده بهبود کیفیت تولیدات و همچنین افزایش سهم ایران از بازارهای صادراتی است.

چشم امید به توافقنامه اوراسیا

وی درباره هدف ‌ گذاری ‌ های تجاری و چشم ‌ انداز صادرات ایران گفت: هدف ‌ گذاری امسال، صادرات غیرنفتی تا ۵۵ میلیارد دلار است که البته تحقق این عدد نیازمند الزاماتی دارد. در میان الزامات، توسعه زیرساخت ‌ ها و هماهنگی بین نهادهای مختلف دولتی بسیار مهم است. ایران برای کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی و همچنین ماندگاری در این بازارها، باید در ابتدا الزامات و بسترهای مناسب این فعالیت ‌ ها را تهیه کند.

مدیرکل دفتر ترویج تجارت سازمان توسعه تجارت ادامه داد: در حوزه هماهنگی سیاست ‌ های کلان، شورای ‌ عالی صادرات با حمایت دولت، مسئولیت ‌ ها را برعهده دارد. تلاش ‌ های جدی و موثری برای بهبود روابط با کشورهای حوزه اوراسیا انجام شده و در ماه ‌ های آینده شاهد انعقاد قرارداد و موافقتنامه تجارت آزاد با کشورهای عضو این اتحادیه خواهیم بود. وی درباره زمان امضای این موافقتنامه گفت: به ‌ نظر می ‌ رسد تا پایان پاییز امسال توافقنامه تجارت آزاد با کشورهای حوزه اوراسیا نهایی شود. از سویی دیگر بعضی از پیشنهادها و طرح ‌ های توسعه ‌ ای مربوط به تجارت، در دست پیگیری و اقدام است که تلاش داریم تا پیش از روز ملی استاندارد به جمع ‌ بندی و نهایی ‌ سازی آنها برسیم.

سخن پایانی

نتایج مطالعات زیادی نشان می ‌ دهد توسعه صادرات دارای اثرات مثبت بر اقتصاد ملی است. از جمله این اثرات می ‌ توان به تقویت تجارت خارجی و هدایت تولید و تخصیص منابع در جهت مزیت ‌ های نسبی کشور، رشد اقتصادی، ارزآوری و تسهیل ورود کالاهای سرمایه ‌ ای برای تولید بیشتر اشاره کرد. این دستاوردها برای کشورهایی مانند ایران که بخش زیادی از درآمدهای ارزی آنها مربوط به صادرات نفتی است، می ‌ تواند اثرات مثبت بیشتری داشته باشد.