آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارشی اعلام کرده است تقاضای زغال‌سنگ در امسال میلادی به بالاترین رقم خود در تاریخ خواهد رسید.این آژانس پیش‌بینی کرده است که تقاضای جهانی برای این منبع انرژی تا پایان سال برای نخستین‌بار از ۸.۵ میلیارد تن فراتر خواهد رفت که نشان‌دهنده افزایش مصرف این محصول در اقتصاد نوظهور و در حال توسعه خواهد بود.علت اصلی این است که در بحران کمبود انرژی که سال گذشته بر اثر درگیری نظامی میان روسیه و اوکراین رخ داد، اروپا ابتدا با دچار مشکل شد، اما توانست به هر طریقی زمستان اول خود را از سر بگذراند و با سبدی از انرژی‌های گوناگون از جمله زغال‌سنگ و واردات گاز مایع از قطر و امریکا نیاز خود را برطرف کند. اما براساس پیش‌بینی‌هایی که انجام گرفته تا زمانی که انتقال گاز روسیه امکان‌پذیر نباشد، چالش تامین انرژی در قاره سبز ادامه خواهد داشت. بنابراین، اروپایی‌ها ناچار هستند برای تولید برق در برخی نیروگاه‌های خود از زغال‌سنگ استفاده کنند. البته امسال باتوجه به آگاهی و آمادگی‌های قبلی شرایط مانند سال گذشته بحرانی نشد، اما مشکل همچنان پابرجا است. در مقابل، در کشور ما که چند سالی است که مازوت به سوخت رایج در زمستان‌ها تبدیل شده، پرسش اینجاست که آیا میزان آلایندگی زغال‌سنگ بیشتر است یا مازوت؟ می‌توان گفت ما تنها کشوری در دنیا هستیم که نیروگاه زغال‌سوز نداریم و کل نیروگاه‌های ما گازی است و در زمستان که تامین گاز دچار مشکل می‌شود، مازوت را جایگزین آن می‌کنند.

باید گفت آلایندگی مازوت، به‌ویژه میزان بالای گوگرد حاصل از سوخت آن، به‌مراتب بیش از زغال‌سنگ است. از سوی دیگر، امروزه قبل از اینکه زغال‌سنگ را مورداستفاده قرار دهند، آن را تبدیل به کک می‌کنند و در فرآیند کک‌سازی قطران این ماده از آن جدا می‌شود، زیرا قطران هم موجب آلایندگی است و هم به‌خودی‌خود عنصر ارزشمندی است. روش کار به این صورت است که زغال‌سنگ را تا دمای ۴۰۰ درجه سانتیگراد حرارت می‌دهند تا تجزیه شود و مقداری ماده روغنی و گازی بر جای می‌ماند. با افزایش دما به‌میزان یک تا ۲ درجه سانتیگراد در هر دقیقه، (تا دمای ۴۵ درجه سانتیگراد) بیشترین مقدار محصول از فرآیند تجزیه زغال‌سنگ به‌دست می‌آید که عمدتا شامل قطران است. همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، آلایندگی کک حاصل از این فرآیند، بیشتر از دیگر سوخت‌های فسیلی مانند گاز و نفت نیست. علاوه بر این، میزان تولید گرمایش این سوخت‌ها تفاوت معنی‌داری با هم ندارد. اما مازوت یا نفت کوره یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به‌دست می‌آید و چون سیاه‌رنگ است، به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین ماده سوختی با آلایندگی بسیار بالا است که علاوه بر دی‌اکسیدکربن، گوگرد هم آزاد می‌کند. بنابراین، چندین سال است که بسیاری از کشورها ورود کشتی‌هایی را که از سوخت مازوت استفاده می‌کنند، به بنادر خود ممنوع کرده‌اند،اما از آنجایی که پالایشگاه‌های نفتی ما فعال است و دولت مازاد تولید مازوت دارد، از این ماده برای تامین سوخت نیروگاه‌ها استفاده می‌کند. یکی دیگر از عواملی که استفاده از این سوخت را برای مردم کشور زیانبارتر می‌کند، این است که نیروگاه‌های تولید برق معمولا در مجاورت شهرها هستند. در حالی که منطقا باید نیروگاه‌ها دور از شهرها یا در مناطق خالی از سکنه احداث شوند تا هم نیروگاه آب مناطق مسکونی را به‌مصرف نرساند و هم شهرها را در دود و آلودگی غرق نکند. در حال ‌حاضر و باوجود تفاهمنامه‌های کاهش کربن، نزدیک ۵۰ درصد از انرژی جهان از طریق زغال‌سنگ تامین می‌شود؛ به‌دلیل اینکه سوختی به‌نسبت ارزان است و نرخ پایینی دارد، همین‌طور ۶۰ درصد برق دنیا از طریق این سوخت تامین می‌شود. به‌تازگی سازمان آژانس بین‌المللی انرژی مطالعاتی درباره مصرف زغال‌سنگ در جهان انجام داده و براساس پیش‌بینی‌های این مطالعه، باوجود معاهده‌های زیست‌محیطی مطرح شده است و تا سال ۲۰۵۰ ، مصرف زغال‌سنگ در دنیا تقریبا با همین نرخ ادامه پیدا خواهد کرد. مهم‌ترین دلیل این است که زغال‌سنگ، به‌نسبت سایر منابع انرژی مثل نفت، گاز، انرژی‌های هسته‌ای، انرژی‌های پاک و... بسیار ارزان‌تر است. براساس آمار، حدودا سالانه ۸ میلیارد تن زغال‌سنگ در دنیا تولید و مصرف می‌شود که از این میان، ۳.۵ میلیارد تن مربوط به چین، ۱.۲ میلیارد تن مربوط به امریکا و مابقی در سایر کشورها تولید و مصرف می‌شود. نکته قابل‌توجه دیگر این است که در معاهده اقلیمی پاریس تاکید شده است که باید شدت مصرف انرژی در جهان کاستی یابد تا نیاز به سوزاندن سوخت فسیلی کاسته شود.

انرژی فسیلی تنها زغال‌سنگ نیست و نفت و گاز هم جزو همین مجموعه هستند و این دو نوع سوخت هم در گرمایش زمین تاثیرگذار است. باید بدانیم باوجود اینکه ایران کشوری صنعتی نیست، با این حال در تولید گازکربنیک رتبه بسیار ناامیدکننده‌ای داریم. علت این میزان آلایندگی کربنی، استفاده بی‌حساب از گاز است. در کشور ما کمابیش روزی ۶۰۰ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌شود.